SPS-023-5399/08 - Stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie warunków pracy pracowników hipermarketów.
Pismo z dnia 29 października 2008 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-5399/08 Stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie warunków pracy pracowników hipermarketów.
W związku z przesłaniem przy piśmie z dnia 13 czerwca br. znak: SPS-023-5399/08 interpelacji pani poseł Anny Sobeckiej w sprawie warunków pracy pracowników hipermarketów przedstawiam niżej stanowisko w tej sprawie.
Krajowe przepisy prawa pracy są zgodne z prawem Unii Europejskiej i zapewniają odpowiednią ochronę pracowników, również w zakresie ich prawa do wynagrodzenia, odpoczynku oraz bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Przepisy te są zawarte w szczególności w:
ustawie - Kodeks pracy, w tym w jej dziale trzecim: Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia, dziale szóstym: Czas pracy i dziale dziesiątym: Bezpieczeństwo i higiena pracy,
w aktach wykonawczych do ustawy Kodeks pracy, w tym m.in. w:
rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.),
rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 i Nr 82, poz. 930).
I tak, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, za zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy odpowiedzialność ponosi pracodawca, który jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników, m.in. poprzez:
organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń.
Zgodnie z ww. rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 marca 2000 r. pracodawca jest obowiązany stosować odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne zmierzające do wyeliminowania ręcznych prac transportowych. W razie braku możliwości wyeliminowania ręcznego transportu przedmiotów pracodawca, w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności, jest obowiązany organizować odpowiednio pracę i wyposażać pracowników w niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony indywidualnej. Pracodawca podczas organizacji ręcznych prac transportowych, w tym ustalania metod pracy, powinien uwzględniać w szczególności:
ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich przerw w pracy na odpoczynek,
wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo - szkieletowego pracownika, a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy,
ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,
uwzględnienie wymagań ergonomii.
Wyżej wymienione rozporządzenie określa również dopuszczalne masy przemieszczanych przedmiotów i materiałów, które zostały ustalone na takim poziomie, że przemieszczanie przez pracowników nie powinno ujemnie wpływać na ich zdrowie. I tak np.:
masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika (mężczyznę) nie może przekraczać:
30 kg - przy pracy stałej,
50 kg - przy pracy dorywczej (do czterech razy na godzinę, jeżeli łączny czas wykonywania czynności przemieszczania przedmiotów nie przekracza 4 godzin na dobę),
dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na poruszanym ręcznie wózku po terenie płaskim o twardej nawierzchni nie może przekraczać 450 kg na pracownika (mężczyznę), łącznie z masą wózka; przy przemieszczaniu ładunku na wózku po pochyleniach większych niż 5% masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać 350 kg.
Znacznie mniejsze masy ładunków mogą być przemieszczane ręcznie przez kobiety. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 i z 2002 r. Nr 127, poz. 1092):
masa ciężarów podnoszonych i przenoszonych ręcznie przez kobietę nie może przekraczać:
12 kg - przy pracy stałej,
20 kg - przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej),
masa ładunku przewożonego na wózku poruszanym ręcznie, łącznie z masą wózka, nie może przekroczyć 80 kg, jeśli przewożenie odbywa się po powierzchni równej, twardej i gładkiej o pochyleniu nie większym niż 2%.
Miarą obciążenia pracą fizyczną w ciągu zmiany roboczej jest wydatek energetyczny, którego wielkość wyrażana jest w kilodżulach lub kilokaloriach na jednostkę czasu. Prace wykonywane przez kobiety związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów nie mogą powodować obciążenia wydatkiem energetycznym większym niż 5000 kJ (1200 kcal) na zmianę roboczą.
Kobiety w ciąży nie mogą przemieszczać ręcznie ciężarów o masie przekraczającej 1/4 masy podanej wyżej (dla kobiet niebędących w ciąży), a obciążenie takich kobiet wydatkiem energetycznym na zmianę roboczą nie może przekraczać 2900 kJ (696 kcal).
Biorąc powyższe pod uwagę, uważam, iż nie zachodzi potrzeba wprowadzania zmian w obowiązujących przepisach. Pozostaje jedynie kwestia podejmowania odpowiednich działań mających na celu zapewnienie przestrzegania obowiązującego prawa przez pracodawców. Pragnę przy tym zauważyć, że nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy, w tym dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje podległa Sejmowi RP Państwowa Inspekcja Pracy.
Z opracowanego przez ww. organ "Sprawozdania głównego inspektora pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2007 r." wynika, że w ubiegłym r. inspektorzy pracy prowadzili kontrole przestrzegania prawa pracy również w placówkach handlowych. Przeprowadzono kontrole w 78 supermarketach oraz w 419 mniejszych placówkach handlowych. Ponadto kompleksowej kontroli przestrzegania prawa pracy poddano 727 sklepów sieci Biedronka oraz 11 placówek należących do sieci Selgros. W wyniku kontroli ustalono, że w placówkach tych stan przestrzegania prawa pracy (w tym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy) jest nadal niezadowalający, mimo pewnej poprawy. W odniesieniu do super- i hipermarketów nieprawidłowości stwierdzono przede wszystkim w placówkach kontrolowanych po raz pierwszy - najczęściej w nowo powstałych bądź też należących do stosunkowo "młodych" sieci o zasięgu lokalnym.
Podczas kontroli placówek wielkopowierzchniowych (super- i hipermarketów) i mniejszych stwierdzono m.in. naruszenia przepisów dotyczących:
udzielania należnego odpoczynku - w 40% placówek wielkopowierzchniowych i w 20% mniejszych placówek,
wypłaty wynagrodzeń za godziny nadliczbowe - w ponad 30% placówek wielkopowierzchniowych i w 21% mniejszych placówek,
przestrzegania pięciodniowego tygodnia pracy - odpowiednio w 32% i w 24%,
składowania towarów - odpowiednio w 64% i w 29%.
Podczas kontroli placówek wielkopowierzchniowych inspektorzy pracy ujawnili 40 przypadków rażącego naruszenia przepisów powodujących bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników. Naruszenia te polegały głównie na przekroczeniu dopuszczalnych mas transportowanych towarów, a także na używaniu sprzętu, którego stan techniczny stwarzał zagrożenia wypadkowe. W przypadkach tych wstrzymane zostały prace w celu zapobieżenia wypadkom przy pracy.
Ze "Sprawozdania głównego inspektora pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2007 r." wynika, że Państwowa Inspekcja Pracy kontynuować będzie prowadzenie kontroli i rekontroli wytypowanych placówek, zarówno wielkopowierzchniowych, jak i pozostałych. W stosunku do nowych i organizujących się placówek handlowych podjęte zostaną działania prewencyjne przy wykorzystaniu doświadczeń i wyników dotychczasowych kontroli. Wśród pracodawców popularyzowane będą metody bezpiecznej pracy, ze zwróceniem szczególnej uwagi na ograniczenie fizycznego obciążenia pracą.
Minister
Jolanta Fedak