SPS-023-7127/08 - Możliwość przesunięcia terminu urlopu macierzyńskiego dla kobiet w przypadku, gdy dziecko jest tzw. wcześniakiem.

Odpowiadając na interpelację pani poseł Marzeny Okła-Drewnowicz, przekazaną przy piśmie z dnia 30 grudnia 2008 r., znak: SPS-023-7127/08, dotyczącą możliwości przesunięcia terminu rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego w przypadku, gdy dziecko jest tzw. wcześniakiem, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Pani Poseł Marzena Okła-Drewnowicz w swojej interpelacji proponuje, aby w przypadku przedwczesnych porodów urlop macierzyński pracownicy rozpoczynał się z chwilą wyjścia dziecka ze szpitala i przekazania go do domowej opieki rodzicom. Konsekwencją przyjęcia tej propozycji byłoby zatem określenie w przepisach Kodeksu pracy odmiennego terminu rozpoczęcia przez pracownicę urlopu macierzyńskiego (od dnia wyjścia dziecka ze szpitala, nie zaś od dnia porodu). Propozycja pani poseł nie przewiduje natomiast wydłużenia urlopu macierzyńskiego ze względu na sytuację zdrowotną przedwcześnie narodzonego dziecka. W uzasadnieniu swojej propozycji pani poseł wskazuje jedynie, że obecnie, gdy tzw. wcześniak zostaje przekazany do domowej opieki rodzicom, "urlop macierzyński matki jest już mocno zaawansowany w swoim czasie lub wręcz się kończy".

Odnosząc się do powyższej propozycji, pragnę wyjaśnić, że obowiązujące rozwiązania prawne gwarantują pracownicy skorzystanie z pełnego wymiaru urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej. Zgodnie bowiem z przepisem art. 181 Kodeksu pracy w razie urodzenia takiego dziecka pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą część tego urlopu może wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala. Zatem łączny wymiar urlopu macierzyńskiego wykorzystywanego przez pracownicę w dwóch częściach ze względu na pobyt dziecka w szpitalu (co w praktyce często ma miejsce w przypadku porodów przedwczesnych) nie ulega zmianie. Także czas pobytu dziecka w szpitalu (nawet kilkumiesięczny) nie wpływa na długość urlopu macierzyńskiego wykorzystywanego przez pracownicę po wyjściu dziecka ze szpitala. W każdym przypadku jest to różnica między pełnym wymiarem urlopu macierzyńskiego i 8 tygodniami urlopu przypadającego bezpośrednio po porodzie. Powyższe rozwiązanie prawne godzi dwa cele urlopu macierzyńskiego, tj. ochronę zdrowia kobiety i regenerację jej sił w związku z ciążą i porodem, a także ochronę zdrowia fizycznego i psychicznego dziecka poprzez umożliwienie bezpośredniego kontaktu matki z dzieckiem i sprawowania nad nim osobistej opieki w pierwszych miesiącach życia dziecka.

Nie mogę zatem podzielić poglądu zaprezentowanego w interpelacji pani poseł, zgodnie z którym pobyt przedwcześnie narodzonego dziecka w szpitalu powoduje, że pracownica traci z tego powodu część urlopu macierzyńskiego, co uzasadniałoby przesunięcie rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia tzw. wcześniaka na dzień wyjścia dziecka ze szpitala. Propozycja ta budzi także istotne zastrzeżenia ze względu na konsekwencje jej przyjęcia, tj. pozbawienie pracownicy części urlopu macierzyńskiego, która powinna przypadać bezpośrednio po porodzie i umożliwiać pracownicy pełne zregenerowanie sił po ciąży i porodzie. Gwarancja korzystania przez pracownicę bezpośrednio po porodzie z określonego wymiaru urlopu macierzyńskiego jest standardem wynikającym z prawa międzynarodowego, w tym także unijnego, jak również z regulacji obowiązujących w naszym kraju, poczynając od okresu międzywojennego. Należy także zauważyć, że w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego pracownica korzysta z pełniejszej ochrony w zakresie trwałości stosunku pracy niż w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy i pobierania zasiłku opiekuńczego.

Pragnę dodać, że w czasie prac parlamentarnych prowadzonych w 2008 r. nad projektami ustaw zmieniających - Kodeks pracy (rządowym i poselskim) w zakresie podwyższenia wymiaru urlopu macierzyńskiego poruszany był problem związany z zapewnieniem możliwości otrzymania przez pracownicę zasiłku opiekuńczego w okresie pobytu dziecka w szpitalu. Wskazywano wówczas, iż najczęściej dotyczy to sytuacji urodzenia wcześniaków i przerwy w urlopie macierzyńskim przypadającej w czasie przebywania dziecka w szpitalu, w czasie której pracownica w zasadzie powinna powrócić do pracy. Ostatecznie w tym zakresie nie przyjęto nowych rozwiązań prawnych. Zgodnie bowiem z przepisami art. 53 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa pracownica otrzymuje zasiłek opiekuńczy, jeżeli lekarz leczący dziecko uzna, że zachodzi konieczność zapewnienia opieki matki nad dzieckiem hospitalizowanym i wystawi zaświadczenie lekarskie na druku ZUS ZLA. Zatem w przypadkach, o których mowa w interpelacji pani poseł, pracownica może skorzystać z zasiłku opiekuńczego, oczywiście po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego przypadającego po porodzie i potwierdzeniu przez lekarza opiekującego się dzieckiem w szpitalu, że wymaga ono w tym czasie sprawowania bezpośredniej opieki przez matkę.

Chciałabym także nadmienić, że od dnia 1 stycznia 2009 r. wymiar urlopu macierzyńskiego został podwyższony (o 2 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i odpowiednio o 3-9 tygodni w przypadku porodu mnogiego), zaś od 1 stycznia 2010 r. będzie można korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, którego wymiar będzie w kolejnych latach wzrastał i poczynając od dnia 1 stycznia 2014 r. wyniesie 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i 8 tygodni w przypadku porodu mnogiego. Te korzystne rozwiązania w pełnym zakresie dotyczą także pracownic rodzących przedwcześnie swoje dzieci, zmuszonych do korzystania z urlopu macierzyńskiego w dwóch częściach w związku z pobytem dziecka w szpitalu.

Dalsze zmiany w polskim ustawodawstwie dotyczącym uprawnień rodzicielskich w zakresie, którego dotyczy interpelacja pani poseł, mogą być ewentualnie związane z legislacją unijną. Trwają bowiem prace nad zmianą dyrektywy Rady Nr 92/85/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią. Komisja Europejska w dniu 6 października 2008 r. przedstawiła propozycje zmiany tej dyrektywy obejmujące m.in. wprowadzenie w przypadku porodu przedwczesnego dodatkowego urlopu macierzyńskiego (ewentualnie wydłużenie z tego powodu urlopu macierzyńskiego). Obecny, wczesny etap prac nad zmianą dyrektywy, a także bardzo ogólnie sformułowane propozycje jej nowelizacji uniemożliwiają precyzyjne określenie zarówno terminu, jak i zakresu koniecznych zmian zapewniających implementację nowych regulacji do polskiego ustawodawstwa pracy.