SPS-023-9394/09 - Sposób przeliczania emerytur osobom, które po przejściu na wcześniejszą emeryturę powróciły do pracy i przepracowały powyżej 30 miesięcy.

Pisma urzędowe
Status:  Aktualne

Pismo z dnia 22 czerwca 2009 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-9394/09 Sposób przeliczania emerytur osobom, które po przejściu na wcześniejszą emeryturę powróciły do pracy i przepracowały powyżej 30 miesięcy.

W związku z przesłaną przy wystąpieniu Pana Marszałka z dnia 8 maja 2009 r., znak: SPS-023-9394/09, interpelacją pana posła Krzysztofa Tyszkiewicza oraz grupy posłów w sprawie sposobu przeliczania emerytur osobom, które po przejściu na wcześniejszą emeryturę powróciły do pracy i przepracowały powyżej 30 miesięcy, uprzejmie wyjaśniam, że zasady ponownego ustalania wysokości świadczenia są uregulowane przepisami art. 110, 112 i 113 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.).

Niezależnie od tego, jak długo emeryt kontynuował pracę podlegającą ubezpieczeniom społecznym, zawsze ma prawo zgłosić wniosek o uwzględnienie w wymiarze emerytury okresu ubezpieczenia przypadającego po nabyciu prawa do emerytury. Za każdy rok składkowy dotychczasowa kwota emerytury wzrasta o 1,3% podstawy wymiaru, a za każdy rok nieskładkowy o 0,7% podstawy wymiaru. Wniosek o doliczenie stażu pracy można składać nie częściej niż co kwartał (art. 112 i 113).

Ponadto osoba, która po przyznaniu emerytury kontynuowała pracę i podlegała obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, może też ją przeliczyć od nowej kwoty bazowej, jeżeli zgłosi wniosek o jej obliczenie od nowej podstawy wymiaru, ustalonej z uwzględnieniem przychodów osiąganych po przyznaniu emerytury, i spełni warunki, o których mowa w art. 110 ww. ustawy. Zgodnie z tymi przepisami wysokość emerytury oblicza się ponownie z zastosowaniem nowej kwoty bazowej zarówno w części socjalnej (składnik emerytury stanowiący 24% kwoty bazowej), jak i w części zależnej od podstawy wymiaru, jeżeli do obliczenia nowej podstawy wymiaru świadczenia ustalonego w sposób określony w art. 15 wskazano podstawę wymiaru składek w całości lub w części przypadającą po jego przyznaniu, a nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzedniego.

Warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie jest wymagany, jeżeli emeryt - od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia złożenia wniosku o jego ponowne obliczenie od nowej podstawy wymiaru - nie pobierał emerytury (wypłata była całkowicie zawieszona) lub okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru przypada w całości po przyznaniu emerytury, a nowy wskaźnik podstawy wymiaru wynosi co najmniej 130%.

Możliwość przeliczenia emerytury od nowej kwoty bazowej mają zatem tylko te osoby, które zgłosiły wniosek o obliczenie jej od nowej podstawy wymiaru, ustalonej (choćby w części) od zarobków stanowiących podstawę wymiaru składek po nabyciu prawa do emerytury (art. 110). W wyroku z dnia 18 listopada 2008 r., sygn. akt P 47/07, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim uzależnia prawo do ponownego obliczenia emerytury od wskazania do jej obliczenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przypadającej w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Nie ma zatem możliwości przeliczenia emerytury od nowej kwoty bazowej tylko dlatego, że emeryt kontynuował ubezpieczenie przez 30 miesięcy. Posiadanie co najmniej tak długiego okresu ubezpieczenia po nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury ma natomiast znaczenie w przypadku osoby urodzonej przed 1949 r., która po nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury osiągnęła powszechnie obowiązujący wiek emerytalny (60 lat - kobieta, 65 lat - mężczyzna) i zgłosiła wniosek o przyznanie drugiej emerytury na podstawie art. 27 ww. ustawy, którą oblicza się według zasad określonych w art. 21 i 53 ustawy. Emerytowi jest wypłacane jedno z przysługujących mu świadczeń.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS podstawę wymiaru tej drugiej emerytury stanowi kwota podstawy wymiaru wcześniejszej emerytury w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające po ustaleniu prawa do tej emerytury (art. 21 ust. 2 pkt 1 w związku z ust. 1 pkt 1). Przyznając drugą emeryturę, organ rentowy nie oblicza podstawy wymiaru, bo jej wysokość jest już ustalona (stanowi ją zwaloryzowana kwota podstawy wymiaru wcześniejszej emerytury). Zgodnie z przepisami art. 53 ww. ustawy emerytura wynosi:

1)

24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2)

po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3)

po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.

Z art. 53 ust. 3 wynika, że tzw. część socjalną nowej emerytury, wynoszącą 24% kwoty bazowej, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień.

