SPS-023-9217/09 - Zaniżanie przez ZUS zasiłków chorobowych i macierzyńskich.
Pismo z dnia 19 czerwca 2009 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-9217/09 Zaniżanie przez ZUS zasiłków chorobowych i macierzyńskich.
W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 30 kwietnia 2009 r., znak SPS-023-9217/09, w sprawie interpelacji pani poseł Anny Sobeckiej dotyczącej zaniżania przez ZUS zasiłków chorobowych i macierzyńskich pozwolę sobie przedstawić, co następuje.
Przed wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r. (Dz. U. Nr 119, poz. 771) art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.) rozumiany był w ten sposób, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków przysługujących pracownikom nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, jeżeli układy zbiorowe pracy bądź inne przepisy o wynagradzaniu nie przewidują ich zmniejszenia za okresy pobierania zasiłków. Kierując się tym brzmieniem przepisu, nie uwzględniano w podstawie wymiaru np. premii uznaniowych, których zasady przyznawania nie przewidywały ich zmniejszenia w związku z pobieraniem zasiłków. Taka interpretacja art. 41 ust. 1 ustawy chorobowej znalazła swoje potwierdzenie zarówno w wyrokach sądowych, jak i w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 2007 r. - sygn. SK 45/06 (Dz. U. Nr 230, poz. 1699).
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 czerwca 2008 r. rozstrzygnął jednak inaczej. Orzekł, że art. 41 ust. 1 ustawy chorobowej rozumiany w taki sposób, że w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, od których pracownik uiścił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu wypłacane za okres pobierania zasiłku chorobowego, jest niezgodny z konstytucją.
Postanowienia wyroku trybunału weszły w życie z dniem jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, czyli z dniem 7 lipca 2008 r. Już dnia 8 sierpnia 2008 r. na stronie internetowej ZUS pojawiły się ogólnie dostępne informacje dotyczące wyroku trybunału i możliwości ubiegania się o wyrównanie.
W następstwie wyroku trybunału przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz pozostałych świadczeń w razie choroby i macierzyństwa należy w zasadzie uwzględniać składniki wynagrodzenia, od których odprowadzana jest składka na ubezpieczenie chorobowe.
Nie należy jednak uwzględniać składników, co do których obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe albo umowy o pracę (u pracodawców niemających obowiązku tworzenia regulaminów wynagradzania) zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku.
W razie braku odpowiednich postanowień w przepisach płacowych określających zasady ustalania nagród i ich wypłaty należy uznać, że nieuregulowany w przepisach płacowych składnik wynagrodzenia nie jest wypłacany za okres pobierania zasiłku (wynagrodzenia za czas choroby), a tym samym powinien być uwzględniony przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia - w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania.
Jeżeli jednak powstaną wątpliwości, a pracodawca udokumentuje, że wypłaca uznaniowy składnik wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku, mimo że nie zawarł tej zasady w przepisach płacowych lub umowie o pracę, składnika tego nie należy uwzględniać podstawie wymiaru. Obowiązek udokumentowania, że istotnie wypłaca dany składnik wynagrodzenia za okres choroby, a tym samym nie powinien go wliczać do podstawy wymiaru świadczenia chorobowego, spoczywa więc na pracodawcy.
Pracodawca lub pracownik mający wątpliwości co do prawidłowości ustalania zasiłków w konkretnych przypadkach może wystąpić do miejscowego oddziału ZUS o wydanie decyzji (art. 63 ust. 2 ustawy chorobowej).
Od decyzji oddziału ZUS przysługuje odwołanie do sądu - w terminie i w trybie podanych na tej decyzji.
Jeżeli chodzi o 3-letni termin przedawnienia dochodzenia roszczeń, w których nie toczyły się żadne postępowania, to w uzasadnieniu do wyroku z dnia 24 czerwca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że:
w odniesieniu do wynagrodzenia chorobowego - obowiązuje art. 291 Kodeksu pracy ustanawiający 3-letni okres przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy,
a w odniesieniu do zasiłków z ubezpieczenia chorobowego obowiązuje art. 67 ust. 4 ustawy chorobowej ustanawiający 3-letni okres przedawnienia roszczeń o wypłatę zasiłku, gdy niewypłacenie jego części było błędem płatnika składek albo ZUS (czas ten jest liczony od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje).
Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że 10-letni okres przedawnienia nie dotyczy świadczeń wypłacanych przez ZUS, lecz dotyczy składek na ubezpieczenia społeczne.
Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) - należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.
Również przez 10 lat płatnicy składek mogą domagać się od ZUS zwrotu nienależnie opłaconych składek.