SPS-023-9454/09 - Zmiany sposobu przyznawania zasiłku pielęgnacyjnego

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 12 maja 2009 r. dotyczące interpelacji poseł Danuty Pietraszewskiej w sprawie potrzeby nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. zmiany sposobu przyznawania zasiłku pielęgnacyjnego (SPS-023-9454/09), uprzejmie informuję:

Warunki nabywania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego oraz dodatku pielęgnacyjnego są zbliżone. Zasiłek pielęgnacyjny, określony w przepisach ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.), przysługuje niepełnosprawnemu dziecku, osobie niepełnosprawnej w wieku powyższej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, oraz osobie, która ukończyła 75 lat. Natomiast dodatek pielęgnacyjny, określony w przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 535, z późn. zm.), przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, albo ukończyła 75 lat życia.

Możliwość pobierania obu świadczeń jednocześnie zdarza się w praktyce, gdy osoba nabyła prawo do zasiłku pielęgnacyjnego z tytułu niepełnosprawności, a następnie, po uzyskaniu prawa do renty, czyli uznaniu jej za całkowicie niezdolną do pracy, ZUS przyznaje jej dodatek pielęgnacyjny. Przypadków takich nie zdarza się jednak wiele. Natomiast do mniejszości należą przypadki, gdy osoba pobierająca zasiłek pielęgnacyjny nabywa z racji ukończenia 75. roku życia dodatek pielęgnacyjny. Warunkiem nabycia prawa do dodatku jest bowiem prawo do renty lub emerytury. Dlatego też w praktyce osoby niepełnosprawne, uznane przez orzecznika ZUS za całkowicie niezdolne do pracy, nabywają jednocześnie prawo do emerytury lub renty oraz prawo do dodatku pielęgnacyjnego, co ma miejsce na długo przed osiągnięciem przez te osoby 75. roku życia.

Przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych wykluczają możliwość pobierania obu tych świadczeń jednocześnie. Zgodnie z art. 16 ust. 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego. W oparciu o powyższą regulację osoby, które nabyły prawo do dodatku pielęgnacyjnego, zwracają pobrany za ten sam okres zasiłek pielęgnacyjny, stanowiący w tym przypadku świadczenie nienależnie pobrane. Wynika to z samej definicji nienależnie pobranych świadczeń, określonej w art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którą stanowią je m.in. świadczenia rodzinne wypłacone pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do tych świadczeń. Praktyka organów przyznających dodatek pielęgnacyjny jest różna w tym zakresie - KRUS informuje zazwyczaj o przyznaniu dodatku pielęgnacyjnego urząd gminy wypłacający zasiłek pielęgnacyjny, a ZUS tego nie czyni. Dlatego też zdarza się, że kwota nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego jest znaczna. W wyjątkowych przypadkach, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny, urząd gminy, na mocy art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty.

Problem związany z koniecznością zwracania kwot nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego został przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej dostrzeżony. Obecnie rozważane jest wprowadzenie regulacji umożliwiającej przekazywanie informacji pomiędzy organami wypłacającymi te świadczenia oraz wprowadzenie sposobu wzajemnego rozliczania kwot nienależnie pobranych świadczeń bez konieczności nadmiernego angażowania w to świadczeniobiorców.