SPS-023-5384/12 - Stanowisko MPiPS w sprawie nierównego traktowania przez ZUS pracowników posiadających prawo do wcześniejszej emerytury z racji pracy w szkodliwych warunkach

Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pani poseł Małgorzaty Marcinkiewicz z dnia 22 maja 2012 r., znak: SPS-023-5384/12, w sprawie nierównego traktowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych pracowników posiadających prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szkodliwych warunkach, w oparciu o stanowisko przedstawione przez prezesa ZUS, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, dla uznania określonej pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

- rodzaj wykonywanej pracy musi być wymieniony w wykazie A lub B stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43),

- praca musi być wykonywana na stanowiskach wymienionych w przepisach resortowych (zarządzeniach, uchwałach) wydanych przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych, centralne związki spółdzielcze - o ile zakład pracy był zobowiązany do stosowania tych przepisów,

- praca musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pragnę zauważyć, że w dziale XIV poz. 24 wykazu A wyżej wymienionego rozporządzenia został wskazany rodzaj pracy w szczególnych warunkach, polegający na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Zarządzenie nr 7 ministra przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. precyzuje, iż wyżej wymieniony rodzaj pracy w szczególnych warunkach obejmuje stanowiska pracy, na których prace wykonywane są stale i bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie.

Powyższe oznacza, że praca wymieniona powyżej może być uznana za pracę w szczególnych warunkach wyłącznie wtedy, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy stale, tj. ciągle przebywa w środowisku pracy, w którym zatrudnieni są pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach, ponieważ to właśnie te warunki zadecydowały o jej umieszczeniu w wykazie.

W przypadku, gdy pracownik, sprawujący kontrole lub dozór, nie świadczy takiej pracy stale i bezpośrednio przy pracach wymienionych w wykazie, lecz równolegle wykonuje w imieniu pracodawcy szereg innych czynności (np. o charakterze administracyjno-biurowym) - jego pracy nie można traktować na równi z pracą wykonywaną w szczególnych warunkach.

Z dokumentacji pozyskanej z Oddziału ZUS w Jaśle jednoznacznie wynika, że praca na stanowisku laboranta (w tym również laboranta kontroli jakości) istotnie nie wypełnia przesłanek do uznania ją za pracę w szczególnych warunkach, uprawniającą do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Z ustaleń poczynionych przez oddział, a także przez sądy różnych instancji wynika, że praca laboranta w Rafinerii "Jasło" SA była wykonywana jedynie częściowo bezpośrednio przy stanowiskach produkcyjnych wymienionych w wykazie (w zakresie poboru próbek do badań i analiz), a w pozostałej części polegała na pracy w laboratorium zakładowym. Powyższe oznacza, że osoba zatrudniona na stanowisku laboranta nie sprawowała dozoru inżynieryjno technicznego czy też kontroli jakości produkcji, stale i bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie, co stanowi przeszkodę do uznania takiej pracy za pracę w szczególnych warunkach.

W tym miejscy należy wspomnieć, że pracodawcy mogą dla własnych potrzeb organizacyjnych, w oparciu o wykazy resortowe, ustalać zakładowe wykazy stanowisk pracy w szczególnych warunkach. Jednakże wykazy takie, ze względu na rodzaj i nazwy stanowisk, muszą być adekwatne do właściwych wykazów resortowych.

Fakt zakwalifikowania przez Rafinerię "Jasło" SA pracy na stanowisku laboranta do pracy w szczególnych warunkach nie może więc w żaden sposób przesądzać o tym, że praca ta istotnie była pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z uwagi na fakt, iż stanowisko to nie odpowiada żadnemu stanowisku wymienionemu w ww. rozporządzeniu i odpowiednim wykazie resortowym.

Prawidłowość postępowania oddziału w zakresie wydawania decyzji odmawiających prawa do wcześniejszej emerytury z powodu nieuznania pracy na stanowisku laboranta za pracę w szczególnych warunkach została również potwierdzona wyrokami sądów różnych instancji, w tym również wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2011 r. (sygn. akt III UK 3/11).

Odnosząc się do kwestii odmiennego traktowania pracowników zatrudnionych na analogicznych stanowiskach w innych rafineriach, należy podkreślić, że każdy zakład pracy posiada własną specyficzną organizację pracy, co może determinować odmienną ocenę warunków pracy na poszczególnych stanowiskach, przy założeniu, że wypełnione są kryteria uznania wykonywanej na tych stanowiskach pracy za pracę w szczególnych warunkach, wymienione w obowiązujących przepisach.