Stanowisko Rady Prawa Bankowego przy Związku Banków Polskich dotyczące wybranych zagadnień problemowych na tle art. 75c Prawa bankowego

Ustawą z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: "Ustawa") do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (t.j. 2015 r., ροζ. 128 z późn. zm., dalej jako: "Prawo bankowe") zosta! dodany m.in. art. 75c w brzmieniu:

1. Jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spiala zobowiązania z iyinin udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania splaly, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych.

2. W wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości zlozenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

3. Bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.

4. Restrukturyzacja, o której mowa w ust. 1, dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę.

5. Bank, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, przekazuje kredytobiorcy, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację.

6. Przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio do umów pożyczek pieniężnych.

Ustawa została podpisana przez Prezydenta RP w dniu 26 października 2015 r., a następnie opublikowana 12 listopada 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1854).

Zgodnie z art. 13 Ustawy wejdzie ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 27 listopada 2015 r. Natomiast, ostatni dzień okresu dostosowawczego działalności banków oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo - kredytowych do wymagań określonych w art. 75c (30 dni od dnia wejścia w życie ustawy - art. 12 Ustawy) upływa 27 grudnia 2015 r.

Na tle przedmiotowego przepisu powstały wątpliwości interpretacyjne, które mogą rodzić problemy związane ze stosowaniem nowouchwalonego przepisu w praktyce.

Rada Prawa Bankowego przy Związku Banków Polskich, z uwagi na pojawiające się wątpliwości co do interpretacji art. 75c Prawa bankowego, przyjęła niniejsze stanowisko o charakterze informacyjnym.

I. Obszar 1 - zakres przedmiotowy stosowania art. 75c Prawa bankowego.

Przepis art. 75c Prawa bankowego należy stosować do umów kredytu oraz umów pożyczek pieniężnych w rozumieniu ustawy - Prawo bankowe, a także umów o kredyt konsumencki w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2014 r., ροζ. 1497 j.t. z późn. zm., dalej jako: "ukk"). Tym samym w zakresie przedmiotowym art. 75c Prawa bankowego mieści sie również zadłużenie z tytułu kart kredytowych, linii kredytowych i limitów (debetów) zadłużenia w rachunkach bankowych.

W przepisie art. 75c Prawa bankowego ustawodawca posługuje się terminami "kredytobiorca" oraz "zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu".

Ponadto w ust. 6 art. 75e ustawodawca wprost wskazał, że przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio do umów pożyczek pieniężnych.

Z kolei, art. 78a Prawa bankowego, stanowi, że przepisy Prawa bankowego stosuje się do umów kredytu i pożyczki pieniężnej, zawieranych przez bank zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie.

II. Obszar 2 - wezwanie do dokonania spłaty w przypadku opóźnienia ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu.

2.1. Czy każde sygnalizowanie kredytobiorcy opóźnienie ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu (pożyczki) z informacją o konieczności uregulowania zaległości (niezależnie od kwoty opóźnienia, czasu lego opóźnienia oraz charakteru opóźnionej płatności) należy traktować, jako wezwanie, które wymaga wyznaczenia terminu nic krótszego niż 14 dni roboczych i poinformowania o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia?

2.2. Czy wystarczy wysłanie tylko raz informacji o możliwości restrukturyzacji, czy leż należy to robić w każdej korespondencji wzywającej do spłaty?

Wymogi z art. 75c Prawa bankowego odnośnie wezwania do dokonania spłaty, w tym poinformowania o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia powinny być spełnione w odniesieniu do wezwań do dokonania spłaty z rygorem obniżenia kwoty przyznanego kredytu bądź wypowiedzenia umowy kredytu, niezależnie od kwoty opóźnienia, czasu tego opóźnienia oraz charakteru opóźnionej płatności. Innymi słowy, jeśli wezwanie do dokonania spłaty wiąże się z zamiarem obniżenia kwoty przyznanego kredytu bądź wypowiedzenia umowy kredytu wówczas koniecznym jest wypełnienie wymogów, o których mowa w art. 75c Prawa bankowego. Zatem, nie w każdej korespondencji informującej o niedokonani u terminowej spłaty koniecznym jest spełnienie obowiązków określonych w art. 75e ust. 1 i 2 Prawa bankowego. Nie należy odczytywać tego przepisu, jako normy nakazującej bankom wzywać w tym trybie klientów do zapłaty za każdym razem, gdy zaistnieje opóźnienie w spłacie zobowiązania w tytułu udzielonego kredytu.

Z literalnego brzmienia art. 75c ust. 1 Prawa bankowego można wyprowadzić wniosek, że w przypadku każdego opóźnienia ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, koniecznym jest wezwanie kredytobiorcy do dokonania spłaty w terminie nie krótszym niż 14 dni roboczych z jednoczesnym poinformowaniem kredytobiorcy o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Jednakże zastosowanie takiej wykładni stałoby w sprzeczności z wykładnią systemową oraz wykładnią celowościową. Prowadziłoby do sprzecznego z założeniem racjonalnego prawodawcy wniosku, że ustawodawca wydłużył każdy z umownych terminów zapłaty rat kredytu o co najmniej І 4 dni roboczych, o których mowa w tym przepisie.

W ramach wykładni systemowej ustalane jest znaczenie danego przepisu w szczególności z uwzględnieniem jego usytuowania w systematyce wewnętrznej aktu normatywnego.

Ustawodawca umieścił art. 75c Prawa bankowego w Rozdziale 5 "Kredyty i pożyczki pieniężne oraz zasady koncentracji zaangażowań" w sąsiedztwie art. 75 Pb, dotyczącego obniżenia kwoty przyznanego kredytu bądź jego wypowiedzenia.

Co więcej, Ustawą, która dodaje art. 75c Prawa bankowego, dokonywana jest także zmiana ust. 1 art. 75 Prawa bankowego poprzez dodanie w nim odwołania do art. 75c Pb. Przepis art. 75 ust. 1 Prawa bankowego w brzmieniu nadanym mu Ustawą będzie stanowić:

1. "W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może, z zastrzeżeniem art. 75c, obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu."\

Przepis ten będzie obowiązywać w tym brzmieniu od wejścia w życic Ustawy (27 listopada 2015 r.) do dnia 1 stycznia 2016 r. tj. wejścia w życie ustawy z dnia І5 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2015 r., pοz. 978 ze zm,), która w art. 418 pkt 2 nadaje art. 75 ust. 1 Prawa bankowego brzmienie:

1. "W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w przypadku utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu, o ile ustawa z dnia 15 maja 2015 r. -Prawo restrukturyzacyjne nie stanowi inaczej".

Umieszczenie art. 75c Prawa bankowego w sąsiedztwie art. 75 Prawa bankowego, a ponadto pierwotne (do 1 stycznia 2016 r.) bezpośrednie jego powiązanie z art. 75 Prawa bankowego, ukazuje, że powinności związane z, wezwaniem do dokonania spłaty systemowo zostały powiązane przez ustawodawcę z rygorem obniżenia kwoty przyznanego kredytu bądź jego wypowiedzeniem. Nic każde zatem pismo (komunikat), informujące kredytobiorcę o nieodnotowaniu przez bank terminowej spłaty zobowiązania zostało systemowo powiązane z powinnościami z art. 75c Prawa bankowego.

