SPS-023-433/08 - Ponowne ustalanie wysokości emerytury.

W związku z nadesłaną przy piśmie z dnia 10 stycznia 2008 r., znak: SPS-023-433/08, interpelacją Pani Poseł Izabeli Katarzyny Mrzygłockiej w sprawie "możliwości nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach" uprzejmie informuję, że nie znajduję racjonalnych przesłanek do modyfikacji obecnie obowiązujących zasad ustalania podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która w czasie pobierania wcześniejszej emerytury osiągnęła powszechny wiek emerytalny i z tego tytułu zgłosiła wniosek o przyznanie kolejnej emerytury.

Zgodnie z przepisami art. 21 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która występując o jej przyznanie, ma już ustalone prawo do emerytury, stanowi zwaloryzowana podstawa wymiaru wcześniej przyznanego świadczenia emerytalnego. Ustawodawca nie dał tej osobie możliwości ustalenia podstawy wymiaru emerytury w myśl art. 15 ww. ustawy, a więc z zastosowaniem kwoty bazowej obowiązującej w dniu nabycia prawa do nowej emerytury.

Przychylenie się do propozycji Pani Poseł i wprowadzenie przepisu zezwalającego na ustalenie - dla osoby już uprawnionej do wcześniejszej emerytury, a ubiegającej się o kolejną emeryturę - podstawy wymiaru nowej emerytury w oparciu o art. 15 ustawy emerytalnej, niezależne od spełnienia jakichkolwiek dodatkowych warunków, naruszałoby zasady sprawiedliwości społecznej.

Przyjęcie takiej zasady stawiałoby bowiem w znacznie lepszej sytuacji osoby, które skorzystały z uprawnień do wcześniejszej emerytury, w stosunku do tych, które - pomimo spełnienia wymaganych warunków - wniosek o emeryturę zgłosiły dopiero po osiągnięciu pełnego wieku emerytalnego. Osoby te korzystają już bowiem ze świadczenia wypłacanego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a jednocześnie - nie wnosząc składek na ubezpieczenia społeczne - nie pomnażają środków zgromadzonych w tym funduszu.

Ukończenie powszechnego wieku emerytalnego czy też spełnienie warunków do emerytury określonych w innym przepisie niż ten, który stanowił podstawę do przyznania emerytury wcześniejszej, nie wydaje się być wystarczającą przesłanką uzasadniającą przyznanie emerytury w nowej wysokości.

Wprowadzenie proponowanej przez Panią Poseł zmiany przepisów jest kontrowersyjne również dlatego, że takie osoby - w większości przypadków - wskazałyby do ustalenia nowej emerytury ten sam staż ubezpieczeniowy, a do ustalenia podstawy jej wymiaru - te same zarobki, jakie zostały przyjęte do obliczenia emerytury wcześniejszej. Natomiast wysokość nowej emerytury zostałaby obliczona od kwoty bazowej obowiązującej w dacie przyznania nowej emerytury, a więc korzystniejszej niż ta, którą przyjęto do obliczenia wcześniejszej emerytury.

Jak już wyżej wskazałam, wprowadzenie proponowanej zmiany postawiłoby w znacznie gorszej sytuacji te osoby, które - mimo spełnienia warunków do wcześniejszej emerytury - nie ubiegały się o jej przyznanie i pozostawały w ubezpieczeniach społecznych do dnia przejścia na emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, a więc nie korzystały ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, lecz opłacały składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Pragnę wyjaśnić, że przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS umożliwiają osobie, która po przejściu na wcześniejszą emeryturę podjęła pracę zarobkową objętą ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, obliczenie nowej emerytury w korzystniejszy sposób. Przewidują bowiem możliwość przeliczenia podstawy wymiaru i wysokości emerytury (zarówno wcześniejszej, jak i kolejnej) w oparciu o art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, co jest równoznaczne z obliczeniem świadczenia przy zastosowaniu kwoty bazowej obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia.

Organ rentowy może przeliczyć emeryturę od aktualnie obowiązującej kwoty bazowej pod warunkiem, że emeryt do ustalenia nowej podstawy wymiaru świadczenia wskazał podstawę wymiaru składek z okresu przynajmniej częściowo przypadającego po przyznaniu prawa do emerytury, a nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego. Warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie jest wymagany, jeżeli do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie świadczenia emeryt nie pobrał go wskutek zawieszenia wypłaty lub gdy okres wymagany do ustalenia podstawy wymiaru przypada w całości po przyznaniu prawa do świadczenia, a jej nowy wskaźnik wynosi co najmniej 130%. Ustawodawca umożliwił zatem przeliczenie świadczenia każdej osobie, która po przejściu na emeryturę opłacała składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości uzasadniającej podwyższenie emerytury, przy czym łagodniejsze warunki wymagane są od osoby, która nie pobierała jej do dnia zgłoszenia wniosku.

