SPS-024-4979/13 - Legalizacja samowoli budowlanych

_{Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej - z upoważnienia ministra - na zapytanie nr 4979 w sprawie legalizacji samowoli budowlanych.}

Obecnie nie toczą się prace legislacyjne dotyczące wprowadzenia do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane przepisów umożliwiających legalizację samowoli budowlanych sprzed 10 lat, w przypadku których po wydaniu ostatecznych decyzji nakazujących rozbiórkę nastąpiłaby zmiana przeznaczenia terenu, umożliwiająca legalizację.

Zaznaczyć należy, że w przypadku wydania ostatecznej decyzji nakazującej rozbiórkę samowoli budowlanej na inwestorze ciąży bezwzględny obowiązek rozebrania nielegalnego obiektu budowlanego. Na wykonanie obowiązku rozbiórki nie powinny mieć wpływu późniejsze zmiany przeznaczenia terenu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. W przeciwnym razie dochodziłoby do naruszenia wynikającej z art. 16 Kodeksu postępowania administracyjnego zasady trwałości ostatecznych decyzji administracyjnych.

Ponadto należy wskazać, że możliwość wznawiania postępowań legalizacyjnych zakończonych ostatecznymi decyzjami nakazującymi rozbiórkę wyjątkowo istniała na podstawie art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 20 grudnia 2007 r., sygn. akt P 37/06, oraz wyroku z dnia 21 września 2009 r., sygn. akt P 46/08. Wówczas Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją RP przepisy regulujące postępowania legalizacyjne, tj. art. 48 ust. 2 pkt 1 lit. b, art. 48 ust. 3 pkt 1 oraz art. 49b ustawy - Prawo budowlane w części obejmującej wyrażenie "w dniu wszczęcia postępowania". W ten sposób Trybunał Konstytucyjny zakwestionował wynikający z przedmiotowych przepisów wymóg przedkładania przez inwestora ostatecznej w dniu wszczęcia postępowania legalizacyjnego decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Wskazana decyzja zdaniem Trybunału Konstytucyjnego powinna być przedłożona bez względu na termin jej uzyskania. Jednocześnie w związku z wyrokami Trybunału Konstytucyjnego inwestorzy, którym wydano decyzje orzekające nakaz rozbiórki z powodu braku w dniu wszczęcia postępowania legalizacyjnego ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy, mieli prawo skorzystania z możliwości wznowienia postępowania legalizacyjnego na podstawie art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z § 2 tego przepisu skargę o wznowienie należało wnieść w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Obecnie jednak z uwagi na upływ wskazanego w przepisie terminu nie ma możliwości wznawiania postępowania w trybie art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego.

Ponadto należy wskazać, że szczególny tryb legalizacji samowoli budowlanych (w odniesieniu do postępowań zakończonych po dniu 31 grudnia 1994 r., a przed dniem 11 lipca 1998 r.) przewidywała ustawa z dnia 10 maja 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 99, poz. 665). W tym jednak przypadku możliwość legalizacji została wyłączona w odniesieniu do zakończonych postępowań legalizacyjnych.

Możliwości legalizacji w odniesieniu do zakończonych już postępowań legalizacyjnych nie przewidywał również projekt ustawy z dnia 23 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny (wyrok z dnia 20 kwietnia 2011 r., sygn. akt k.p. 7/09). Trybunał Konstytucyjny krytycznie ocenił regulację umożliwiającą zalegalizowanie z mocy prawa wszystkich samowoli budowlanych zrealizowanych przed 1995 r. Jak zaznaczył Trybunał Konstytucyjny, uzależnienie legalizacji samowoli od spełnienia wyłącznie przesłanek formalnych oznaczałoby, że podmioty, które złamały obowiązujące prawo, dopuszczając się zaniechania formalności lub wręcz złamania przepisów, w tym techniczno-budowlanych, nie tylko uniknęłyby jakiejkolwiek odpowiedzialności, ale też uzyskałyby prawo domagania się od administracji publicznej wystawienia zaświadczenia o legalności obiektu. Innymi słowy, z woli ustawodawcy organ administracji miałby bez prowadzenia postępowania rozpoznawczego poświadczać legalność obiektu ze swej istoty nielegalnego, bo wzniesionego niezgodnie z prawem obowiązującym w czasie jego powstawania. Tym samym bezprawne działanie inwestora, które powinno być przez organy państwa dostrzeżone i wywołać ich należytą reakcję, przez sam upływ czasu nabierałoby cech legalności. Co więcej kwestionowaną regulacją objęte są zarówno samowole formalne (obiekty nienaruszające prawa materialnego, choć powstałe bez dopełnienia formalności), jak i materialne (dotychczas w ogóle niemożliwe do zalegalizowania i podlegające przymusowej rozbiórce).