Z kolei, w toku wykładni celowościowej brany jest pod uwagę cel, jaki chciał osiągnąć ustawodawca, stanowiąc dany przepis. Przez ten cel rozumie się "zamierzony stan rzeczy, który powinien być rezultatem stosowania i przestrzegania prawa" 1 .

Również wykładnia celowościowa przemawia za aktualizowaniem się obowiązków, o których mowa w art. 75c Prawa bankowego w odniesieniu nie do każdego wezwania do dokonania spłaty, lecz takiego które powiązane jest z ewentualnym zastosowaniem sankcji w postaci obniżenia kwoty przyznanego kredytu bądź wypowiedzeniem umowy kredytu. Wykładnia nakazująca wypełnienie wymogów z art. 75c Prawa bankowego w przypadku każdorazowego poinformowania kredytobiorcy o nieodnotowaniu terminowej spłaty jego zobowiązania przeczyłaby racjonalności ustawodawcy i prowadziłaby do wypaczenia celu przedmiotowego przepisu, jakim jest umożliwienie przeprowadzenia restrukturyzacji zadłużenia w sytuacji, gdy istnieje rzeczywiste zagrożenie wypowiedzenia umowy kredytu bądź obniżenia kwoty przyznanego kredytu.

Ponadto, za utrzymaniem powyżej przedstawionej wykładni art. 75c Prawa bankowego także po wejściu w życie ustawy - Prawo restrukturyzacyjne przemawia argument, dotyczący niezmienności wykładni danego przepisu prawa w okresie jego obowiązywania w niezmienionym brzmieniu.

2.3 Jeżeli kredytobiorca - po zawarciu przez bank i kredytobiorcę umowy restrukturyzacyjnej w związku z art. 75c Prawa bankowego - opóźnia się w spłacie takiego zrestrukturyzowanego długu to, czy bank ma obowiązek ponownie wezwać kredytobiorcę do spłaty długu wraz pouczeniem o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację takiego długu?

Mając na względzie, zasadność stosowania wykładni systemowej i celowościowej art. 75c Prawa bankowego, należy przyjąć, że obowiązek nałożony przez ustawodawcę w art. 75c Pb został wykonany, co znalazło wyraz w zawarciu przez kredytobiorcę i bank umowy restrukturyzacyjnej, dotyczącej zadłużenia kredytobiorcy.

Proponuje się zarazem rozważenie, aby w wyniku uzgodnień pomiędzy bankiem a kredytobiorcą, dokonywanych na podstawie art. 75c ust. 4 Prawa bankowego, w porozumieniu o warunkach restrukturyzacji zawierać postanowienia, że zasadność ponownej restrukturyzacji będzie elementem oceny i uprzednio dokonana restrukturyzacja, której warunków kredytobiorca nie dotrzymał, może być w danym stanic faktycznym przesłanką odmowy ponownej restrukturyzacji, zaś opóźnienie w spłacie rat wynikających z porozumienia restrukturyzacyjnego, może skutkować wypowiedzeniem umowy.

Innymi słowy, w sytuacji, gdy kredytobiorca opóźnia się w spłacie zadłużenia, mimo zawarcia umowy restrukturyzacyjnej (tj. opóźnienie dotyczy tego samego zobowiązania), a po skierowaniu przez bank do kredytobiorcy wezwania do spłaty, kredytobiorca ponownie złoży wniosek o restrukturyzację zadłużenia, to fakt niewykonania przez kredytobiorcę umowy restrukturyzacyjnej może w danym stanie faktycznym stanowić jedną z przesłanek przemawiających za odrzuceniem takiego wniosku i odmową ponownej restrukturyzacji przez bank.

2.4. Czy posługiwanie się przez ustawodawcę różnymi kategoriami w art. 75 ("niedotrzymanie przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej") i w art. 75c ust. 1 ("Jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania") oznacza, że obowiązek zaproponowania restrukturyzacji odnosi się wyłącznie do naruszeń umowy kredytowej polegających na braku terminowej zapłaty? W przypadku naruszeń polegających np. na braku dostarczenia bankowi informacji, wycen itd., czy w innych przypadkach bank jest także zobligowany do wypełnienia wymogów z art. 75c Prawa bankowego (termin co najmniej 14 dni roboczych na dokonanie spłaty i dalsze)?

Ustawodawca ustanowił konieczność zastosowania procedury opisanej w art. 75c Prawa bankowego, wyłącznie wówczas, gdy zmaterializuje się przesłanka opóźnienia się kredytobiorcy ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu.

W przypadku innych naruszeń umowy kredytowej niepolegających na opóźnieniu w spłacie ustawodawca nie nałożył na banki obowiązków określonych w art. 75c Prawa bankowego.

III. Obszar 3 - opóźnienie w spłacie zobowiązania.

3.1. Czy restrukturyzacja opisana w art. 75c Prawa bankowego ma dotyczyć tylko zadłużenia przeterminowanego, czy całości kredytu w tym jeszcze niewymagalnego (jeżeli taka restrukturyzacja dotyczyć będzie jedynie długu wymagalnego to istnieje ryzyko powtarzalności takiego procesu przy kolejnych ratach kredytu)?

Bank nie ma formalnego obowiązku restrukturyzowania całego kredytu, niemniej jednak jeśli racjonalne względy to uzasadniają to taka możliwość istnieje. Często modyfikacja warunków i terminów spłaty danej raty w praktyce powoduje konieczność modyfikacji w zakresie pozostałych rat kredytu.

3.2. Czy przepisy dotyczą wszystkich wierzytelności, czy też dopuszczalne jest przyjęcie kwoty progowej, poniżej której bank nie będzie proponował restrukturyzacji?

Jeżeli bank zamierza, z powodu opóźnienia zastosować sankcję w postaci obniżenia kwoty przyznanego kredytu bądź jego wypowiedzenia, to kwota wierzytelności, której dotyczy opóźnienie nie ma znaczenia. W tej sytuacji bank winien stosować przepis art. 75c Prawa bankowego niezależnie od wysokości opóźnionego zobowiązania.

IV. Obszar 4 - wniosek o restrukturyzację zadłużenia.

4.1. Jak traktować kolejne wnioski kredytobiorcy o restrukturyzację w przypadku odrzucenia przez bank już pierwszego takiego wniosku kredytobiorcy?

Przesłanki odrzucenia wniosku zostały określone w art. 75c ust. 3 -jeżeli klient składa kolejny wniosek, mimo tego, że poprzedni został odrzucony, a okoliczności nie uległy zmianie-jest to wystarczający powód do odrzucenia wniosku.

Ponadto, wniosek złożony nie w odpowiedzi na wezwanie do dokonania spłaty z art. 75c ust. 1 nie powinien być traktowany, jako wniosek z art. 75c, w związku z czym odpowiedź nie musi spełniać wymogów określonych w art. 75c ust. 5.

4.2. Jakie są skutki złożenia przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia dla postępowania banku, w szczególności, czy do czasu rozpatrzenia tego wniosku bank może podejmować kroki związane z wypowiedzeniem umowy kredytu lub obniżeniem kwoty przyznanego kredytu (dotyczy sytuacji po 1 stycznia 2016 r.), może wstrzymać uruchamianie kolejnych płatności z kredytu, może dochodzić takiego roszczenia, w zakresie którego został złożony wniosek o restrukturyzację zadłużenia lub podejmować inne kroki w celu zabezpieczenia swoich roszczeń (np. postępowanie zabezpieczające)?

