SPS-023-3242-06 - Opodatkowanie oszczędności za przedmioty zaopatrzenia mundurowego, wypłacane żołnierzom zawodowym

Odpowiedź ministra obrony narodowej na interpelację nr 3242 w sprawie opodatkowania oszczędności za przedmioty zaopatrzenia mundurowego, wypłacanych żołnierzom zawodowym oraz trudności w wykorzystaniu dnia wolnego po 24-godzinnej służbie w jednostkach wojskowych podległych dowódcy Sił Powietrznych.

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację posłów Krystyny Ozgi, Mirosława Pawlaka i Zbigniewa Sosnowskiego w sprawie opodatkowania oszczędności za przedmioty zaopatrzenia mundurowego, wypłacanych żołnierzom zawodowym, oraz trudności w wykorzystaniu dnia wolnego po 24-godzinnej służbie w jednostkach wojskowych podległych Dowódcy Sił Powietrznych (SPS-023-3242-06), uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Odpowiadając na problemy podniesione w interpelacji, a które dotyczą należności umundurowania i wyekwipowania przysługujących żołnierzom zawodowym Sił Zbrojnych RP, informuję, że art. 66 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750, ze zm.) stwierdza, że żołnierz zawodowy otrzymuje umundurowanie, wyekwipowanie i uzbrojenie oraz, w określonych przypadkach, wyżywienie lub równoważnik pieniężny w zamian za te należności. Z kolei rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 3 czerwca 2004 r. w sprawie umundurowania i wyekwipowania oraz ubiorów cywilnych żołnierzy zawodowych i kandydatów na żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 147, poz. 1548, ze zm.) szczegółowo określa asortyment przedmiotów zaopatrzenia mundurowego, jaki przysługuje żołnierzom zawodowym w poszczególnych Rodzajach Sił Zbrojnych, oraz ich ilość i okres używalności, na jaki zostały wydane.

Okresy używalności przedmiotów zaopatrzenia mundurowego wydawanych w naturze, za które wypłacany jest równoważnik pieniężny za każdy zakończony rok przedłużenia okresu użytkowania, jest następujący:

- mundur wyjściowy oficerski wzór 92 - 1 kpl. na 4 lata,

- mundur letni oficerski wzór 92 - 1 kpl. na 4 lata,

- płaszcz sukienny oficerski - 1 szt. na 5 lat.

Rodzaj wydawanych przedmiotów zaopatrzenia mundurowego uzależniony jest od Rodzaju Sił Zbrojnych, w jakim dany żołnierz zawodowy służy.

Wyżej wymienione przedmioty zaopatrzenia mundurowego są jedynymi, za które wypłacany jest równoważnik pieniężny za każdy zakończony rok przedłużenia okresu użytkowania. Podstawę do wypłaty przedmiotowego równoważnika stanowi rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 czerwca 2004 r. w sprawie równoważników pieniężnych przysługujących w zamian za umundurowanie i wyekwipowanie (Dz. U. Nr 153, poz. 1615, ze zm.).

Natomiast umundurowanie polowe wydawane jest wszystkim żołnierzom zawodowym Sił Zbrojnych RP, z wyjątkiem żołnierzy zawodowych jednostek pływających Marynarki Wojennej (otrzymują umundurowanie ćwiczebne). Nie jest ono objęte równoważnikiem pieniężnym z tytułu przedłużenia okresu używalności. Należność umundurowania polowego (ćwiczebnego) realizowana jest wyłącznie w naturze. Okres używalności, na jaki wydawany jest mundur polowy uzależniony jest od charakteru służby (miejsca jej pełnienia) żołnierza zawodowego i przedstawia się następująco:

- żołnierz zawodowy w szkołach i ośrodkach szkolenia oraz jednostkach wojskowych do szczebla związku taktycznego włącznie, a także generałowie i ich adiutanci - 2 kpl. na 2 lata,

- żołnierz zawodowy w innych jednostkach i komórkach organizacyjnych resortu obrony narodowej, np. zarządy Sztabu Generalnego WP, departamenty MON, sztaby od szczebla okręgu wojskowego, Wojewódzkie Sztaby Wojskowe, Wojskowe Komendy Uzupełnień, instytuty naukowe itp. - 1 kpl. na 3 lata.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.) wolna od podatku dochodowego jest wartość ubioru służbowego (umundurowania), jeżeli jego używanie należy do obowiązków pracownika lub ekwiwalentu pieniężnego za ten ubiór.

