ST1-440-57/00 - Obowiązki i uprawnienia organów samorządu terytorialnego wynikające z ustawy o finansach publicznych.

W związku z licznymi wątpliwościami, dotyczącymi przepisów związanych z funkcjonowaniem jednostek samorządu terytorialnego - uprzejmie wyjaśniam:

1. Zgodnie z art. 112 ust. 1 ustawy o finansach publicznych różnica między dochodami a wydatkami budżetu jednostki samorządu terytorialnego stanowi nadwyżkę lub deficyt budżetu.

Przepis art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych dotyczy niedoboru budżetu jednostki, występującego w ciągu roku, natomiast w pkt 2 mowa jest o deficycie budżetowym w rozumieniu art. 112 ust. 1 tej ustawy. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może więc uchwalić budżet deficytowy, ale w uchwale budżetowej powinien określić wysokość tego deficytu oraz sposób jego sfinansowania.

W świetle art. 112 ust. 2 ustawy o finansach publicznych deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być pokryty przychodami pochodzącymi tylko z określonych źródeł, tj.:

- sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego,

- kredytów zaciąganych w bankach krajowych,

- pożyczek,

- prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego,

- nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych,

- wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikającej z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych (zapis ten został wprowadzony ustawą z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej).

Pragnę zaznaczyć, że kredyt nie jest dochodem, lecz przychodem budżetu jednostki samorządu terytorialnego, jak również spłata tego kredytu nie jest wydatkiem tylko rozchodem budżetu. Przychody i rozchody jednostka samorządu terytorialnego klasyfikuje w dziale 00 - Przychody i rozchody związane z finansowaniem niedoboru i rozdysponowaniem nadwyżki budżetowej oraz z prywatyzacją mienia Skarbu Państwa i majątku jednostek samorządu terytorialnego (zgodnie z zał. nr 2 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 kwietnia 1991 r. w sprawie klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych oraz innych przychodów i rozchodów - Dz. U. Nr 39, poz. 169 ze zm.).

Artykuł 113 ustawy o finansach publicznych stanowi, iż łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych, a więc wszystkich możliwych, spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń, wraz z należnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i pożyczek, oraz należnych odsetek i dyskonta, a także przypadających w danym roku budżetowym wykupów papierów wartościowych, emitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego, nie może przekroczyć 15% planowanych dochodów.

Jeśli zatem łączna kwota spłat, o których mowa w art. 113 ust. 1, nie przekracza 15% planowanych dochodów i jednostka samorządu terytorialnego nie przekroczyła granicy dopuszczalnego zadłużenia na koniec roku budżetowego, tj. 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym (art. 114 ustawy o finansach publicznych) - jednostka może zaciągnąć kredyt z przeznaczeniem na sfinansowanie zwiększonych wydatków inwestycyjnych, niemających pokrycia w planowanych dochodach.

Zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wyemitowane papiery wartościowe, z przeznaczeniem na cel, określony w art. 48 ust. 1 pkt 1, podlegają, stosownie do art. 48 ust. 2 ustawy, spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane. Przy czym, zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy, suma zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów wartościowych nie może przekroczyć kwoty określonej w budżecie jednostki samorządu terytorialnego. Zaciągnięcie zobowiązania z powyższego tytułu przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego może nastąpić po uzyskaniu upoważnienia, stosownie do odpowiednich przepisów ustaw "ustrojowych".

2. Stosownie do art. 118 ustawy o finansach publicznych podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje na cele publiczne, związane z realizacją zadań własnych tej jednostki. Zlecenie zadania i udzielenie dotacji następuje na podstawie umowy jednostki samorządu terytorialnego z podmiotem, o którym mowa powyżej. Przepis art. 71 ust. 2 ustawy o finansach publicznych stosuje się odpowiednio.

Do wyłącznej właściwości organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego należy, zgodnie z art. 118 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, określenie - w drodze uchwały - trybu postępowania o udzielenie dotacji, sposobu jej rozliczania oraz sposobu kontroli wykonywania zlecanego zadania, zapewniającego jawność postępowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia.

W uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego organ stanowiący określa wysokość dotacji na realizację zadań własnych, wykonywanych przez jej jednostki organizacyjne lub inne podmioty W myśl art. 124 ustawy o finansach publicznych wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego, określone w uchwale budżetowej, ujmowane są w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji wydatków, z wyodrębnieniem wydatków bieżących i wydatków majątkowych. W przepisie tym ustawodawca nie przewidział dokonywania w uchwale budżetowej podziału dotacji na poszczególne podmioty, zatem wybór jednostki, której może być zlecone zadanie, wiąże się z wykonywaniem budżetu.

W związku z powyższym zarząd jednostki samorządu terytorialnego, w ramach wykonywania budżetu i w trybie określonym przez organ stanowiący jednostki, powinien dokonywać wyboru podmiotu, któremu zostanie udzielona dotacja na realizację zadań należących do danej jednostki samorządu terytorialnego, a także rozliczać i kontrolować wykonywanie zlecanego zadania.

W odniesieniu do kwestii związanej z możliwością przyznawania podmiotom, o których mowa w art. 118 ustawy o finansach publicznych, dotacji ze środków z rezerw budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, należy zauważyć, iż stosownie do:

- art. 116 ust. 5 ustawy o finansach publicznych - rezerwami celowymi i rezerwą ogólną dysponuje zarząd jednostki samorządu terytorialnego,

- art. 128 ust. 1 ustawy o finansach publicznych - zarząd jednostki samorządu terytorialnego w toku wykonywania budżetu może, po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu, dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego polegających na przenoszeniu wydatków z rezerw budżetowych.

Wobec powyższego należy uznać, iż przepisy art. 118 ustawy o finansach publicznych mają zastosowanie również do wydatków z rezerw budżetowych.

3. Stosownie do art. 126 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych zarząd jednostki samorządu terytorialnego zobowiązany został do opracowania, w terminie 21 dni od dnia uchwalenia uchwały budżetowej, układu wykonawczego budżetu w podziale na działy, rozdziały i paragrafy klasyfikacji dochodów i wydatków.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmując uchwałę budżetową określa w niej zgodnie z art. 124 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o finansach publicznych dochody według ważniejszych źródeł i działów klasyfikacji, a wydatki w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji wydatków z wyodrębnieniem wydatków bieżących i majątkowych. W sytuacji uchwalenia uchwały budżetowej przez organ stanowiący, w szczegółowości takiej jak wymaga tego układ wykonawczy - zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków - należy uznać, iż obowiązek opracowania układu wykonawczego został zrealizowany w momencie uchwalenia tej uchwały. W tej sprawie zarząd musi podjąć stosowną uchwałę wykonawczą, mocą której dokona podziału dochodów i wydatków na jednostki je realizujące.

Na zarządzie jednostki samorządu terytorialnego spoczywa także obowiązek realizacji pozostałych zadań wynikających z art. 126 ustawy o finansach publicznych, tj.:

- przekazanie podległym jednostkom informacji o ostatecznych kwotach dochodów i wydatkach tych jednostek oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu,

- opracowanie planów finansowych zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostce samorządu terytorialnego ustawami, o ile nie zostały opracowane przy uchwalaniu budżetu.

4. Stosownie do art. 128 ust. 1 w toku wykonywania budżetu zarząd może, po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu, dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego polegających między innymi na wprowadzaniu w trakcie roku budżetowego zmian kwot dotacji celowych przekazywanych z budżetu państwa oraz z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego. Podkreślenia wymaga fakt, iż uzyskanie pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu jest obligatoryjne.

Zgodnie z art. 128 ust. 2 pkt 2 ustawy o finansach publicznych organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić zarząd do przekazania niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego. Zakres tych uprawnień powinien określić zarząd. Kierownicy tych jednostek mogą dokonywać przeniesień planowanych wydatków, wprowadzając zmiany w planach finansowych, na podstawie upoważnień, o których mowa wyżej. O dokonanych przeniesieniach kierownicy informują zarząd jednostki samorządu terytorialnego, który na tej podstawie wprowadza stosowne zmiany.