Mając na względzie, że zmiana art. 75 ust. 1 Prawa bankowego, nastąpi z dniem 1 stycznia 2016 r. wraz z wejściem w życie ustawy - Prawo restrukturyzacyjne, która została uchwalona w dniu 15 maja 2015 r. (czyli wcześniej aniżeli Ustawa - 25 września 2015 r.), zasadnym jest przyjęcie, że zmiana brzmienia art. 75 ust. 1 Pb z dniem 1 stycznia 2016 r. ma charakter niedopatrzenia legislacyjnego.

Tym samym, z dniem 1 stycznia 2016 r., mimo zmiany brzmienia art. 75 ust. 1 Prawa bankowego, zasadnym jest wziąwszy pod uwagę wykładnię celowościową przyjęcie, że złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia skutkuje do czasu zakończenia rozpatrywania wniosku, niemożnością wypowiedzenia przez bank umowy kredytu oraz obniżenia przyznanej kwoty kredytu.

Bank, a contrario, może jednak wstrzymać uruchamianie kolejnych transz kredytu, jeśli istnieją ku temu przesłanki w danym stanie taktycznym na tle konkretnej umowy.

W kontekście dopuszczalności podjęcia innych kroków przez bank związanych z wypowiedzeniem umowy kredytu lub obniżeniem kwoty przyznanego kredytu, czy też czynności w celu zabezpieczenia roszczeń przez bank, jakkolwiek art. 75c Prawa bankowego dotyczy wyłącznie obniżenia kwoty przyznanego kredytu i wypowiedzenia umowy kredytu, to podjęcie takich kroków musi być rozpatrywane każdorazowo z uwzględnieniem danych okoliczności faktycznych. Kroki podejmowane przez bank po złożeniu przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia nie mogą w istocie uniemożliwić przeprowadzenia restrukturyzacji.

Do momentu rozpoznania wniosku o restrukturyzację zadłużenia bank może podejmować działania jedynie w celu uzyskania tytułu egzekucyjnego lub wykonawczego, niezależnie czy dotyczy dłużnika głównego, rzeczowego, czy też poręczyciela. Wyznaczenie terminu 34 dni roboczych na złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia nie wpływa na wymagalność roszczenia.

4.3. Jakie będą skutki modyfikowania przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia, czy bank jest zobowiązany taki wniosek rozpatrzyć?

Istotnym jest stosowanie w każdym z banków procedury rozpatrywania wniosków o restrukturyzację zadłużenia tak, by została zapewniona sprawność postępowania, możliwość identyfikacji zgłoszeń kredytobiorcy, jako wniosku z art. 75c ust. 2 Prawa bankowego oraz ich kierowania do właściwych jednostek.

W toku rozpatrywania wniosku o restrukturyzację zadłużenia, do czasu zawarcia przez bank i kredytobiorcę umowy/porozumienia o restrukturyzację zadłużenia, bądź odrzucenia przez bank wniosku, wydaje się uzasadnionym przyjęcie poglądu, że składane przez kredytobiorcę modyfikacje wniosku można traktować, jako element uzgadniania warunków restrukturyzacji w ramach art. 75c ust. 4 Prawa bankowego. Bank, rozpatrując wniosek o restrukturyzację oraz jego ewentualne modyfikacje, może na podstawie dokonanej oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy, odmówić restrukturyzacji.

Ocena obowiązku rozpatrzenia przez bank modyfikacji wniosku powinna być każdorazowo dokonywana z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy tj. ustaleniem, czy kredytobiorca nie zmierza jedynie do przedłużenia rozpatrywania wniosku i odsunięcia w czasie ewentualnego odrzucenia wniosku. Bank nie powinien być obowiązany do rozpatrywania modyfikacji wniosku o restrukturyzację zadłużenia, która ma charakter pozorny bądź takiego, który został złożony po terminie, o którym mowa w art. 75c ust. 2 Pb.

4.4. Co rozumie się przez złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia - komplet dokumentów, jakich, czy tylko wniosek? W jakiej formie wniosek może być złożony?

Przepis art. 75c Prawa bankowego nie zawiera względem wniosku o restrukturyzację zadłużenia (prócz dotrzymania terminu 14 dni roboczych na jego złożenie) żadnych wymogów, w tym odnośnie jego treści i ewentualnych załączników, popierających składany wniosek.

Natomiast, bank powinien umożliwić restrukturyzację zadłużenia, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy (art. 75c ust. 3 Pb). Ponadto, w przypadku odrzucenia wniosku, bank ma obowiązek szczegółowo wyjaśnić kredytobiorcy przyczyny odrzucenia wniosku.

Innymi słowy, rozpatrzenie wniosku o restrukturyzację wymaga dostępu do informacji o sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy, aktualnych na dzień dokonywania oceny możliwości przeprowadzenia restrukturyzacji zadłużenia.

Z tego powodu, celem zapewnienia sprawności procesu rozpatrzenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia przez bank, mając także na względzie art. 74 Pb, warto rozważyć zamieszczanie przez bank w wezwaniu do dokonania spłaty informacji o możliwości złożenia przez kredytobiorcę wraz z wnioskiem o restrukturyzację zadłużenia określonych dokumentów, celem dokonania oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy, z jednoczesnym objaśnieniem, że nieprzedstawienie przez kredytobiorcę we wniosku propozycji restrukturyzacyjnych lub niezałączenie dokumentów nie będzie stanowić samoistnej przesłanki do odrzucenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia, nie jest to wymóg formalny do skutecznego złożenia wniosku przez kredytobiorcę.

Z uwagi na brzmienie art. 75c Prawa bankowego przyjąć należy, że kredytobiorca nie ma obowiązku przedstawienia propozycji restrukturyzacyjnych, wystarczające powinno być oświadczenie o chęci skorzystania z restrukturyzacji, bez odrębnego wymogu co do formy i treści wniosku.

Zakres wskazywanych w wezwaniu do dokonania spłaty dokumentów, które kredytobiorca może (lecz nie ma obowiązku) złożyć wraz z wnioskiem o restrukturyzację zadłużenia powinien być wyważony tak, aby uniknąć ewentualnego zarzutu utrudniania klientowi (szczególnie konsumentowi) realizacji ustawowego uprawnienia w postaci wnioskowania o restrukturyzację zadłużenia z tytułu umowy kredytu.

Złożenie przez kredytobiorcę dokumentów wraz z wnioskiem o restrukturyzację zapobiegłoby sytuacjom, w których bank nie dysponuje aktualnymi informacjami o sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.

Przepis nie zawiera wymogu odnośnie formy składanego przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia. W związku z tym, w wezwaniu do dokonania spłaty, bank informując kredytobiorcę o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację, może także informacyjnie podać, że wniosek laki może zostać złożony w szczególności w formie (pisemnej, telefonicznie, e-mailem na adres XXXj.

4.5. Czy "dzień roboczy" należy rozumieć, jako dzień roboczy zdefiniowany w umowie kredytu?

Co w przypadku, gdy w umowie nie ma wskazanego rozumienia dnia roboczego na potrzeby umowy?

