SPS-023-5820/08 - Stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zmiany ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na pismo Pana Marszałka z dnia 21 października br., dotyczące interpelacji posła Stanisława Szweda w sprawie zmiany ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o świadczeniach rodzinnych, uprzejmie wyjaśniam.

Kwestie dotyczące zasad nabywania prawa do świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz świadczeń z pomocy społecznej, w tym te dotyczące sposobu ustalania dochodu rodziny i wysokości kryterium dochodowego, szczegółowo określają przepisy odpowiednio ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.), ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. 192, poz. 1378, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728).

Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, dochodem, na podstawie którego ustala się prawo do świadczeń rodzinnych (z wyjątkiem prawa do zasiłku pielęgnacyjnego oraz prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, które nie zależą od dochodów rodziny), a także - na mocy art. 2 pkt 4 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów - prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego są m.in. przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne. W związku z tym podstawą do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych uzależnionych od kryterium dochodowego oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest tzw. dochód netto, czyli dochód pomniejszony o wszystkie wymienione wyżej składowe.

Zgodnie z art. 27f ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.), ulga z tytułu wychowywania dziecka (tzw. ulga prorodzinna) odliczana jest od podatku. W przypadku podatnika, który w 2007 r. osiągał dochody podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych, jej kwota wynosi 1145,08 zł na każde wychowywane dziecko, na które jest on uprawniony do tej ulgi.

Zatem w sytuacji skorzystania przez podatnika z przysługującej mu ulgi prorodzinnej odliczanej od podatku, podatkiem należnym jest wartość podatku pomniejszona o kwotę przysługującej ulgi (1145,08 zł na każde dziecko). Zmniejszenie wartości należnego podatku o kwotę odpisanej ulgi, a więc zmniejszenie faktycznego obciążenia podatkowego, powoduje wzrost dochodu netto, od którego zależy uprawnienie do świadczeń rodzinnych czy też świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Jeśli dochód netto w przeliczeniu na osobę przekroczy określone ustawowo kryterium dochodowe (504 zł na osobę w rodzinie lub 583 zł, jeżeli jej członkiem jest niepełnosprawne dziecko - w przypadku świadczeń rodzinnych albo 725 zł na osobę w rodzinie - w przypadku świadczeń z funduszu alimentacyjnego), wnioskodawca nie nabędzie do nich prawa. Należy przy tym zaznaczyć, że im dochód na osobę w rodzinie jest niższy, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo nieuzyskania prawa do świadczeń rodzinnych czy też świadczeń z funduszu alimentacyjnego, także po wykorzystaniu przysługującej podatkowej ulgi rodzinnej. Ponadto w przypadku osób, które już korzystają ze świadczeń rodzinnych, przepisy umożliwiają kontynuację uprawnień do nich, mimo przekroczenia kryterium dochodowego o relatywnie niewysokie kwoty. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych przysługują one także w sytuacji, gdy przeciętny miesięczny dochód netto rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie przekracza ustawowe kryterium o kwotę nie wyższą niż kwota najniższego zasiłku rodzinnego, tj. 48 zł.

Należy zauważyć, że z ulg podatkowych w podatku dochodowym od osób fizycznych korzystają osoby będące podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych na zasadach ogólnych, a więc osoby opodatkowane w relatywnie największym stopniu. Również do tej pory skorzystanie z każdego z innych rodzajów ulg (rehabilitacyjnej, internetowej, odsetkowej, itp.), mających na celu zwiększenie dochodu pozostającego do dyspozycji rodziny, wiązało się z obniżeniem podatku należnego i co za tym idzie zwiększeniem dochodu netto, a więc stwarzało ryzyko przekroczenia kryterium dochodowego warunkującego prawo do świadczeń rodzinnych.

Odnosząc się natomiast do poruszonej kwestii dotyczącej wpływu ulgi prorodzinnej na ustalenie wysokości dochodu przy ubieganiu się o świadczenia z pomocy społecznej, uprzejmie informuję, że odpowiedź w tej sprawie została udzielona w związku z zapytaniem zgłoszonym także przez posła Stanisława Szweda (zapytanie Nr 1857 z dnia 6 czerwca br.) i przekazana na ręce Pana Marszałka pismem z dnia 14 lipca br., znak: DPS.I.0700-32-2974-MS/08.

Resort pracy i polityki społecznej nie planuje podjęcia kroków, które miałyby doprowadzić do wyłączenia ulgi prorodzinnej z dochodu rodzin ubiegających się o świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego czy też świadczenia z pomocy społecznej. Z punktu widzenia ograniczania ubóstwa, w tym także ubóstwa dzieci i pomocy materialnej rodzinom je wychowującym, rozwiązaniem bardziej efektywnym jest przede wszystkim dalsze rozwijanie obecnie funkcjonującego systemu świadczeń rodzinnych, poprzez weryfikację progów dochodowych i wysokości świadczeń wypłacanych w ramach tego systemu, a także rozwój obecnego systemu pomocy społecznej.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 18 ustawy o świadczeniach rodzinnych, kwoty kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych oraz kwoty poszczególnych świadczeń, podlegają okresowej weryfikacji co 3 lata. Najbliższa weryfikacja przewidziana jest w II półroczu 2009 r. Nowe kwoty kryteriów i kwoty świadczeń rodzinnych ustalane są z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin, przeprowadzanych przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. W badaniach tych uwzględnia się między innymi zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych. W r. bieżącym minister pracy i polityki społecznej zlecił Instytutowi Pracy i Spraw Socjalnych przeprowadzenie badań progu wsparcia dochodowego rodzin, które, zgodnie z ustawą, będą podstawą weryfikacji w 2009 r. wysokości kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych oraz wysokości poszczególnych świadczeń. Zważywszy na skalę inflacji, jaka miała miejsce od 2004 r., tj. od wejścia ustawy w życie, podniesienie kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych oraz kwot poszczególnych świadczeń, wydaje się nieuniknione.

W 2009 r. przewidywana jest również weryfikacja kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń z pomocy społecznej, bowiem zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, kryteria te również podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyników badań progu interwencji socjalnej, przeprowadzanych przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Z poważaniem

Podsekretarz stanu

Agnieszka Chłoń-Domińczak