SPS-023-9726/09 - Stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie dysproporcji w wysokości świadczeń emerytalnych

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 29 maja 2009 r., znak: SPS-023-9726/09, dotyczące interpelacji posła Marka Polaka w sprawie dysproporcji wysokości świadczeń emerytalnych uprzejmie informuję.

Zasady ustalania wysokości emerytur i rent określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.). Analizując problem wysokości emerytur i rent, należy mieć na uwadze fakt, że wysokość świadczenia emerytalno-rentowego jest miarą udziału ubezpieczonego w dochodach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Im bardziej dany ubezpieczony partycypował w ich tworzeniu, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać w postaci emerytury lub renty.

Świadczenia o niskiej wysokości przysługują jednak zawsze w przypadku, gdy ubezpieczony opłacał składki od niskich dochodów.

Chciałabym zwrócić uwagę, że kreowanie wyższego poziomu świadczeń wymaga zawsze określenia źródła ich pokrycia. Realizując procesy zmian i przeobrażeń w systemie świadczeń emerytalno-rentowych oraz dostosowując te zmiany do warunków społeczno-ekonomicznych, należy też zawsze uwzględnić fakt, że aktualne i projektowane zmiany stanowią trudny kompromis pomiędzy oczekiwaniami społecznymi a realiami ekonomicznymi. Należy również pamiętać, że w systemie repartycyjnym źródłem finansowania świadczeń emerytalnych są składki pracującego pokolenia (tzw. solidarność pokoleń). Dlatego naturalna jest sprzeczność interesów. Wyższe świadczenia wypłacane dzisiejszym emerytom oznaczałyby wyższe składki potrącane od wynagrodzeń pracowników albo (co sprowadza się do tego samego) wzrost obciążeń podatkowych. Ze względu na wysokość klina podatkowego (różnicy pomiędzy kosztami pracy a wynagrodzeniem netto pracownika), który należy do największych w Europie, działanie takie nie wydaje się zasadne.

Odnosząc się do podniesionej w interpelacji kwestii waloryzacji emerytur i rent, chciałabym zwrócić uwagę, że celem waloryzacji nie jest wyrównywanie poziomu wysokości świadczeń, lecz ochrona ich realnej wartości. Uważam też, że w ostatnim czasie w zakresie waloryzacji świadczeń nastąpiły pozytywne zmiany uwzględniające interesy osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe.

Przede wszystkim przywrócono coroczną podwyżkę świadczeń. Ponadto obowiązująca metoda ustalania wskaźnika waloryzacji emerytur i rent nie tylko powoduje, że waloryzacja służy zachowaniu siły nabywczej świadczeń w relacji do kosztów utrzymania (waloryzacja cenowa), ale również zapewnia ich realny wzrost powyżej inflacji i tym samym umożliwia emerytom i rencistom udział we wzroście gospodarczym (uwzględnienie w formule waloryzacji realnego wzrostu wynagrodzeń), na miarę możliwości budżetu państwa i Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Obowiązujący system waloryzacji na równi też traktuje wszystkich emerytów i rencistów, gdyż niezależnie od wysokości wypracowanych świadczeń są one podwyższane takim samym wskaźnikiem waloryzacji.

Zasadność takiego rozwiązania potwierdza mechanizm opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Niezależnie od wysokości uzyskiwanych wynagrodzeń obowiązuje jednakowa stopa składek. Oznacza to, że np. składka na fundusz emerytalny od osoby osiągającej dochody w wysokości minimalnego wynagrodzenia (w 2009 r. - 1.276 zł) oraz maksymalnego wynagrodzenia objętego obowiązkiem składki emerytalnej (w 2009 r. - 7.982,5 zł) wynosi 19,52%. Kwotowo wielkość składek wynosi odpowiednio od minimalnego wynagrodzenia 249,07 zł, a od maksymalnego wynagrodzenia 1.558,18 zł.

Pragnę również dodać, że w dniu 5 lutego 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 8, poz. 38), wprowadzająca zmianę w zakresie terminu negocjacji wysokości wskaźnika waloryzacji emerytur i rent.

Zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, negocjacje dotyczące zwiększenia wskaźnika waloryzacji o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia będą rozpoczynały się już w czerwcu roku poprzedzającego rok waloryzacji. Pozwoli to stronie rządowej przedstawić partnerom społecznym informację o prognozowanych wielkościach makroekonomicznych wykorzystanych do konstrukcji budżetu państwa na rok, w którym zostanie przeprowadzona waloryzacja uwzględniająca zwiększenie. W przypadku gdy strony nie dojdą do porozumienia, strona rządowa tak jak obecnie podejmie decyzję odnośnie do wysokości tego zwiększenia. Środki na ten cel zostaną uwzględnione w projekcie ustawy budżetowej.

Mam nadzieję, że zmiana ta pozwoli na przeprowadzenie pogłębionej dyskusji o priorytetach i wielkościach środków, jakie powinny być zarezerwowane w planie finansowym państwa na przeprowadzenie waloryzacji. Stworzone zostaną lepsze warunki do osiągnięcia w Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych porozumienia adekwatnego do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej kraju.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w dniu 12 marca br., podczas prac Zespołu Trójstronnej Komisji ds. Ubezpieczeń Społecznych, podniesiony został problem wysokości najniższych emerytur i rent. Zgodnie z przyjętym stanowiskiem w tym zakresie wspólnie z partnerami społecznymi będziemy kontynuować rozmowy nad wypracowaniem mechanizmu ustalania wysokości najniższych świadczeń emerytalno-rentowych skorelowanego z systemem waloryzacji emerytur i rent.

Odnosząc się do wspomnianej w interpelacji kwestii "zainicjowania prac nad wprowadzeniem corocznego, jednorazowego dodatku, który pozwoli na wyrównanie poziomu życia najsłabszych jednostek", uprzejmie informuję, że w przeszłości funkcjonował dodatek do świadczeń emerytalno-rentowych, określony w przepisach ustawy z dnia 20 maja 2005 r. o zapomodze pieniężnej dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny w 2007 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 102, poz. 852, z późn. zm.). Dodatek ten był wypłacany w latach 2005 i 2007. Celem tego świadczenia była rekompensata braku waloryzacji emerytur i rent w tych latach. W związku z przywróceniem corocznej waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych wprowadzenie takiego dodatku nie znajduje uzasadnienia.

Dodatkowo pragnę nadmienić, że przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych umożliwia pomoc społeczna, a wsparcie materialne osób zagrożonych ubóstwem powinno dokonywać się poprzez system świadczeń z pomocy społecznej. Kwestie te reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728, z późn. zm.).

Jednocześnie pragnę zapewnić, że przedmiotem mojej stałej troski jest eliminacja zagrożenia ubóstwem wszystkich polskich rodzin, w tym również emerytów i rencistów. Zagrożeń tych nie da się jednak wyeliminować z dnia na dzień, zwłaszcza w warunkach spowolnienia gospodarczego związanego ze światowym kryzysem gospodarczym i ograniczania wydatków budżetu państwa. Poprawa bytu wszystkich polskich rodzin jest uzależniona od rozwoju gospodarki, a co za tym idzie - wzrostu siły nabywczej zarówno wynagrodzeń, jak i świadczeń emerytalno-rentowych