Ustawodawca w art. 75c ust. 1 i 2 Prawa bankowego posługuje się terminem "dzień roboczy". W ustawodawstwie brak jest legalnej definicji "dni roboczych". Pojęcie to jest wykładane w nawiązaniu do ustawowej kategorii dni wolnych od pracy. Mając na względzie, że mamy tutaj do czynienia z przepisem ustawy, to należy stosować na jego gruncie rozumienie "dnia roboczego" wynikające z ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. z 2015.90 j.t.). Ustawa ta w art. 1 zawiera katalog dni wolnych od pracy (obejmuje niedziele i święta wymienione w tym przepisie). Zatem dniem roboczym będzie każdy dzień, który nic został ujęty w art. 1 ww. ustawy. Sobota nie stanowi dnia ustawowo wolnego od pracy.

Wykładnię "dnia roboczego" wynikającą z ustawy o dniach wolnych od pracy należy stosować w odniesieniu do liczenia terminów z art. 75c ust. 1 i 2 Prawa bankowego niezależnie od tego, czy umowa kredytu zawiera bądź nie zawiera definicji "dnia roboczego". Definicja taka, w przypadku jej ujęcia w umowie kredytu, ma charakter umowny, na potrzeby umowy, a nie wykonania obowiązków i uprawnień płynących z art. 75c Prawa bankowego.

4.6. W jaki sposób banki zamierzają ustalać datę, w której klient otrzymał wezwanie? Czy rozważane jest wysyłanie wezwań listami poleconymi, czy też będą przyjmowane stosowne założenia obejmujące termin doręczenia wezwania?

Przepis art. 75c Prawa bankowego nie zawiera wymogów odnośnie sposobu doręczenia kredytobiorcy wezwania o dokonanie spłaty zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, tym samym pozostawiono to w gestii uregulowania wewnętrznego każdego z banków.

Jednakże ustalenie daty doręczenia kredytobiorcy wezwania do spłaty ma doniosłość w świetle art. 75c ust. 2 Pb. Od dnia bowiem otrzymania wezwania z informacją o możliwości złożenia wniosku o dokonanie restrukturyzacji zadłużenia rozpoczyna się bieg terminu (14 dni roboczych) na złożenie przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację.

Tym samym rekomenduje się, wysyłanie wezwań do spłaty przesyłką rejestrowaną w celach dowodowych (np. z dowodem nadania listem poleconym w celu zapewnienia możliwości skorzystania z domniemania doręczenia korespondencji na podstawie art. 61 к.е.).

Mając na uwadze koszty związane z wysyłaniem wezwania listem poleconym (przesyłką rejestrowaną), możliwe jest też przyjmowanie w zakresie tego zagadnienia stosownych założeń, polegających na przykład na wysyłaniu wezwania przesyłką zwykłą i jednoczesnym przyjęciu w procedurach wewnętrznych odpowiednio dłuższego terminu niż termin wskazany w art. 75c ust. 2. Przy takim podejściu do zagadnienia należy jednakże wyważyć ryzyko na wypadek ewentualnego sporu z kredytobiorcą związane z brakiem dowodu na podparcie przez bank domniemania odnośnie daty doręczenia wezwania kredytobiorcy oraz brakiem potwierdzenia odbioru.

4.7. Czy ustawodawca celowo używa dwóch pojęć "zobowiązanie z tytułu udzielonego kredytu" i "zadłużenie"? Kredytobiorca może bowiem złożyć wniosek o restrukturyzację zadłużenia.

Tak. Zadłużenie powinno być rozumiane, jako całość zobowiązań klienta z umowy kredytu (wymagalne i niewymagalne). Jednakże, zgodnie z interpretacja przyjętą w punkcie 3.1. powyżej, bank nie ma formalnego obowiązku restrukturyzowania całego kredytu. Jeśli racjonalne względy to uzasadniają to taka możliwość istnieje. Często modyfikacja warunków i terminów spłaty danej raty w praktyce powoduje konieczność modyfikacji w zakresie pozostałych rat kredytu.

Ponadto, w ramach dokonywanej oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy, także inne zobowiązania kredytobiorcy względem banku mogą mieć znaczenie odnośnie decyzji co do przeprowadzenia restrukturyzacji, a także jej warunków i zakresu.

V. Obszar 5 - rozpatrzenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

5.1. Czy informacja o odrzuceniu wniosku o restrukturyzację może być zawarta w oświadczeniu banku o wypowiedzeniu umowy kredytu, czy też musi to być odrębne pismo?

Dopuszczalne jest zamieszczenie w jednym piśmie informacji o odrzuceniu wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia wraz z wyjaśnieniami, dotyczącymi przyczyn odrzucenia wniosku o restrukturyzację i wypowiedzenia umowy kredytu.

Zamieszczając oba ww. oświadczenia w jednym dokumencie koniecznym jest zachowanie właściwej reprezentacji banku przy składaniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu albo obniżeniu kwoty przyznanego kredytu.

5.2. Czy bank na gruncie art. 75c Prawa bankowego jest zobligowany do przedstawienia, w jaki sposób oblicza zdolność kredytową - metodykę ustalania zdolności?

W dodanym art. 75c Prawa bankowego ustawodawca zrezygnował z posłużenia się terminem "zdolność kredytowa". Pojęcie zdolności kredytowej zostało zdefiniowane w art. 70 ust. 1 zcl. 2 Prawa bankowego, zgodnie z którym: "Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności".

Mając na względzie racjonalność ustawodawcy, należy przyjąć, że bank w wyjaśnieniach, dotyczących przyczyn odrzucenia wniosku o restrukturyzację nic jest zobligowany do przedstawiania sposobu i metodyki oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. Gdyby takie było zamierzenie ustawodawcy, odwołałby się w art. 75c Prawa bankowego wprost do zdefiniowanego w art. 70 ust. 1 zd. 2 Prawa bankowego pojęcia "zdolności kredytowej".

Przepis art. 75c ust. 3 Prawa bankowego uzależnia umożliwienie przez bank restrukturyzacji zadłużenia od dokonanej przez bank "oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy".

Dokonując tej oceny, należy pamiętać, że zgodnie z art. 74 Prawa bankowego "w czasie obowiązywania umowy kredytu, a więc od momentu jej zawarcia do chwili całkowitej spłaty zadłużenia, kredytobiorca obowiązany jest przedstawić - na żądanie banku - informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz umożliwiające kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu. Z treści tego przepisu można wnioskować, że do uprawnień banku należy określanie, jakie rodzaje informacji oraz dokumentów będzie obowiązany przedstawiać kredytobiorca. Są one niezbędne do ewentualnego zastosowania przez bank środków określonych w art. 75 pr. bank.". 2

Z udzielanych kredytobiorcy na podstawie art. 75c ust. 5 wyjaśnień, powinno wynikać, z jakich przyczyn dokonana przez bank ocena sytuacji finansowej i gospodarczej nic umożliwiała restrukturyzacji zadłużenia. Wyjaśnienia powinny dawać bankowi podstawę (na wypadek ewentualnego sporu) do wykazania, że obowiązki przewidziane w art. 75c Prawa bankowego zostały wykonane rzetelnie z dołożeniem należytej staranności i pozbawione były arbitralności, lecz wynikały z oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Aczkolwiek, wyjaśnienie nie powinno być zbyt szczegółowe, bank nie musi ujawniać metodologii badania sytuacji kredytobiorcy i podejmowania decyzji o restrukturyzacji, która ma walor decyzji kredytowej.

5.3. Co jeśli klient będzie podważał "szczegółowe wyjaśnienia dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację"? Będzie jakaś instytucja odwoławcza?

