SPS-023-9123/09 - Prawo do wcześniejszej emerytury.

W związku z nadesłaną przy piśmie z dnia 21 kwietnia br., znak: SPS-023-9123/09, interpelacją pana posła Stanisława Wziątka uprzejmie informuję, że nie planuje się zmiany przepisów określających prawo do wcześniejszych emerytur dla pracowników urodzonych w latach 1949-1968. Wprowadzanie nowych możliwości w tym zakresie, jak również przedłużenie poza 2008 r. okresu przejściowego, w którym mogłyby być spełnione warunki uprawniające do wcześniejszej emerytury, byłoby sprzeczne z rozwiązaniami przyjętymi w zreformowanym systemie emerytalnym. Celem reformy było stopniowe wygaszenie przepisów umożliwiających wcześniejsze przejście na emeryturę oraz nietworzenie nowych preferencji w tym zakresie. Nie jest zatem możliwe przychylenie się do postulatu pana posła, aby pracownicy urodzeni po 1948 r. mogli również po 2008 r. nabywać prawo do wcześniejszej emerytury (kobiety w wieku 55 lat po przepracowaniu 30 lat i mężczyźni z 35-letnim stażem pracy w wieku 60 lat), albo prawo do emerytury bez względu na wiek, jeżeli mają długoletni staż pracy.

Warto podkreślić, że w nowym systemie emerytalnym, obejmującym osoby urodzone po 1948 r., wprowadzono zasadę, że do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uprawnia jakikolwiek okres ubezpieczenia, pod warunkiem, że ubezpieczony osiągnął już wiek emerytalny. Uznano, że takie rozwiązanie odpowiada istocie ubezpieczenia emerytalnego, które ma chronić ubezpieczonego na wypadek utraty zdolności do pracy wskutek starości. Nowy system zachęca do jak najdłuższej aktywności zawodowej, ponieważ im dłużej opłacano składki na ubezpieczenie emerytalne, tym wyższa jest emerytura. Tak więc długoletniej pracy w żadnym razie nie można uznać za zjawisko losowe uzasadniające przejście na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.

Wprowadzając w 1999 r. nowy system emerytalny, kierowano się zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych. Realizacja celu, że taka sama składka na ubezpieczenie emerytalne powinna dawać wszystkim ubezpieczonym takie same uprawnienia, wymagała nie tylko zniesienia przepisów umożliwiających przejście na wcześniejszą emeryturę, ale również zmiany sposobu obliczenia emerytury, tak aby jej wysokość była ściśle związana z wysokością i okresem opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne. W związku z tym w nowym systemie emerytalnym, którym objęto ubezpieczonych urodzonych po 1948 r., określonym w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.), generalnie nie przewiduje się wcześniejszych emerytur, zaś w nowym wymiarze emerytury nie uwzględnia się tzw. okresów nieskładkowych (przyjmuje się je tylko do obliczenia kapitału początkowego za staż ubezpieczeniowy przypadający przed 1999 r.).

Likwidowanie przepisów umożliwiających przejście na wcześniejszą emeryturę nastąpiło przy zachowaniu zasady poszanowania praw nabytych. Dlatego prawo do wcześniejszej emerytury zachowały osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. Natomiast osoby urodzone po 1948 r., a przed 1969 r., mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli wymagane warunki spełnią w ściśle określonym czasie (art. 46 i 184 ustawy). Trybunał Konstytucyjny uznał sposób wygaszania dotychczasowych uprawnień za proporcjonalny i uzasadniony z punktu widzenia zasad sprawiedliwości społecznej - wyrok z dnia 12 września 2000 r., K. 1/00 (OTK 2000 Nr 6, poz. 185) oraz z dnia 22 czerwca 1999 r., K. 5/99 (OTK 1999 Nr 5, poz. 100).

Dla osób urodzonych po 1948 r. wprowadzono nowy algorytm wymiaru emerytury, przy czym w tym zakresie również wprowadzono okres przejściowy. Osoby, które przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego przechodzą na wcześniejszą emeryturę, bo wymagane warunki spełniły do dnia 31 grudnia 2008 r., mają ją obliczaną w całości na dotychczasowych, tzw. starych zasadach wymiaru, określonych w art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Emeryturę dla osób urodzonych po 1948 r., które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego i wiek uprawniający do emerytury osiągną w latach 2009-2013, oblicza się częściowo według tzw. starych zasad, a częściowo według tzw. nowych zasad wymiaru, określonych w art. 26. Ta metoda dotyczy osób, które nie pobierały wcześniejszej emerytury obliczonej wg starych zasad wymiaru. Osoby, które są członkami otwartych funduszy, mogą z niej skorzystać pod warunkiem, że z wnioskiem o emeryturę zgłosiły też wniosek o przekazanie zgromadzonych środków na dochody budżetu państwa.

Proporcje kwoty emerytury obliczonej według tzw. starych i nowych zasad zależą od tego, w którym roku wnioskodawca osiągnął wiek uprawniający do emerytury. Zgodnie z art. 183 ustawy emerytura przyznana na wniosek osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w 2009 r., wynosi:

Emerytura przyznana na wniosek osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w 2010 r., wynosi:

Emerytura przyznana na wniosek osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w 2011 r., wynosi:

Emerytura przyznana na wniosek osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w 2012 r., wynosi:

Emerytura przyznana na wniosek osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w 2013 r., wynosi:

Ustawodawca zadbał więc o to, aby pierwsze roczniki osób urodzonych po 1948 r., które nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego, łagodnie wchodziły w nowy, zreformowany system emerytalny. Całkowicie według nowych zasad, określonych w art. 26, będzie bowiem obliczana emerytura przyznana osobie urodzonej po 1948 r. (bez względu na to, czy jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego), która wiek uprawniający do emerytury osiągnie dopiero po 2013 r.

Osoby, które legitymują się odpowiednio długim okresem składkowym i nieskładkowym (kobieta co najmniej 20, a mężczyzna co najmniej 25 lat) mają zagwarantowane, że przysługująca im emerytura nie będzie niższa niż wynosi najniższa kwota emerytury. Natomiast renciści, którym po osiągnięciu wieku emerytalnego przyznaje się z urzędu emeryturę zamiast dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy, mają dodatkowo zapewnione, że kwota emerytury nie będzie niższa od kwoty pobieranej renty.

Nie ma natomiast regulacji, która gwarantowałaby wszystkim osobom urodzonym po 1948 r. prawo do emerytury w wysokości nie niższej niż obliczona w całości według tzw. starych zasad wymiaru. Nie planuje się wprowadzenia takiego przepisu, bo celem reformy było oczyszczenie systemu emerytalnego z socjalnych, pozaubezpieczeniowych elementów, które dotychczas miały wpływ na wysokość emerytury, a nie mają pokrycia w składce na ubezpieczenie emerytalne.