SPS-023-5211/08 - Zasady naliczania składek na ubezpieczenie społeczne osobom, które pozostając na urlopie wychowawczym, prowadziły działalność gospodarczą.

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 26 września 2008 r., znak SPS-023-5211/08, dotyczące interpelacji pana posła Marka Cebuli z dnia 12 września 2008 r., znak BK-023-5221/08, w sprawie naliczania składek na ubezpieczenie społeczne dla osób, które pozostając na urlopie wychowawczym prowadziły działalność gospodarczą, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

W treści art. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.) zawarty jest krąg osób, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wśród nich wymienieni są m.in.: pracownicy, osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą, osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Jednocześnie art. 9 powołanej ustawy rozstrzyga, z jakiego tytułu, w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń, ubezpieczony będzie podlegał, a tym samym z jakiego tytułu będą odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z treścią ust. 6 powołanego artykułu osoby pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego lub przebywające na urlopie wychowawczym podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym tylko wówczas, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że w przypadku jednoczesnego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i pobierania zasiłku macierzyńskiego z innego tytułu (lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, przebywania na urlopie wychowawczym) osoba taka będzie obowiązkowo podlegała ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i, co się z tym wiąże, będzie zobowiązana do odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.

Należy przy tym wskazać, że zgodnie z powołaną ustawą pobieranie zasiłku macierzyńskiego, zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego czy przebywanie na urlopie wychowawczym jest odrębnym od pracowniczego tytułem do ubezpieczeń.

Odnosząc się do egzekwowania przez ZUS należności z tytułu składek powstałych przed 1 stycznia 2003 r., tj. przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o s.u.s. wydłużającej okres dochodzenia należności z tytułu składek do 10 lat, uprzejmie wyjaśniam, że przepisy dotyczące poboru składek na ubezpieczenia społeczne zobowiązują wszystkich płatników składek do terminowego ich rozliczania i opłacania. W przypadku gdy płatnik nie wywiązuje się z ustawowego obowiązku opłacania składek, ZUS ma obowiązek wszcząć egzekucję tych należności. Zasady i tryb egzekwowania należności z tytułu składek określone są w art. 24 powołanej ustawy. Zgodnie z jego treścią należności z tytułu składek tj. składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, nieopłacone w terminie podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. Natomiast ust. 4 powołanego artykułu stanowi, że należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Ów wyraźny zapis o 10-letnim okresie przedawnienia należności z tytułu składek, wprowadzony nowelą z dnia 18 grudnia 2002 r., wszedł w życie od dnia 1 stycznia 2003 r.

Należy podkreślić, że 10-letni okres przedawnienia należności obowiązywał również przed 2003 r. Wówczas dochodzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz okres ich przedawnienia regulowała ustawa z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137, z późn. zm.) oraz powołana wcześniej ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. W świetle wskazanych uregulowań, obowiązujących do 31 grudnia 2002 r., należności z tytułu składek ulegały przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym składka stała się wymagalna. Jednakże bieg przedawnienia przerywała każda podjęta przez ZUS czynność zmierzająca do wyegzekwowania należności, jeżeli o tej czynności został zawiadomiony dłużnik. W takich przypadkach okres przedawnienia wydłużał się do 10 lat.

Powyżej wskazana zmiana przepisów nie ma zastosowania do należności z tytułu składek przedawnionych przed wejściem w życie nowego 10-letniego okresu dochodzenia należności. Natomiast ma zastosowanie do wszystkich należności, które były wymagalne i nie uległy przedawnieniu do dnia 31 grudnia 2002 r. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwałach z dnia 2 lipca 2008 r. (II UZP 5/08) i 8 lipca 2008 r. (I UZP 4/08), stwierdzając, że dziesięcioletni okres przedawnienia przewidziany w art. 24 ust. 4 ustawy o s.u.s., w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, znajduje zastosowanie do należności z tytułu składek, które stały się wymagalne przed dniem 1 stycznia 2003 r., jeżeli do tej daty nie uległy przedawnieniu według przepisów dotychczasowych.

Z uwagi na fakt, że ZUS jest dysponentem środków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, powinien realizować swoje zadania ustawowe w zakresie poboru i egzekucji składek na ubezpieczenia społeczne, które są głównym źródłem przychodów FUS.

Należy dodać, że w przypadku trudności finansowych zobowiązany, zgodnie z art. 28 i 29 ustawy o s.u.s., może wystąpić do ZUS z wnioskiem o umorzenie lub rozłożenie na raty należności z tytułu składek.

Łączę wyrazy szacunku

Sekretarz stanu

Jarosław Duda