W Ustawie nie przewidziano trybu odwoławczego od decyzji banku odnośnie odrzucenia wniosku o przeprowadzenie restrukturyzacji zadłużenia. Niemniej jednak, stosowanie art. 75c Prawa bankowego może podlegać ogólnym regułom nadzorczym we właściwości poszczególnych instytucji i organów np. Komisji Nadzoru Finansowego, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Nie można również wykluczyć sytuacji, w których klient nie zgadzający się z przedstawionymi mu przez bank szczegółowymi wyjaśnieniami, dotyczącymi przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację, skieruje do banku w tej sprawie skargę/pismo, zawierające jego zastrzeżenia.

Przepis art. 75c, jako przepis szczególny, reguluje zagadnienie składania oraz rozpatrywania wniosku o restrukturyzację, a także przesłanki jego złożenia, brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że do złożonych w trybie art. 75c Prawa bankowego wniosków, zastosowanie miałyby znajdować postanowienia ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1348) Innymi słowy, rozpatrzenie złożonego przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia nie pociąga za sobą konieczności dopełnienia wymogów, co do odpowiedzi na złożoną przez klienta reklamację, o których mowa w art. 9 ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (odpowiedź podmiotu rynku finansowego powinna w szczególności zawierać np. uzasadnienie faktyczne i prawne, chyba że reklamacja została rozpatrzona zgodnie z wolą klienta; wyczerpującą informację na temat stanowiska podmiotu rynku finansowego w sprawie skierowanych zastrzeżeń, w tym wskazanie odpowiednich fragmentów wzorca umowy lub umowy). W przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzacje zadłużenia, bank jest natomiast zobowiązany dopełnić wymogów z art. 75c ust. 5 Prawa bankowego.

Jednakże, w odniesieniu już do pism klienta zawierających zastrzeżenia co do decyzji banku o braku zasadności przeprowadzenia restrukturyzacji/sposobu rozpatrywania wniosku o restrukturyzację zadłużenia, z ostrożności (rygor - art. 8 ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym) należałoby przyjąć, że zastosowanie znajdą przepisy z zakresu rozpatrywania reklamacji przez podmioty rynku finansowego z ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym. Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym, reklamacją w rozumieniu tej ustawy jest wystąpienie skierowane do podmiotu rynku finansowego przez jego klienta, M' którym klient zgłasza zastrzeżenia dotyczące usług świadczonych przez podmiot rynku finansowego. Usługą, której zastrzeżenie klienta by dotyczyło, byłaby wówczas umowa kredytu, co do której odmówiono restrukturyzacji.

Ponadto, ocena należytego stosowania przez bank tego przepisu będzie również dokonywana przez sądy powszechne w indywidualnych sprawach w przypadku sporu z klientem na tym tle.

5.4. Dopuszczalność odrzucenia wniosku o restrukturyzację i nierozpatrywania merytorycznego takiego wniosku w sytuacji, w której wniosek został złożony z przekroczeniem czternastodniowego terminu (art. 75e ust. 2 Pb). Czy w takiej sytuacji odpowiedź mogłaby zawierać jedynie stwierdzenie, że bank nic rozpatrywał wniosku o restrukturyzację ze względu na złożenie go zbyt późno (art. 75c ust. 5 Pb).

Wniosek o restrukturyzację zadłużenia złożony przez kredytobiorcę po upływie 14 dni roboczych od dnia otrzymania przez kredytobiorcę wezwania o dokonanie spłaty zadłużenia, powinien być traktowany, jako pismo złożone poza reżimem art. 75c Prawa bankowego. Chwilę skutecznego złożenia oświadczenia woli przez kredytobiorcę odnośnie przeprowadzenia restrukturyzacji, należy oceniać przez pryzmat art. 61 k.c. "Chodzi tu. (...), o moment, w którym można było oczekiwać zapoznania się z treścią oświadczenia przez adresata znajdującego się w konkretnych okolicznościach i działającego w zwykły sposób. Przykładowo w przypadku listu wkładanego do skrzynki odbiorczej adresata momentem złożenia oświadczenia woli będzie chwila, w której adresat w ramach normalnego postępowania najwcześniej mógł ten list wyjąć; w przypadku listu poleconego awizowanego w skrzynce odbiorczej adresata - chwila, w której w ramach normalnego postępowania adresat najwcześniej mógł list odebrać na poczcie; w przypadku faksu - chwila, w której adresat w ramach normalnego postępowania mógł faks odczytać. Każda sytuacja wymaga indywidualnej oceny, uwzględniającej okoliczności złożenia oświadczenia woli i właściwości adresata. Może się zdarzyć, że dniem złożenia oświadczenia nic będzie dzień umieszczenia w skrzynce listu czy awiza bądź odebrania faksu, np. jeżeli zdarzenia te nastąpią wieczorem czy poza godzinami funkcjonowania przedsiębiorstwa adresata. Nie ma natomiast podstaw do mechanicznego stosowania przepisów k.p.c. o tzw. doręczeniu zastępczym (zob. wyr. SN z 20 stycznia 2004 r., II CK 358/02, Wok. 2004, Nr 9, s. 6; wyr. SN / 28 lutego 2002 r., Ul CKN 1316/00, Legalis)." 3

W kontekście art. 61 § 2 k.c. wskazuje się zaś, że: "Oświadczenie jest wiec złożone w chwili, w której adresat powinien był sprawdzić swoją skrzynkę odbiorczą e-mail, włączyć telefon komórkowy (przez co otrzymałby SMS z treścią oświadczenia) itp., niezależnie od tego, czy to uczynił." 4 .

Mając na względzie doniosłość dotrzymania terminu na złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia, warto rozważyć wskazywanie w treści wezwania do dokonania spłaty zadłużenia (w szczególności w przypadku kredytobiorców, będących konsumentami) objaśnienia odnośnie brzmienia i skutków, wynikających z art. 63 k.c.

Bank, z uwagi na niezłożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia przez kredytobiorcę w ustawowym terminie, nie jest obowiązany do przeprowadzenia procedury opisanej w art. 75c Prawa bankowego, o czym może w odpowiedzi poinformować klienta.

5.5. Forma odpowiedzi z art. 75c ust. 5 - czy dopuszczalna jest forma elektroniczna określona w art. 7 Prawa bankowego.

W odniesieniu do odpowiedzi banku udzielanej na podstawie art. 75c ust. 5 Prawa bankowego zawarto wymóg formy pisemnej.

Przepis art. 7 przewidujący możliwość złożenia oświadczenia woli w postaci elektronicznej wymaga, by było ono związane z dokonywaniem czynności bankowych.

"Wydaje się, że należy pod tym zwrotem rozumieć również czynności, których związek z czynnością bankową polega na tym, że są potrzebne do realizacji i "obsługi" czynności bankowych, np. wypowiedzenie, odstąpienie, wezwanie do spełnienia świadczenia etc.".

W związku z powyższym, jeśli uprzednio w umowie przewidziano możliwość składania oświadczeń w postaci elektronicznej, to dopuszczalne jest zastosowanie tej formy do oświadczenia, o którym mowa w art. 75c ust. 5 Prawa bankowego.

5.6. Jak rozumieć "uzgodnione warunki" wskazane w art. 75c ust. 4? Czy brak zgody kredytobiorcy na zaproponowane przez bank warunki restrukturyzacji będzie można uznać, za nieuzgodnione i wypowiedzieć umowę kredytu?

