SPS-023-9477/09 - Włączenie badań: morfologia, cytologia i mammografia do obowiązkowych badań pracowniczych

Szanowny Panie Marszałku! Nawiązując do interpelacji pana posła Piotra Stanke, w sprawie włączenia badań morfologii, cytologii i mammografii do obowiązkowych badań pracowniczych, przesłanej przy piśmie znak: SPS-023-9477/09 z dnia 18 maja 2009 r., uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

Nie mogę zgodzić się na propozycję wprowadzenia do Kodeksu pracy obowiązku dla pracowników poddawania się badaniom profilaktycznym dotyczącym wczesnego wykrywania i zwalczania chorób nowotworowych, w szczególności raka piersi i raka szyjki macicy.

Wprowadzenie takiego obowiązku wykracza poza zakres podmiotowy i przedmiotowy Kodeksu pracy. W myśl art. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) ustawa ta określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, reguluje więc tylko pewną sferę życia obywateli odnoszącą się do pełnienia roli pracownika. Na podstawie art. 229 Kodeksu pracy pracownicy podlegają wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim. Lekarze medycyny pracy wykonujący takie badania mają stwierdzić brak lub istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, na którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub uciążliwe. Celem badań okresowych jest natomiast ustalenie, w jakim stopniu czynniki występujące w środowisku pracy wpływają na zdrowie pracownika.

Ponadto propozycje Ministerstwa Zdrowia wprowadzenia do Kodeksu pracy obowiązkowych badań cytologicznych i mammograficznych dotyczyłyby tylko kobiet pozostających w stosunku pracy. Poza profilaktyką w tym zakresie znajdzie się wiele kobiet niepracujących, bezrobotnych itp. W ten sposób nie zostanie także zidentyfikowana pełna grupa kobiet podwyższonego ryzyka rozwoju tych chorób.

Pragnę zauważyć równocześnie, iż proponowane rozwiązania wprawdzie miałyby być finansowane ze środków publicznych, ale poprzez rozszerzenie listy niezbędnych badań pracowników mogą wydłużać czas ich przeprowadzenia (nawet o kilka dni), co będzie powodowało również zwiększenie kosztów ponoszonych przez pracodawców.

Wprowadzenie do Kodeksu pracy takich regulacji może, moim zdaniem, budzić wątpliwości co do ich zgodności z Konstytucją RP, w tym z art. 33 dotyczącym równych praw kobiet i mężczyzn, art. 47 dotyczącym m.in. ochrony życia prywatnego i decydowania o swoim życiu osobistym oraz art. 68 ust. 2 zobowiązującym władze publiczne do zapewnienia wszystkim obywatelom równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.

Należy dodać, iż na podstawie upoważnienia zawartego w art. 229 § 8 Kodeksu pracy minister właściwy do spraw zdrowia określa w drodze rozporządzenia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy, m.in. tryb i zakres badań lekarskich oraz częstotliwość badań okresowych. W wydanym na tej podstawie rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332, z późn. zm.) minister zdrowia może, jeżeli uzna to za zasadne, rozszerzyć zakres badań profilaktycznych kobiet zatrudnionych w narażeniu na działanie substancji i czynników rakotwórczych o badania mammograficzne i cytologiczne.

Wzmocnienia poziomu ochrony zdrowia kobiet w ramach programów tworzonych w celu poprawy sytuacji zdrowotnej obywateli, w obszarze szczególnie wrażliwym z punktu widzenia zdrowia publicznego, minister zdrowia może również dokonać poprzez nałożenie na lekarzy medycyny pracy obowiązku ustalenia, czy kandydatki do pracy bądź pracownice poddały się badaniom mammograficznym i cytologicznym. Lekarze medycyny pracy w ramach inicjowania i realizowania promocji zdrowia, a zwłaszcza profilaktycznych programów prozdrowotnych, mogliby także włączyć się do akcji uświadamiającej i zachęcającej kobiety do dobrowolnego poddania się tym badaniom. Wprowadzenie wyżej zaproponowanych rozwiązań wymagałoby jednak zmiany ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317, z późn. zm.).

Przedstawiając powyższe, uprzejmie informuję, że takie stanowisko zostało przekazane Ministerstwu Zdrowia na piśmie, jak również podczas spotkań dotyczących przedmiotowych kwestii (badań mammograficznych i cytologicznych), które odbyły się w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej w dniach 8 kwietnia i 15 maja 2009 r.

Uprzejmie wyjaśniam, że popieram plany Ministerstwa Zdrowia mające na celu zwiększenie skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych dotyczących wczesnego wykrywania i zwalczania chorób nowotworowych, w szczególności raka piersi i raka szyjki macicy. Uważam jednak, że powinny być one prowadzone w ramach powszechnie dostępnych programów zdrowotnych wspartych szeroką akcją uświadamiającą, która zachęciłaby kobiety do dobrowolnego wykonywania takich badań.

Jednocześnie pragnę poinformować, że deklaruję wolę współpracy z Ministerstwem Zdrowia przy przygotowaniu propozycji ewentualnych nowych rozwiązań prawnych. Istotne jest zapewnienie, aby nie budziły one wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP i zasadami systemu prawnego.

Odnosząc się natomiast do propozycji wprowadzenia morfologii do obowiązkowych badań pracowników - to moim zdaniem wprowadzenie takiej regulacji jest możliwe w ww. rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r., o ile badania takie są niezbędne do oceny stanu zdrowia pracowników w związku z warunkami środowiska pracy.

Ponadto pragnę zauważyć, że sprawy ochrony zdrowia i zasad organizacji opieki zdrowotnej należą do kompetencji ministra właściwego do spraw zdrowia. Zgodnie z art. 34 i 33 ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437, z późn. zm.) to minister właściwy do spraw zdrowia w zakresie działu, którym kieruje, wykonuje politykę Rady Ministrów i koordynuje jej wykonywanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez niego nadzorowane. W tej sytuacji we właściwości ministra zdrowia pozostaje odpowiedź na pytania dotyczące działań podjętych w celu włączenia morfologii krwi, cytologii i mammografii do obowiązkowych badań pracowniczych oraz współpracy rządu z organizacjami pozarządowymi, które prowadzą kampanie propagujące badania diagnostyczne pozwalające na wczesne wykrywanie chorób nowotworowych.