Nadmieniam, że przepisy przewidują możliwość podwyższenia wysokości nowej emerytury w stosunku do wcześniej przyznanej, pomimo że osoba zainteresowana nie spełnia warunków do przeliczenia podstawy wymiaru określonych w art. 110 ww. ustawy. Z przepisów określających sposób obliczenia nowo przyznawanej emerytury wynika bowiem, że jeżeli po przejściu na wcześniejszą emeryturę, a przed zgłoszeniem wniosku o kolejną, emeryt kontynuował pracę zarobkowa objętą ubezpieczeniem społecznym co najmniej przez 30 miesięcy, to tzw. część socjalną nowo przyznanej emerytury, wynoszącą 24% kwoty bazowej, oblicza się od aktualnie obowiązującej kwoty bazowej.

Ustosunkowując się do stwierdzenia Pani Poseł, iż możliwość ustalenia podstawy wymiaru emerytury w myśl art. 15 ustawy emerytalnej mają osoby uprawnione wcześniej do zasiłków przedemerytalnych, pragnę podkreślić, że taka regulacja jest konieczna, bowiem ustalenie wysokości tych zasiłków następowało bez obliczenia podstawy wymiaru. Również w kwocie ryczałtowej ustalana jest wysokość świadczeń przedemerytalnych, przyznawanych w oparciu o ustawę z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych. Tak więc w przypadku emerytury przyznawanej osobom uprawnionym do zasiłków przedemerytalnych i wskazanych świadczeń przedemerytalnych nie ma możliwości przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury podstawy wcześniej przyznanego świadczenia.

Należy mieć na uwadze to, że art. 21 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przewiduje możliwość ustalenia podstawy wymiaru świadczeń w myśl art. 15 ustawy emerytalnej w przypadku, gdy osoba już uprawniona do świadczenia, którego podstawę wymiaru ustalono w myśl tego przepisu (lub wcześniej obowiązujących, analogicznych przepisów), zgłasza wniosek o przyznanie świadczenia innego rodzaju. Ma to miejsce jedynie w przypadku osób, które przed przyznaniem im emerytury były uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenia przedemerytalnego przyznanego na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Natomiast przyznanie emerytury przewidzianej w art. 27 ww. ustawy - po emeryturze wcześniejszej - jest przypadkiem szczególnym, bowiem następuje ustalenie prawa do świadczenia tego samego rodzaju, a jedynie w oparciu o inną podstawę prawną.

Warto podkreślić, iż proponowana przez Panią Poseł regulacja dotyczyłaby bardzo szerokiego kręgu osób. Objęłaby wszystkich emerytów uprawnionych do wcześniejszej emerytury urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., którzy po jej przyznaniu nie pozostawali w ubezpieczeniach społecznych (jak wyżej wskazałam, osoby, które podlegały ubezpieczeniom po przejściu na wcześniejszą emeryturę, mają możliwość obliczenia wysokości świadczeń obliczonej w całości lub w części od nowej kwoty bazowej). Są wśród nich osoby, które przeszły na emeryturę bez względu na wiek, następnie mogły skorzystać z emerytury w obniżonym wieku, a kolejno - po ukończeniu wieku powszechnego. Osoby te, pobierając świadczenie i nie wnosząc od dnia jego przyznania składek do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, miałyby możliwość dwukrotnego ustalenia wysokości emerytury od nowej kwoty bazowej (np. po przyznaniu emerytury nauczycielskiej czy górniczej).

Z informacji przekazanych mi przez prezesa ZUS wynika, że oszacowanie skutków finansowych wprowadzenia zmian proponowanych przez Panią Poseł nie jest możliwe, jednakże wysokość kosztów wzrosłaby w znaczącym stopniu, trudnym do ustalenia, z uwagi na konieczność objęcia nimi świadczeń już przyznanych.

Wprowadzanie dalszych udogodnień w zakresie przeliczania wysokości emerytury dla osób, które urodziły się przed 1949 rokiem, nie jest uzasadnione również ze względu na zmiany, jakie w wyniku reformy emerytalnej nastąpiły w zakresie sposobu obliczania emerytur dla osób urodzonych po 1948 roku. W nowym systemie emerytalnym raz ustalona wysokość emerytury nie będzie mogła być na nowo obliczana. Podjęcie przez emeryta pracy pozwoli jedynie na podwyższenie już ustalonej kwoty świadczenia z tytułu opłacenia dodatkowych składek na ubezpieczenie emerytalne, co stanowi odpowiednik zwiększania emerytury z tytułu dodatkowego stażu pracy.

Wobec powyższego uważam, że obecnie obowiązujące regulacje są prawidłowe i nie wymagają zmiany.

Minister

Jolanta Fedak