Bank powinien wskazywać w swojej propozycji restrukturyzacji (składanej w toku uzgodnień na podstawie art. 75c ust. 4 Pb) odpowiedni termin jej obowiązywania tak, aby zapobiegać możliwości przedłużania przez klienta procedury restrukturyzacyjnej, a tym samym odraczania momentu wypowiedzenia umowy kredytu, w przypadku zaistnienia przesłanek ku podjęciu takiej decyzji przez bank, po odrzuceniu wniosku kredytobiorcy.

5.7. W oparciu o jakie dokumenty bank będzie dokonywał oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy?

Bank każdorazowo, uwzględniając, okoliczności danej sprawy identyfikuje, jakie dokumenty są niezbędne do przeprowadzenia oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.

5.8. Czy ocena sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy to co innego niż badanie zdolności kredytowej? Czym różni się pojęcie oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy od oceny zdolności kredytowej?

Ocena sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy jest formalnie czym innym niż badanie zdolności kredytowej, choć będzie przebiegać według podobnych zasad. Klient występujący o restrukturyzację, może być osobą, która utraciła zdolność kredytową. Wydaje się, że ocena sytuacji finansowej i gospodarczej powinna uwzględniać również art. 70 ust. 2 Prawa bankowego, który wprost reguluje sytuację braku zdolności.

VI. Obszar 6 - wypowiedzenie umowy kredytu/wymagalność roszczenia.

6.1. Czy dopiero odmowa restrukturyzacji daje uprawnienie do wypowiedzenia umowy kredytu w całości?

W przypadku złożenia przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia warunkiem wypowiedzenia umowy kredytu jest uprzednie rozpatrzenie wniosku o restrukturyzację przez bank i wykonanie obowiązku z art. 75c ust. 5 Prawa bankowego. Innymi słowy, odmowa restrukturyzacji daje uprawnienie do wypowiedzenia umowy kredytu w całości.

6.2. Jeżeli wypowiedzenie jest warunkowe tj. obejmuje ono również wezwanie do zapłaty i ulega anulowaniu wraz ze spłatą zadłużenia, to czy również bank powinien wskazać na możliwość restrukturyzacji?

Przed dokonaniem wypowiedzenia z powodu opóźnienia w spłacie kredytu koniecznym jest wykonanie przez bank obowiązków, określonych art. 75c Prawa bankowego.

W przypadku złożenia wypowiedzenia pod warunkiem zawieszającym tj. spłaty zadłużenia, koniecznym jest w takim wypowiedzeniu zamieszczenie wezwania do spłaty i poinformowanie kredytobiorcy o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia (art. 75c ust. 1 i 2 Prawa bankowego), chyba że wypowiedzenie zostało poprzedzone uprzednio przeprowadzoną procedurą z art. 75c Prawa bankowego.

6.3. Czy nadejście terminu z wezwania do dokonania spłaty, o którym mowa w art. 75c ust. 1 (upływ terminu nie krótszego niż 14 dni roboczych) powoduje, że wierzytelność jest wymagalna w tej części, z której płatnością opóźnił się kredytobiorca?

Artykuł 75c przewiduje udzielenie kredytobiorcy (pożyczkobiorcy) dodatkowego (co najmniej 14 dni roboczych) terminu spłaty. W terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania do dokonania spłaty, kredytobiorca może złożyć wniosek o restrukturyzację zadłużenia. Przepis ten nie zmienia ani terminu spełnienia świadczenia przez kredytobiorcę, ani terminu wymagalności roszczenia.

Niedochowanie przewidzianej w tym przepisie procedury przez bank może jednak skutkować:

c) Jeżeli wypowiedzenie umowy nic będzie konieczne (upłynął termin zapłaty wszystkich rat lub bank zamierza (bez stawiania całości kredytu w stan wymagalności) dochodzić tylko rat już wymagalnych), wydaje się, że do obrony jest takie działanie banku, które zakłada wystąpienie z powództwem lub wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, a niezależnie od tych działań poinformowanie klienta o udzieleniu mu dodatkowego terminu 14 dni roboczych na zapłatę i możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację. Jeżeli wniosek ten zostanie rozpoznany rzetelnie, działanie banku nie powinno powodować dla banku negatywnych konsekwencji. Nie wydaje się, aby mogła w tej sytuacji powstać odpowiedzialność odszkodowawcza banku wobec klienta. Jeżeli tak czy inaczej klient nie kwalifikuje się do restrukturyzacji, trudno będzie wykazać, że podjęcie przez bank działań zmierzających do dochodzenia roszczeń przed wykonaniem procedury z art. 75c Pb, może skutkować szkodą po stronie klienta. Nie powinien także zostać uznany za przedwczesny pozew banku, jeżeli do momentu wyrokowania bank przeprowadzi procedurę z art. 75c Pb w zakresie poinformowania o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację. Inaczej można by oceniać sytuację, w której klient udowodni, że gdyby bank przed podjęciem działań zmierzających do dochodzenia roszczeń poinformował go o możliwości restrukturyzacji, restrukturyzacja ta byłaby możliwa (ze względu na lepszą sytuację finansową klienta).

VII. Obszar 7 - porozumienie/umowa restrukturyzacyjna.

7.1. Jaki charakter prawny ma zawarta umowa restrukturyzacyjna (ugoda, odnowienie), co się dzieje z ustanowionymi zabezpieczeniami, co z przedawnieniem? Czy restrukturyzacja następuje w drodze aneksu do umowy i czy bank może pobierać opłaty za len aneks?

Charakter prawny umowy restrukturyzacyjnej i tym samym skutki materialnoprawne takiej umowy będą każdorazowo zależeć od jej treści. W art. 75c ust. 3 Prawa bankowego jest mowa, że bank powinien umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu-tym samym strony mogą ułożyć między sobą warunki restrukturyzacji w oparciu o zasadę swobody umów (art. 353' Kodeksu cywilnego).

Restrukturyzacja zadłużenia może przybrać formę aneksu do umowy kredytu. Jeśli aneks stanowić będzie wyłącznie wykonanie art. 75c Prawa bankowego to wówczas wątpliwa jest możliwość pobrania opłaty za zawarcie przedmiotowego aneksu, stanowiącego restrukturyzację zadłużenia na podstawie art. 75c Prawa bankowego. Przepis ten nie przewiduje możliwości pobrania od kredytobiorcy opłaty, a przeprowadzenie restrukturyzacji stanowi realizację obowiązku nałożonego ustawą.

W sytuacji zaś, gdy zagadnienie restrukturyzacji zadłużenia nie jest jedynym, które obejmuje aneks do umowy kredytu, to wówczas bank jest uprawniony do pobrania opłaty za aneks w części wykraczającej poza wykonanie art. 75c Prawa bankowego (o ile opłata taka została przewidziana w umowie).

Ponadto, aspekt warunków finansowych dokonywanej restrukturyzacji może stanowić jeden z elementów uzgodnień klienta z bankiem.

7.2. Co w przypadku porozumień restrukturyzacyjnych zawartych do kredytów po tym jak wejdzie w życie Prawo restrukturyzacyjne i powiązanie pomiędzy art. 75 i 75c przestanie istnieć? Czy należy art. 75c rozumieć w ten sposób, że wtedy tryb restrukturyzacji wierzytelności już zrestrukturyzowanej obejmuje również porozumienie, czyli znów trzeba wzywać etc.?