Przepisu tego nie stosuje się tylko wtedy, gdy zainteresowany po nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury, której podstawa wymiaru służy do obliczenia drugiej emerytury, podlegał ubezpieczeniu społecznemu co najmniej przez 30 miesięcy (art. 53 ust. 4). Jeśli emeryt spełnia ten warunek, wówczas część socjalną nowo przyznanej emerytury oblicza się od kwoty bazowej obowiązującej w dniu nabycia uprawnień do tego świadczenia. Jeśli nie, to część socjalną nowej emerytury oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą przyjęto do obliczenia podstawy wymiaru wcześniej przyznanej emerytury (art. 53 ust. 3).

Z ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynika zatem, że jedynie część socjalna nowej emerytury może być ustalona z zastosowaniem nowej kwoty bazowej pod warunkiem, że emeryt po przyznaniu wcześniejszej emerytury podlegał ubezpieczeniu przynajmniej przez 30 miesięcy.

Orzeczeniem z dnia 24 kwietnia 2006 r., sygn. akt P 9/05 (Dz. U. Nr 75, poz. 530), Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 53 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS jest zgodny z wyrażoną w art. 2 konstytucji zasadą sprawiedliwości społecznej oraz wyrażoną w art. 32 konstytucji zasadą równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji.

Przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS umożliwiają osobie, która po przejściu na emeryturę podjęła pracę zarobkową objętą ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, przeliczenie emerytury od nowej podstawy wymiaru w oparciu o art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, co jest równoznaczne z obliczeniem świadczenia przy zastosowaniu kwoty bazowej obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia.

W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego nie znajduję uzasadnienia do wprowadzenia dodatkowych preferencji w zakresie zasad obliczania emerytury dla osób urodzonych przed 1949 r. Nie byłoby to właściwe również z uwagi na kierunek zmian, jakie w sposobie obliczania emerytury nastąpiły w wyniku reformy emerytalnej. Fundamentem nowego systemu emerytalnego, który dotyczy osób, które urodziły się po 1948 r., jest nie tylko likwidacja wcześniejszych emerytur, ale również powiązanie wysokości emerytury z wysokością składek płaconych przez cały okres aktywności zawodowej. W nowym systemie nastąpi pełna realizacja postulatu, aby wysokość świadczeń nie była przypadkowa, lecz odzwierciedlała staż pracy i podstawę wymiaru w całym okresie opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Pragnę dodać, że wszystkie sprawy dotyczące ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego i obliczania ich wysokości rozstrzygane są przez organy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, co jednoznacznie wynika z art. 115 ustawy o emeryturach i rentach FUS oraz z art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.). ZUS jest instytucją zobowiązaną do ustalania prawa i wysokości świadczeń przy ścisłym i precyzyjnym stosowaniu obowiązujących przepisów. Ma więc prawo wydać decyzję odmowną, a osoby zainteresowane mogą dochodzić swoich praw w sądowym postępowaniu odwoławczym (w myśl art. 118 ust. 7 wymienionej na wstępie ustawy o emeryturach i rentach z FUS - zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - według zasad określonych w art. 4779-47714a ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego; Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.). Stosownie do art. 365 § 1 k.p.c. prawomocny wyrok sądu - niezależnie od uzasadnienia tego rozstrzygnięcia - wiąże nie tylko strony i sąd, który go wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, w tym Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Należy podkreślić, że orzeczenia sądowe, niezależnie od ich formy (uchwała, wyrok, postanowienie, zarządzenie), nie stanowią - w odróżnieniu od ustaw i rozporządzeń - konstytucyjnego źródła prawa powszechnie działającego (art. 87 ust. 1 Konstytucji RP). Przywołany przez pana posła wyrok Sądu Najwyższego ma zatem moc wiążącą wyłącznie w tej sprawie, w której został wydany.

Jednocześnie wyjaśniam, że do postępowania organu rentowego w sprawie świadczeń emerytalno-rentowych mają zastosowanie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49, z późn. zm.). Zgodnie z jego § 35 decyzja powinna w szczególności zawierać wskazanie rodzaju świadczenia, którego dotyczy, powołanie przepisów prawnych, na których jest oparta, oraz pouczenie o trybie i terminie odwołania. Pouczenie znajduje się na odwrocie druku każdej wydanej przez organ rentowy decyzji, a więc wystarczy tylko dokładnie się z nim zapoznać.

Odnosząc się do sprawy podejmowania pracy zawodowej przez emerytów, uprzejmie informuję, że przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 17 października 2008 r. program "Solidarność pokoleń" jest pakietem działań rządowych zmierzających do zwiększenia zatrudnienia osób powyżej 50. roku życia. Jednym z głównych problemów polityki społecznej i polityki rynku pracy w Polsce jest bowiem niska aktywność zawodowa tych osób, związana m.in. z przechodzeniem na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Celem tego programu jest zatem wprowadzenie rozwiązań, które przede wszystkim będą motywować osoby po 50. roku życia do późniejszego odchodzenia z rynku pracy, a tym samym ograniczać liczbę osób pobierających wcześniejsze emerytury, zwiększających obciążenia ponoszone przez ogół ubezpieczonych niekorzystających z takich uprawnień i budżet państwa dotujący Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

Opublikowano: www.sejm.gov.pl