SPS-023-607/11 - Przemyt napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych.

Wiodącą rolę w tym zakresie wśród krajowych służb odpowiedzialnych za ochronę porządku prawnego pełni Służba Celna, do której priorytetowych zadań należy zwalczanie nielegalnego obrotu i nielegalnej produkcji wyrobów tytoniowych i alkoholowych oraz ich przemytu. Zadania te zostały określone w ustawie z dnia 27 sierpnia 209 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323, z późn. zm.) i obejmują m.in. wykonywanie kontroli przestrzegania przepisów prawa podatkowego w zakresie produkcji, przemieszczania i zużycia wyrobów akcyzowych oraz innych przepisów związanych z przywozem i wywozem towarów w obrocie między obszarem celnym Unii Europejskiej a państwami trzecimi oraz rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, w tym przestępstw i wykroczeń przeciwko obowiązkom podatkowym, jak również przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami, a także ściganie ich sprawców, w zakresie określonym w ustawie z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.).

W latach 2009-2011 realizowana była "Strategia działania Służby Celnej w zakresie zwalczania przemytu i nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi". Jej założenia, tj. ochrona interesów budżetu państwa oraz ochrona zdrowia obywateli, stanowiły podstawę do określenia podstawowych celów strategicznych, którymi m.in. były: ograniczenie podaży na rynku krajowym wyrobów tytoniowych pochodzących z nielegalnych źródeł oraz przeciwdziałanie przemytowi wyrobów tytoniowych przez terytorium Polski jako kraju tranzytowego. W wyniku działań podjętych w ramach realizacji tej strategii dokonano m.in. wzmocnienia kontroli

na bazarach, targowiskach miejskich i innych miejscach sprzedaży wyrobów tytoniowych, którego efektem jest widoczny spadek dostępności papierosów pochodzących z nielegalnych źródeł, jak również uszczelnienia granicy z Rosją, Białorusią i Ukrainą poprzez zwiększenie liczby funkcjonariuszy celnych wykonujących kontrole fizyczne.

W ostatnich latach średnio 70-80% wszystkich papierosów zajętych w Polsce pochodziło z ujawnień dokonanych przez Służbę Celną. W szczególności w latach 2008-2010 Służba Celna dokonała łącznie 330 tys. ujawnień, podczas których zajęła ponad 1,7 mld szt. papierosów i blisko 190 ton tytoniu, w tym w 2009 r. Służba Celna zajęła 606,1 mln szt. papierosów, a w 2010 r. ponad 563,5 mln szt. papierosów o szacunkowej wartości ponad 175,9 mln zł.

Na mniejszą liczbę ujawnionych papierosów w 2010 r. miało wpływ m.in. przeniesienie na południe Europy, zwłaszcza przez terytorium krajów bałkańskich (Rumunia, Bułgaria, Grecja), głównego strumienia papierosów kierowanych nielegalnie na rynki zachodnich państw Unii Europejskiej. Do powyższego przyczyniła się również szczelność polskiej granicy zewnętrznej, co zauważyła w swoich raportach Światowa Organizacja Handlu.

Dowodem skuteczności działań polskiej Służby Celnej w zakresie zwalczania przemytu i nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi jest również fakt, że Polska plasuje się w ścisłej czołówce wśród państw Unii Europejskiej pod względem ilości ujawnionych i zajętych wyrobów tytoniowych, a w 2009 r. osiągnęła najlepsze wyniki. Za Polską znalazły się takie kraje jak: Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy i Niemcy.

Obecnie Służba Celna przystępuje do realizacji "Strategii działania Służby Celnej w zakresie zwalczania przemytu i nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi" na lata 2012-2015, w której przewidziano m.in. utrzymanie wysokiego poziomu kontroli na wschodniej granicy państwa, ze zwiększoną uwagą na granicę z Białorusią, utrzymanie poziomu kontroli na bazarach i targowiskach miejskich, dalsze rozwijanie i doskonalenie współpracy z Policją, Strażą Graniczną i AB W pod kątem ujawniania nielegalnych wytwórni wyrobów

tytoniowych oraz administracjami celnymi i innymi instytucjami państw UE zwalczającymi nielegalny obrót wyrobami tytoniowymi.

W zakresie zwalczania nielegalnego obrotu i produkcji wyrobów alkoholowych, wykonując swoje ustawowe zadania, Służba Celna podejmuje szereg działań kontrolnych dotyczących wyrobów alkoholowych, które obejmują m.in.:

- bezpośrednią kontrolę wykonywaną przez funkcjonariuszy celnych u producentów wyrobów alkoholowych na etapie legalnej produkcji tych wyrobów,

- kontrolę znaków akcyzy na wyrobach alkoholowych w hurtowniach, sklepach i lokalach gastronomicznych,

- kontrolę przemieszczania wyrobów alkoholowych na drogach, bazarach i targowiskach,

- zwalczanie nielegalnych wytwórni wyrobów alkoholowych.

W wyniku podjętych działań funkcjonariusze celni dokonali w latach 2008-2010

następujących ujawnień:

Powyższe dane jednoznacznie wskazują, że działania podejmowane przez Służbę Celną skutkują ograniczeniem ilości wyrobów alkoholowych nielegalnie wprowadzanych na rynek, a także stałym spadkiem ilości ujawnianych wyrobów oznaczonych fałszywymi znakami akcyzy. Bez względu na ww. wyniki w ostatnim okresie Służba Celna podjęła wzmożone działania w zakresie zwalczania przestępstw w obszarze nielegalnej produkcji wyrobów alkoholowych i

wprowadzania ich do obrotu poza ewidencją na targowiskach, bazarach i w innych nielegalnych miejscach sprzedaży.

