SPS-023-9160/09 - Zasady doliczenia okresów opłacania składek w ZUS przez rolników ubiegających się o emeryturę z KRUS.

Odpowiadając na interpelację poselską pani poseł Barbary Bartuś dotyczącą braku możliwości doliczenia okresów opłacania składek w ZUS do okresów ubezpieczenia społecznego rolników, nadesłaną przy piśmie Pana Marszałka z dnia 27 kwietnia 2009 r., znak: SPS-023-9160/09, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

Zgodnie z zapoczątkowaną w 1999 r. reformą powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych w 2009 r. rozpoczęto wypłacanie emerytur z nowego systemu dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. W związku z tym zaistniała konieczność wprowadzenia nowych zasad łączenia okresów ubezpieczenia i opłacania składek w dwóch różnych systemach ubezpieczeń funkcjonujących w Polsce - rolnym i powszechnym. System ubezpieczenia społecznego rolników nie został bowiem zreformowany, jest nadal w znacznym stopniu dotowany z budżetu państwa i opiera się na zdefiniowanym świadczeniu, a niezdefiniowanej składce, co ma miejsce w systemie powszechnym. Oznacza to, że przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej nadal warunkiem koniecznym jest nie tylko osiągnięcie wieku emerytalnego, ale również posiadanie wymaganego stażu ubezpieczeniowego. Dodatkowo prawo do wypłaty pełnej emerytury rolniczej uwarunkowane jest zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej poprzez przekazanie gospodarstwa rolnego. Dotacja budżetowa do systemu ubezpieczenia społecznego rolników ukierunkowana jest głównie na finansowanie tej części emerytury rolniczej, która przysługuje za zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej.

Dlatego też przy ustalaniu prawa i wysokości świadczenia emerytalnego wprowadzono łączenie okresów ubezpieczenia i opłacania składek w obu systemach w taki sposób, aby w każdym przypadku rolnik otrzymał świadczenie odpowiadające opłaconym przez niego składkom w okresie aktywności zawodowej w obu systemach. Stosowne przepisy prawne w tym zakresie w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz innych ustawach wprowadzone zostały ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507), która weszła w życie z dniem 8 stycznia 2009 r. Zgodnie z tymi przepisami rolnik "dwuzawodowiec", urodzony po dniu 31 grudnia 1948 r., będzie miał zawsze prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (bez względu na długość stażu ubezpieczeniowego w ZUS), a także do emerytury ze środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym, jeżeli był członkiem OFE, a także do części składkowej świadczenia emerytalnego rolniczego stanowiącej część ubezpieczeniową. Natomiast jeżeli w okresie aktywności zawodowej to działalność rolnicza w gospodarstwie rolnym była głównym źródłem utrzymania rolnika, tj. posiada on okres opłacania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników wymagany do uzyskania emerytury rolniczej (25 lat), będzie miał prawo do emerytury rolniczej (którą wypłacać będzie KRUS) niezależnie od świadczeń emerytalnych wypłacanych mu przez ZUS (z FUS i z OFE). Zarówno ZUS, jak i KRUS świadczenia emerytalne będzie wypłacać niezależnie.

W pozostałych przypadkach, gdy rolnik nie będzie miał wymaganego stażu ubezpieczenia rolniczego, do przyznania mu emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników o emeryturę musi ubiegać się w ZUS. Przy ustalaniu wysokości emerytury z FUS, ZUS uwzględni okresy opłacania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników, obliczając zwiększenie na takich zasadach, jak ustala się wysokość części składkowej emerytury rolniczej na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Okresy opłacania składek na ubezpieczenie rolne będą traktowane jak okresy składkowe w powszechnym systemie emerytalnym. Będą się więc sumować przy ustalaniu prawa do podwyższenia świadczenia do kwoty najniższej emerytury gwarantowanej przez państwo, jeżeli wysokość ustalonego ze składek świadczenia nie osiągnie tej kwoty. Należy podkreślić, że ustalania wysokości zwiększenia rolnego do emerytury z ZUS będzie odbywać się na zasadach dotychczasowych, obowiązujących przed 8 stycznia 2009 r. Ponadto, tak jak dotychczas w tym przypadku, gdy świadczenie emerytalne wypłacać będzie ZUS, kontynuowanie działalności rolniczej przez emeryta nie będzie miało wpływu na wysokość tego świadczenia.

Takie rozwiązanie wpisuje się w zasadniczy cel reformy powszechnego systemu emerytalnego, bowiem zachęca do dłuższej aktywności zawodowej i opłacania składek ubezpieczeniowych. Rolnik posiadający długi staż ubezpieczeniowy w rolnictwie (co najmniej 25-letni) oraz okresy opłacania składek w systemie powszechnym ma szansę otrzymać na starość 3 emerytury: z KRUS rolną oraz z ZUS emeryturę z FUS i emeryturę kapitałową (ze środków zgromadzonych w OFE). Takiej możliwości nie miałby rolnik, gdyby przepisy w tym zakresie nie uległy zmianie od 8 stycznia br. Przyjęte rozwiązania są więc korzystniejsze od dotychczasowych, które przewidywały wypłatę tylko jednego świadczenia emerytalnego z wybranego przez ubezpieczonego systemu, tj. z KRUS lub z ZUS. Istotą przyjętych rozwiązań jest utrzymanie praw nabytych w systemie powszechnym, w tym do zgromadzonego "kapitału" ze składek, także w części podlegającej dziedziczeniu (z OFE), przy jednoczesnym zachowaniu praw do emerytury rolniczej.

Jednocześnie z uwagi na fakt, że nowe zasady łączenia okresów ubezpieczenia i opłacania składek w powszechnym i rolnym systemie ubezpieczenia społecznego budzą kontrowersje, uprzejmie informuję, że zostaną one poddane szczegółowej analizie w trakcie prac Międzyresortowego zespołu do spraw reformy systemu ubezpieczenia społecznego rolników. Zadaniem tego zespołu, zgodnie z zarządzeniem prezesa Rady Ministrów Nr 105 z dnia 23 września 2008 r., jest bowiem opracowanie założeń do zmian legislacyjnych w zakresie ubezpieczenia społecznego rolników.