Wejście w życie nowelizacji art. 75, nie zmieni charakteru normy art. 75e, która powinna być stosowana jedynie w przypadku zamiaru wypowiedzenia umowy kredytowej bądź obniżenia kwoty przyznanego kredytu w związku z opóźnieniem w spłacie.

VIII. Obszar 8 - dłużnik solidarny/rzeczowy/poręczyciel/gwarant.

8.1. Czy wezwanie do spłaty zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu wraz pouczeniem kredytobiorcy o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia ma być kierowane również do wiadomości dłużników solidarnych/rzeczowych (jak również cała dalsza korespondencja w tym temacie)? Co w przypadku braku ich zgody na restrukturyzację zadłużenia na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę?

Zakres zaangażowania dłużników solidarnych/rzeczowych w procedurę zainicjowaną na podstawie art. 75c Prawa bankowego, powinien być rozpatrywany w oparciu o ogólne przepisy, regulujące sytuację prawną dłużnika solidarnego/rzeczowego. Tytułem przykładu można wskazać na art. 76a Prawa bankowego {Bank jest obowiązany niezwłocznie powiadomić, w sposób określony w umowie, osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu, jeżeli kredytobiorca opóźnia się z jego spłatą.), na art. 879 § 2 Kodeksu cywilnego {Jednakże czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela.), czy też art. 880 Kodeksu cywilnego {Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela.).

Procedura "restrukturyzacyjna" nie wpływa na obowiązek poinformowania poręczyciela o opóźnieniu dłużnika - 880 k.c. Egzekwowanie świadczenia od poręczyciela bez spełnienia wymogów z art. 75c Pb może być nieskuteczne ze względu na art. 883 k.c.

Niewyrażenie zgody na restrukturyzację zadłużenia na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę przez poręczyciela/dłużnika rzeczowego nie stanowi w każdym przypadku i automatycznie przesłanki do odrzucenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia przez bank.

Brak zgody na restrukturyzację zadłużenia na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę przez poręczyciela/dłużnika rzeczowego może stanowić jedną z przesłanek do odmowy restrukturyzacji, w sytuacji gdy powodować będzie utratę zabezpieczeń przy jednoczesnym niezaoferowaniu przez kredytobiorcę innych. Utrata zabezpieczeń może mieć wpływ na ocenę sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy, zaś restrukturyzacja nie może prowadzić do pozbawienia banku zabezpieczenia spełnienia zobowiązania.

8.2. Jaki wpływ ma dyspozycja art. 75c na osoby trzecie będące dłużnikami osobistymi (np. poręczyciele, gwaranci) lub dłużnikami rzeczowymi (hipoteka, zastaw)? Na przykład w przypadku opóźnienia:

a) czy bank może zażądać płatności z gwarancji lub od poręczyciela, po powstaniu opóźnienia, czy też najpierw musi zastosować procedurę z art. 75c (wezwanie, restrukturyzacja). Jeżeli miałaby być stosowana procedura z art. 75c, to co z terminami ograniczającymi

odpowiedzialność takich osób trzecich (np. termin odpowiedzialności z gwarancji),

Restrukturyzacja z 75c a zgoda innych stron (np. poręczyciela) na zmianę warunków umowy.

Czy jeżeli poręczyciel nie wyrazi zgody na restrukturyzację, regulator i ustawodawca dopuszcza egzekucję wobec poręczyciela w czasie restrukturyzowania kredytobiorcy i w jakim trybie, czy też działanie niejednomyślne wyklucza taką możliwość bez utraty sięgnięcia do majątku poręczyciela?

W związku z tym, że procedura z art. 75e nie powoduje zmiany umownych terminów zapłaty ani terminów wymagalności, możliwe jest dochodzenie roszczeń przeciwko poręczycielowi, czy dłużnikowi rzeczowemu przed zakończeniem procedury z art. 75c Prawa bankowego. Do momentu rozpoznania wniosku o restrukturyzację zadłużenia bank może podejmować działania jedynie w celu uzyskania tytułu egzekucyjnego lub wykonawczego, niezależnie czy dotyczy dłużnika głównego, rzeczowego czy też poręczyciela. Wyznaczenie terminu 14 dni roboczych na złożenie wniosku o restrukturyzację nie wpływa na wymagalność roszczenia.

Dopuszczalne jest, że poręczyciel i inny dłużnik odpowiedzialny za zobowiązanie kredytobiorcy może podnieść zarzuty dotyczące skuteczności wypowiedzenia Przed tymi zarzutami bank będzie mógł podjąć obronę w sposób wskazany w punktach 6.3. (b) i (c) powyżej.

IX. Inne zagadnienia.

9.1. Art. 75c Prawa bankowego a Prawo restrukturyzacyjne.

Jaki będzie status/ możliwości/obowiązek stosowania art. 75c Prawa bankowego w sytuacji, gdy Ustawa wchodzi w życie 27 listopada 2015 r., czyli wcześniej niż ustawa - Prawo restrukturyzacyjne?

Jak zostało wskazane w punkcie 4.2. powyżej, zmiana art. 75 ust. 1 Prawa bankowego, nastąpi z dniem 1 stycznia 2016 r. wraz z wejściem w życie ustawy - Prawo restrukturyzacyjne.

Jakkolwiek, ustawa - Prawo restrukturyzacyjne została uchwalona w dniu 15 maja 2015 r. (czyli wcześniej aniżeli Ustawa - 25 września 2015 r., która wejdzie w życie 27 listopada 2015 r. i nada nowe brzmienie art. 75 ust. 1 Prawa bankowego), to decydujące znaczenie ma data wejścia przepisu w życie.

Na skutek wejścia w życie Prawa restrukturyzacyjnego dojdzie do "nadpisania" art. 75 ust. 1 Prawa bankowego przez Prawo restrukturyzacyjne, uprzednio znowelizowanego Ustawą.

Innymi słowy, wraz z wejściem w życie Ustawy art. 75 usi. 1 Prawa bankowego otrzyma brzmienie określone Ustawą, które następnie zostanie zmienione na skutek wejścia w życie Prawa restrukturyzacyjnego.

9.2. Czy zarzuty naruszenia art. 75c mogą być podnoszone w postępowaniach o zasądzenie roszczeń?

Zarzuty naruszenia art. 75c Pb mogą być podnoszone w postępowaniach o zasądzenie roszczeń, podobnie, jak wszystkie pozostałe zarzuty, dotyczące naruszenia przepisów Prawa bankowego w zakresie umowy kredytu (art. 69 i nast. Prawa bankowego). Ocena wpływu naruszenia art. 75c Prawa bankowego na kwestię zasadności dochodzonego roszczenia zależeć będzie przede wszystkim od oceny sądu, czy naruszenie art. 75c Prawa bankowego, jako przepisu obligującego bank do dokonania określonych działań w przypadku powstania opóźnienia ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, mogło mieć wpływ (ad casum) na uznanie wypowiedzenia umowy kredytu bądź obniżenia kwoty przyznanego kredytu za bezskuteczne.

X. Okres dostosowawczy - art. 12 Ustawy.

Zgodnie z art. 12 Ustawy banki ora/, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, dostosują swoją działalność do wymagań określonych w art. 75c ustawy zmienianej w art. 1. w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Zasady techniki prawodawczej (załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dn. 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" (Dz. U. Nr 100, ροζ. 908) nie przesądzają jednoznacznie, jak powinny być formułowane przepisy przejściowe i dostosowujące, w których zawarte są odniesienia do przepisów (zmian) wchodzących w życie w terminie innym niż cała ustawa. Dotyczy to w szczególności przypadków, gdy przepisy dostosowujące zachowują możliwość działania na dotychczasowych zasadach przez określony czas od dnia wejścia w życic ustawy. Zasady techniki prawodawczej wskazują jedynie, że w przepisach dostosowujących można wyznaczyć termin dostosowania organów lub instytucji do nowej ustawy (§ 35 ust. 2).

