SPS-023-7100/08 - Zasady przyznawania renty socjalnej.

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 30 grudnia 2008 r., znak SPS-023-7100/08, dotyczące interpelacji poseł Teresy Piotrowskiej w sprawie ustawy o rencie socjalnej wyjaśniam.

Przepisy dotyczące zasad wypłaty renty socjalnej zawiera ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268, z późn. zm.). Świadczenie to przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: przed ukończeniem 18. r. życia; w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej przed ukończeniem 25. r. życia; w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Tak określone przesłanki nabycia prawa do renty socjalnej oznaczają, że renta przeznaczona jest dla osób, które z powodu wcześnie powstałej niezdolności do pracy nie miały możliwości podjęcia pracy zawodowej i nabycia własnych uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy, a często nawet zdobycia jakichkolwiek kwalifikacji zawodowych. Świadczenie to jest wyrazem szczególnej troski państwa o takie osoby. Warto zauważyć, że osoby takie w większości nigdy nie osiągają samodzielności życiowej, mimo ukończenia 18 r. życia nadal zamieszkują z rodzicami lub też przebywają wiele lat w instytucjonalnych formach opieki, najczęściej w domach pomocy społecznej. Renta socjalna jest dla wielu osób jedynym źródłem dochodu, a w przypadku osób zamieszkujących wspólnie z rodziną jest postrzegana jako wkład osoby niepełnosprawnej w budżet domowy. Własna renta daje tym osobom poczucie godności, a do pewnego stopnia także niezależności. Z powyższych względów renta socjalna jest świadczeniem skierowanym do osób całkowicie niezdolnych do pracy.

Na podstawie art. 10 ustawy o rencie socjalnej prawo do renty socjalnej zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Zawieszenie następuje za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych. Zdarza się, że pomimo posiadania orzeczenia o niezdolności do pracy osoby młode, pobierające rentę socjalną, chcą pracować. Obecna sytuacja na rynku pracy często stwarza im taką możliwość. Jednocześnie osoby takie ze względu na groźbę zawieszenia prawa do renty socjalnej nie podejmują zatrudnienia lub podejmują zatrudnienie w szarej strefie. Zmiana zasad wypłaty renty socjalnej mogłaby dać tym osobom szansę jednoczesnego uzyskiwania dochodu z pracy i renty, które to środki mogłyby w większym stopniu być przeznaczone na rehabilitację bądź dalszą naukę osoby niepełnosprawnej.

W związku z powyższym resort pracy i polityki społecznej przygotował projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, która miała pozwolić na wypłacanie rent z tytułu niezdolności do pracy oraz rent socjalnych w pełnej wysokości, bez względu na wysokość przychodów z pracy zarobkowej. Stosowna ustawa została uchwalona przez Sejm w dniu 17 października 2008 r., jednak została zawetowana przez prezydenta RP. W dniu 19 grudnia podczas głosowania nad odrzuceniem veta ustawa nie uzyskała wymaganej większości, w związku z czym nie wejdzie w życie.

Jeśli chodzi o kontrole nad wysokością dochodów dla osób pracujących w zakładach aktywności zawodowej, wyjaśniam, że zakłady te, dokonując wypłaty wynagrodzenia, podają pracownikom do wiadomości kwotę przychodów, tak jak czynią to wszystkie zakłady pracy. Zakłady aktywności zawodowej znają przepisy dotyczące praw i obowiązków osób niepełnosprawnych i informują o nich rencistobiorców socjalnych, jednak postulat obciążania zakładów dodatkowymi obowiązkami nie wydaje się uzasadniony. Co więcej katalog przychodów brany pod uwagę w przepisach o zawieszaniu wypłaty renty socjalnej jest szeroki i obejmuje również inne, poza uzyskiwanymi z pracy, przychody.

Ponadto informuję, że osoby uprawnione do renty socjalnej mogą nabyć prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na takich samych zasadach, jak inne osoby pracujące. Nie jest natomiast możliwe przejście na rentę z tytułu niezdolności do pracy przez rencistobiorców socjalnych tylko z powodu faktu pobierania przez określony czas renty socjalnej. Wynika to z innego systemu finansowania obydwu świadczeń. Wypłata rent socjalnych jest finansowana z budżetu państwa, natomiast renty z tytułu niezdolności do pracy finansuje Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, którego środki pochodzą między innymi ze składek osób pracujących. Z tego względu przejście do innego systemu jest możliwe po spełnieniu przesłanek określonych dla pozostałych osób ubezpieczonych.