SPS-023-6489/08 - Kryteria dochodowe uprawniające do zasiłku rodzinnego.

Odpowiadając na pismo Pana Marszałka z dnia 25 listopada br., znak: SPS-023-6489/08, dotyczące interpelacji posła Zbigniewa Matuszczaka w sprawie kryteriów dochodowych uprawniających do zasiłku rodzinnego, uprzejmie wyjaśniam.

Jednym z warunków nabycia prawa do świadczeń rodzinnych, w tym do zasiłku rodzinnego (z wyjątkiem uniezależnionych od dochodu zasiłku pielęgnacyjnego i jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka), jest dochód na osobę w rodzinie nieprzekraczający wysokości kryterium dochodowego, określonego w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.), które wynosi 504 zł netto na osobę w rodzinie lub 583 zł netto na osobę w rodzinie, jeśli jej członkiem jest dziecko niepełnosprawne. Należy zgodzić się, że obowiązujące obecnie kwoty kryterium dochodowego nie są wysokie, szczególnie w kontekście tempa wzrostu wynagrodzeń i kosztów utrzymania. Jednak przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych dopuszczają tylko jedną formę zmiany wysokości kryterium, tj. okresową weryfikację. Zgodnie bowiem z art. 18 ustawy kwoty kryterium dochodowego uprawniającego do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych oraz kwoty tych świadczeń podlegają procedurze weryfikacji co 3 lata. Ma ona na celu ustalenie, na podstawie przeprowadzanych przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych badań progu wsparcia dochodowego rodzin (WDR), czy i w jakim zakresie istnieje potrzeba zmiany wysokości tych kwot. Badania, o których mowa powyżej, przeprowadzane są metodą ekspercko-empiryczną, polegającą na określeniu zawartości oraz wycenie koszyka dóbr i usług konsumpcyjnych. Koszyk ten jest opracowywany przez zespół ekspertów instytutu na podstawie zalecanych norm spożycia/użytkowania dóbr i korzystania z usług, a następnie weryfikowany na podstawie rzeczywistych kosztów utrzymania ponoszonych przez rodziny, ustalonych na podstawie wyników badań budżetów gospodarstw domowych prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny. Próg WDR uwzględnia wydatki na: żywność, mieszkanie, odzież i obuwie, higienę i ochronę zdrowia, edukację, transport i łączność, kulturę, sport i wypoczynek. Sposób ustalania progu określa szczegółowo rozporządzenie ministra polityki społecznej z dnia 25 kwietnia 2005 r. w sprawie sposobu ustalania progu wsparcia dochodowego rodzin (Dz. U. Nr 80, poz. 700).

Na podstawie wyników badań WDR, po przeanalizowaniu informacji o sytuacji dochodowej rodzin posiadających na utrzymaniu dzieci oraz informacji o realizacji świadczeń rodzinnych od wejścia w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych (tj. od 1 maja 2004 r.), w szczególności w zakresie liczby osób otrzymujących świadczenia rodzinne i poniesionych na ten cel wydatków, a także uwzględniając możliwości finansowe budżetu państwa, Rada Ministrów podjęła decyzję o podniesieniu od 1 września 2006 r. kwot zasiłku rodzinnego, niektórych dodatków do zasiłku rodzinnego i zasiłku pielęgnacyjnego, pozostawiając jednocześnie na dotychczasowym poziomie wysokości kryterium dochodowego uprawniającego do nabycia prawa do świadczeń rodzinnych uzależnionych od dochodu rodziny. Niezmienione zostały również kwoty dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka, dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka, świadczenia pielęgnacyjnego oraz jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka. Ustalone przez rząd kwoty zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się, stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. Nr 130, poz. 903).

Obecnie w resorcie pracy i polityki społecznej trwają prace związane z przyszłoroczną ustawową weryfikacją kwot kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych oraz kwot poszczególnych świadczeń. Datą tejże weryfikacji jest dzień 1 listopada 2009 r. Zważywszy na skalę inflacji, jaka miała miejsce od 2004 r., tj. od wejścia ustawy w życie, a w odniesieniu do niektórych świadczeń - również od dnia poprzedniej weryfikacji, tj. od września 2006 r., podniesienie ww. kwot wydaje się nieuniknione. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej rozpoczęło również prace związane z przygotowaniem nowych rozwiązań prawnych, także w zakresie kryterium dochodowego, dotyczących warunków przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego i opłacania przez budżet państwa składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne za beneficjentów tego świadczenia.

Nie planuje się natomiast zmian zasad dotyczących częstotliwości weryfikacji kwot kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych i kwot poszczególnych świadczeń oraz wprowadzenia corocznej waloryzacji tych wielkości. Zasady weryfikacji świadczeń socjalnych są odmienne od zasad indeksacji wynagrodzeń w sferze budżetowej, z uwagi na istotne różnice między tymi kategoriami. Świadczenia rodzinne nie są wynagrodzeniem za świadczoną pracę. Świadczenia rodzinne są pomocą o charakterze socjalnym, mającą na celu dofinansowanie - a nie pokrycie - kosztów utrzymania rodzin wychowujących dzieci. Dlatego częstotliwość zmiany warunków dostępu do świadczeń, jak i kwot świadczeń zależy od częstotliwości znaczących zmian w kosztach utrzymania (te zaś następują w cyklu dłuższym niż 1-2 lata).

Należy ponadto zaznaczyć, że obowiązujące obecnie przepisy umożliwiają kontynuację uprawnień do świadczeń rodzinnych w przypadku osób, które już z nich korzystają, mimo przekroczenia obowiązującego kryterium dochodowego o relatywnie niewysokie kwoty. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 3 ustawy świadczenia rodzinne przysługują także w sytuacji, gdy przeciętny miesięczny dochód netto rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie przekracza ustawowe kryterium o kwotę nie wyższą niż kwota najniższego zasiłku rodzinnego, tj. 48 zł, a rodzina korzystała ze świadczeń w poprzednim okresie zasiłkowym.