W przedmiotowym obszarze działań Służba Celna zacieśnia międzynarodową współpracę ze służbami celnymi innych państw, zwłaszcza krajów ościennych, oraz współpracę ze służbami krajowymi, które przeciwdziałają nielegalnej produkcji napojów alkoholowych i obrotowi nimi. W tym zakresie Służba Celna współpracuje w szczególności z Centralnym Biurem Śledczym, Strażą Graniczną, wywiadem skarbowym oraz terenowymi jednostkami Policji ze względu na posiadane przez te służby uprawnienia do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych.

Ponadto minister finansów powołał w Służbie Celnej specjalistyczne komórki organizacyjne o zasięgu ogólnopolskim składające się z ekspertów z takich dziedzin tematycznych jak wyroby tytoniowe oraz wyroby alkoholowe, które to komórki na bieżąco prowadzą prace analityczne umożliwiające identyfikację zjawisk niepożądanych oraz wypracowywanie skutecznych metod ich zwalczania.

Przemyt napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 86 § 1 w zbiegu z art. 63 § 2 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.). Czyn ten zagrożony jest karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia wolności do lat 5, albo obu tymi karami łącznie. Nielegalny obrót napojami alkoholowymi i wyrobami tytoniowymi wyczerpuje znamiona czynu zabronionego paserstwa określonego w art. 91 § 1 w zbiegu z art. 65 § 1 k.k.s. Czyn ten zagrożony jest karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tymi karami łącznie. Nielegalna produkcja napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych poza składem podatkowym wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 69a § 1 k.k.s. Czyn ten zagrożony jest karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tymi karami łącznie.

Jednocześnie należy mieć na uwadze, że górna granica kary grzywny grożącej za ww. przestępstwa skarbowe wynosi 14 400 000 zł. Dodatkowo, w przypadkach wskazanych w art. 37 § 1 k.k.s., jeżeli kwota uszczuplonej należności publicznoprawnej lub wartość przedmiotu czynu zabronionego jest wielka, sąd, stosując nadzwyczajne obostrzenie kary za przestępstwo skarbowe, może nałożyć karę grzywny w wysokości do 21 600 000 zł.

Ponadto, na podstawie art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych (Dz. U. Nr 31, poz. 353, z późn. zm.), wyrabianie, skażanie, oczyszczanie lub odwadnianie alkoholu etylowego albo wytwarzanie wyrobów tytoniowych bez wymaganego wpisu do odpowiedniego rejestru podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Zgodnie z art. 12a ust. 2 ww. ustawy, jeżeli czyn ten dotyczy alkoholu etylowego lub wyrobów tytoniowych znacznej wartości, czyli przekracza dwustukrotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia, wówczas kara pozbawienia wolności może zostać nałożona na okres do 2 lat. Jednocześnie, zgodnie z art. 13 ww. ustawy, odkażanie skażonego alkoholu etylowego lub w jakikolwiek sposób osłabienie działania środka skażającego, zagrożone jest karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli z popełniania ww. przestępstw sprawca uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (art. 14 ww. ustawy).

Dodatkowo, zgodnie z art. 305 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.), sprawca, który w celu wprowadzenia do obrotu oznacza towary podrobionym znakiem towarowym, zarejestrowanym znakiem towarowym, którego nie ma prawa używać, lub dokonuje obrotu towarami oznaczonymi takimi znakami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia takich przestępstw stałe źródło dochodu albo

dopuszcza się tego przestępstwa w stosunku do towaru o znacznej wartości, zgodnie z art. 305 ust. 3 ww. ustawy podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

Powyższe wskazuje, że górne granice kar przewidzianych w przepisach prawa za nielegalną produkcję i obrót napojami alkoholowymi i wyrobami tytoniowymi nie są niskie. Jednakże sądy, wymierzając karę, środek karny lub inny środek w sprawach o przestępstwa skarbowe, kierują się przepisem art. 13 § 1 k.k.s. i uwzględniają w szczególności rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu zabronionego, rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego, jego motywację i sposób zachowania się, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza gdy czynił starania o zapobieżenie uszczupleniu należności publicznoprawnej lub o jej późniejsze wyrównanie.

W sprawach o przestępstwa pospolite wskazane w ustawie z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych oraz w ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej sądy stosują analogiczne do przepisu art. 13 § 1 k.k.s. dyrektywy wymiaru kary zawarte w przepisach art. 53 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.).

Jednocześnie pragnę poinformować, że Służba Celna prowadzi aktywne działania mające na celu zwalczanie nielegalnego obrotu i produkcji napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych m.in. poprzez prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. W roku 2011 Służba Celna prowadziła 102 296 postępowań dotyczących przemytu papierosów, 8595 postępowań z zakresu nielegalnego obrotu papierosami oraz 11 postępowań dotyczących nielegalnej produkcji papierosów. Natomiast w sprawach dotyczących przemytu napojów alkoholowych Służba Celna w 2011 r. prowadziła 2017 postępowań, w sprawach dotyczących nielegalnego obrotu napojami alkoholowymi 2722 postępowań, a w sprawach z zakresu nielegalnej produkcji napojów alkoholowych 36 postępowań.

Mam nadzieję, że powyższe wyjaśnienia stanowią wyczerpującą odpowiedź na złożoną interpelację i spotkają się z uprzejmą akceptacją Pani Marszałek.