Przepisy dostosowujące, które zezwalają na czasowe stosowanie dotychczasowych przepisów, mają na celu zatem wprowadzenie odpowiedniego czasu na wdrożenie nowych rozwiązań pomimo ich wejścia w życie.

Dobrym przykładem jest analiza art. 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 85, poz. 727) i zapadłych wyroków sądowych na gruncie tego przepisu. Ustawa ta wprowadziła do ustawy -Prawo bankowe art. 105a (przetwarzanie informacji w celu oceny zdolności kredytowej i analizy ryzyka kredytowego), w tym uregulowała okres przetwarzania danych po wygaśnięciu zobowiązania. Jednocześnie w art. 6 ustawodawca zobowiązał banki do dostosowania przetwarzania informacji zgromadzonych przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. przed dniem 16 czerwca 2005 r., do wymagań w niej określonych, w terminie do trzech lat od dnia jej wejścia w życic, tj. do dnia 16 czerwca 2008 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 listopada 2006 r. (II SA/Wa 1734/06) wskazał, że wykładnia celowościowa nie przemawia za stosowaniem przepisu art. 105a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, dopiero po upływie 3 lat od wejścia w życie ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 85, poz. 727). Sąd podkreślił, że niewątpliwie ów przepis ma charakter dostosowujący i znajduje on swoje odzwierciedlenie w § 35 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" (Dz. U. Nr 100, poz. 908), zgodnie z którym w przepisach dostosowujących można wyznaczyć termin dostosowania organów lub instytucji do nowej ustaw}'. Natomiast zgodnie z treścią § 36, rozwiązywania przewidziane w przepisach przejściowych i dostosowujących powinny być ukształtowane w sposób nieuciążliwy dla ich adresatów i pozostawiać im możliwość przystosowania się do przepisów nowej ustawy. Zgodnie z "Zasadami techniki prawodawczej. Komentarz." pod redakcją G. Wierzyńskiego, legislator tworzący przepisy przejściowe i dostosowujące powinien tak je ukształtować, by przewidziane w nich rozwiązania byly skonstruowane w sposób najmniej uciążliwy dla adresatów tych przepisów i dawały adresatom możliwość przystosowania się do przepisów nowej ustawy bez uszczerbku dla ich interesów (Dom Wydawniczy ABC, 2003). Natomiast według "Zasad techniki prawodawczej. Komentarz." pod redakcją S. Wronkowskiej, zasadą obowiązującą w państwie prawnym jest to, by niezbędne zmiany prawa były dla zainteresowanych niezaskakujące i możliwie najmniej uciążliwe (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997).

Sąd dalej wskazał, że z pewnością przepis art. 6 spełnia taką funkcję i służy on do dostosowania się do tej regulacji w formie jak najmniej dla adresatów uciążliwej. Otóż, gdyby ustawodawca użył np. sformułowania kategorycznego "w terminie 3 lat", to rzeczywiście jest to jednoznaczne i oznacza, że na dostosowanie się, powołane w tym przepisie podmioty, mają czas trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy. Natomiast zastosowane w tym przepisie sformułowanie "w terminie nie dłuższym niż 3 lata" oznacza - zdaniem Sądu - zakreślenie maksymalnego okresu dostosowawczego. Na powyższą interpretację wskazuje również intencja ustawodawcy. Jak wynika ze stenogramu Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych z dnia 19 stycznia 2005 r., uzasadniając wprowadzenie tej poprawki (nr 16) stwierdzono: "W tym terminie banki będą musiały dostosować przetwarzanie informacji do zmian w Prawie bankowym wprowadzonych w poprawce nr 14" (Biuletyn nr 4113/1V).

Innymi słowy mówiąc. Sąd przesądził w swoim wyroku, że jest to ostateczny okres, który ma służyć skarżącej np. do dostosowania się pod względem organizacyjnym i technicznym w zakresie stosowania tej nowej regulacji (zmiana oprogramowania komputerowego, konieczność wystąpienia do zainteresowanych osób o ewentualne udzielenie zgody... etc). Natomiast jeżeli sam zainteresowany nie wyrazi takiej zgody i samodzielnie poinformuje uprawniony podmiot jeszcze przed upływem 3 lat o swojej woli, to organ jest zobowiązany stosować ten przepis, jeżeli jest już do tej zmiany odpowiednio przygotowany.

W uzupełnieniu, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2011 r. (I CSK 284/10) wskazał, że art. 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 85, ροζ. 727) nic może być rozumiany w taki sposób, że jeszcze w ciągu trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy banki mogły przetwarzać zgromadzone informacje bez uzyskania pisemnej zgody osoby, której te informacje dotyczą. W uzasadnieniu Sąd podniósł, że jest to przepis przejściowy, związany w szczególności z wprowadzeniem do porządku prawnego regulacji zamieszczonych w art. 105a pr. bank. Nic może on jednak być rozumiany w taki sposób, że jeszcze w ciągu trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy banki mogły przetwarzać zgromadzone informacje bez uzyskania pisemnej zgody osoby, której te informacje dotyczą. Gdyby tak rzeczywiście miało być, ustawodawca zachowałby się inaczej, mianowicie zamieściłby w ustawie z dnia 15 kwietnia 2005 r. przepis o takiej właśnie treści albo przesunąłby o trzy lata dzień wejścia w życic art. 105a pr. bank. Skoro jednak tak się nie stało, art. 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. nie uzasadnia zachowania się Banku w niniejszej sprawie polegającego na dalszym przetwarzaniu informacji dotyczących powoda mimo jego wyraźnego w tym względzie sprzeciwu.

Reasumując powyższe, zgodnie z powołaną doktryną i orzecznictwem, okres dostosowawczy jest wprowadzany w celu zapewnienia czasu na wdrożenie nowych rozwiązań. Po stronie podmiotu, który jest adresatem nowego rozwiązania, wprowadzanego przepisem objętym okresem dostosowawczym, nie ma przymusu w tym okresie, jeśli operacyjnie nie jest na to przygotowany, go stosować, do czasu osiągnięcia stanu gotowości bądź upływu okresu dostosowawczego (w zależności co nastąpi pierwsze). Innymi słowy, w okresie dostosowawczym, jakkolwiek przepis statuujący nowe rozwiązanie wszedł w życie (odmiennie aniżeli w przypadku vacuilo legis), brak jest przymusu prawnego jego stosowania w przypadku, gdy dany podmiot nie zdołał dostosować swej działalności do nowych rozwiązań/jest w toku dostosowywania. Stan ten jest ograniczony upływem okresu dostosowawczego.

Przedkładając rozważania Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z przywołanego powyżej wyroku z dnia 30 listopada 2006 r. na art. 12 Ustawy wskazać należy, że ustawodawca posłużył się kategorycznym sformułowaniem "w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy", co prowadzi do konkluzji, że banki mają być przygotowane na stosowanie art. 75c Prawa bankowego na dzień, w którym upłynie termin 30 dni od dnia wejścia w życie Ustawy.