SPS-023-5907/08 - Ustalanie kryterium dochodowego wg ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na pismo z dnia 23 października 2008 r., znak: SPS-023-5907/08, dotyczące interpelacji poseł Moniki Wielichowskiej w sprawie kryterium dochodowego w ustawie o pomocy społecznej oraz w ustawie o świadczeniach rodzinnych, uprzejmie informuję:

W przypadku kryterium dochodowego określonego w ustawie o pomocy społecznej zapisem art. 9 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 - tekst jedn.) w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej rozpoczęły się prace mające na celu dostosowanie wysokości kryteriów dochodowych oraz świadczeń pieniężnych do aktualnego stanu cen towarów i usług na rynku pracy. Prace te są ściśle uorganizowane w procedurę przewidzianą przepisami obowiązującej, przywołanej powyżej, ustawy o pomocy społecznej. Na podstawie art. 9 ust. 2 (rozporządzeniem ministra polityki społecznej z dnia 7 października 2005 r. w sprawie progu interwencji socjalnej - Dz. U. z dnia 27 października 2005 r.) ww. ustawy o pomocy społecznej Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, w oparciu o przeprowadzane co trzy lata badania, weryfikuje próg interwencji socjalnej - w terminie do 15 lutego r., w którym przeprowadza się weryfikację. Na podstawie wyników badania progu interwencji socjalnej przeprowadzonego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Rada Ministrów przedstawia propozycje kwot kryteriów dochodowych Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych do dnia 15 maja. Trójstronna Komisja ds. Społeczno-Gospodarczych uzgadnia kryteria dochodowe. Minister pracy i polityki społecznej ogłasza zweryfikowane kryteria w drodze obwieszczenia do dnia 15 lipca. W przypadku nieuzgodnienia kryteriów dochodowych w przewidzianym terminie przez Komisję Trójstronną ds. Społeczno-Gospodarczych Rada Ministrów ustala je rozporządzeniem do dnia 15 lipca. Zweryfikowane kryteria dochodowe oraz kwoty, o których wcześniej mowa, obowiązują od dnia 1 października r., w którym jest przeprowadzana weryfikacja.

Przytoczona procedura jest usankcjonowana przepisami ustawowymi i wykonawczymi, co ma na celu zapewnienie najwyższej możliwej staranności wykonania przewidzianych prawem prac - z uwagi na ich szerokie i brzemienne w skutki oddziaływanie społeczne. Nie oznacza to jednak, że periodyczna weryfikacja wysokości kryteriów dochodowych oraz świadczeń pieniężnych jest jedynym rozwiązaniem prawnym w pomocy społecznej, którego zastosowanie ma na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom niedostatku. Przepisy ustawy o pomocy społecznej przewidują, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:

Niezwykle ważnym instrumentem jest także zapis art. 8 ust. 2, który mówi, iż rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.

Niektóre świadczenia niepieniężne pomocy społecznej świadczone są bez względu na dochód zainteresowanych: praca socjalna (art. 45), poradnictwo specjalistyczne (w szczególności prawne, psychologiczne, rodzinne - art. 46), interwencja kryzysowa (art. 47). Nadto w świetle art. 104 w przypadkach szczególnych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej może odstąpić od żądania takiego zwrotu. Trzeba też zauważyć, iż szereg świadczeń pomocy społecznej przyznawanych jest nie tylko z powodu niedostatków finansowych, ale także po rozpoznaniu pojawienia się ryzyka socjalnego uzasadniającego udzielenie pomocy społecznej, a w szczególności: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze, trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej (art. 7). Działania pomocy społecznej zatem mogą być działaniami elastycznymi, dostosowanymi do aktualnej sytuacji bytowej osób i rodzin, inicjowanymi nie tylko przez niedostatek finansowy, ale także przez pojawianie się różnorakich ryzyk socjalnych, przy czym istnieje prawna możliwość udzielania skutecznej pomocy społecznej także w sytuacjach wyjątkowych, gdy posiadany dochód przekracza przewidziane prawem progi dochodowe.

W przypadku systemu świadczeń rodzinnych wysokość kryterium dochodowego warunkującego prawo do świadczeń rodzinnych określa ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.). Przy jego ustaleniu oraz okresowej weryfikacji - co 3 lata, jak stanowi art. 18 ust. 1 ustawy - uwzględnia się wyniki badań progu wsparcia dochodowego rodzin. Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych próg wsparcia dochodowego rodzin bada i przedstawia Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Sposób ustalania progu określa rozporządzenie ministra polityki społecznej z dnia 25 kwietnia 2005 r. w sprawie sposobu ustalania progu wsparcia dochodowego rodzin (Dz. U. Nr 80, poz. 700).

Pierwsza weryfikacja kwot kryteriów dochodowych oraz wysokości świadczeń rodzinnych została przeprowadzona w 2006 r. W jej wyniku kwoty kryteriów dochodowych nie uległy zmianie, natomiast od 1 września 2006 r. podwyższone zostały kwoty niektórych świadczeń rodzinnych, co zostało określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. Nr 130, poz. 903).

Jak z powyższego wynika, częstotliwość zmiany wysokości kryteriów dochodowych określają przepisy ustawy, zgodnie z którymi kolejna weryfikacja tych wielkości nastąpi w 2009 r.

W bieżącym r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zleciło Instytutowi Pracy i Spraw Socjalnych przeprowadzenie kolejnych badań progu wsparcia dochodowego rodzin, których wyniki będą podstawą weryfikacji kryteriów i wysokości świadczeń, począwszy od rozpoczęcia okresu zasiłkowego w 2009 r. Zważywszy na skalę inflacji, podwyższenie kryteriów dochodowych obowiązujących w określaniu uprawnień zarówno do pomocy społecznej, jak i do świadczeń rodzinnych, wydaje się być nieuniknione.

Podsumowując, uprzejmie informuję, że prace nad zmianą wysokości progu interwencji socjalnej będą zakończone w październiku następnego r. i nie mogą być przyspieszone ze względów proceduralnych, natomiast w odniesieniu do świadczeń rodzinnych należy przypuszczać, że próg wsparcia dochodowego rodzin zostanie podwyższony, począwszy od rozpoczęcia okresu zasiłkowego w 2009 r.

Łączę wyrazy szacunku

Sekretarz stanu

Jarosław Duda