Pragnę w tym miejscu poinformować, że w resorcie obrony narodowej nie są prowadzone prace mające na celu ubruttowienie równoważników pieniężnych przysługujących w zamian za umundurowanie i wyekwipowanie oraz włączenia ich do uposażenia żołnierzy zawodowych.

Drugim problemem podniesionym w interpelacji jest sprawa wymiaru czasu służby żołnierzy zawodowych. Zgodnie z art. 60 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych wymiar czasu służby żołnierzy zawodowych jest określony ich zadaniami służbowymi, z zachowaniem prawa do wypoczynku i do czasu wolnego. Zadania służbowe powinny być ustalane przez przełożonych w sposób pozwalający na ich wykonanie w ramach czterdziestu godzin służby w tygodniu, z uwzględnieniem trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego dla czasu służby ponad tę normę (nie stosuje się tego do żołnierzy zawodowych pełniących etatowe dyżury i etatowe służby dyżurne, odbywających ćwiczenia i szkolenia poligonowe, przebywających w podróży służbowej, pobierających naukę w kraju i za granicą w trybie stacjonarnym oraz pełniących zawodową służbę wojskową poza granicami państwa). W zamian za czas służby przekraczający wskazaną normę żołnierzowi przysługuje czas wolny od służby w takim samym wymiarze.

Szczegółowe zasady udzielania żołnierzom czasu wolnego w zamian za wykonywanie zadań służbowych poza normalnymi godzinami służbowymi reguluje rozrządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 stycznia 2004 r. w sprawie dodatkowych dni wolnych od służby oraz rozkładu czasu służby żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 16, poz. 161).

Zgodnie z § 8 ust. 1 wskazanego rozporządzenia po zakończeniu pełnienia dyżuru lub służby dyżurnej żołnierza zwalnia się z wykonywania zadań służbowych w tym dniu. Jeżeli od zakończenia dyżuru lub służby dyżurnej do rozpoczęcia normalnych godzin służby zostało mniej niż dwanaście godzin, żołnierza zwalnia się z wykonywania zadań służbowych w następnym dniu. Z wykonywania zadań służbowych zwalnia żołnierza dowódca jednostki wojskowej lub bezpośredni przełożony żołnierza. Z kolei § 7 mówi, że żołnierzowi przysługuje jeden dzień wolny od służby za każdy dzień ustawowo i dodatkowo wolny od służby, w którym pełnił on dyżur lub służbę dyżurną. Dotyczy to żołnierzy pełniących tzw. nieetatowe służby dyżurne.

Odrębne zasady dotyczą natomiast żołnierzy pełniących etatowe dyżury (trwające 24 godziny dyżury w stałym systemie dyżurów pełnionych w ramach obowiązków wynikających z zajmowanego stanowiska służbowego w powołanych do tego celu jednostkach organizacyjnych, w szczególności dyżurnych służb operacyjnych). Są one określone § 10. Dla żołnierzy pełniących etatowe dyżury dowódca jednostki wojskowej ustala plan dyżurów na kolejne dwudziestoośmiodniowe okresy rozliczeniowe, tak aby na każdego z nich przypadało łącznie po sto sześćdziesiąt godzin służby, w tym: sześć etatowych dyżurów; sześć godzin szkolenia doskonalącego; dziesięć godzin do dyspozycji dowódcy jednostki wojskowej. Pozostałe godziny w okresie rozliczeniowym są dla żołnierza czasem wolnym od służby. Żołnierzowi pełniącemu więcej niż sześć etatowych dyżurów w okresie rozliczeniowym przysługuje jeden dzień wolny w zamian za każdy dodatkowy dyżur. W zamian za pełnienie etatowych dyżurów w dni ustawowo i dodatkowo wolne od służby - dni wolne nie przysługują.

Natomiast w myśl § 6 rozporządzenia żołnierzowi, który na polecenie dowódcy jednostki wojskowej lub bezpośredniego przełożonego wykonywał zadania służbowe w wymiarze przekraczającym w danym tygodniu o osiem godzin normę określoną w art. 60 ust. 2 ustawy pragmatycznej, udziela się jednego dnia wolnego od służby. Udzielenie czasu wolnego powinno nastąpić w najbliższym tygodniu lub w ciągu trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego.

Rozporządzenie w § 13 nakłada obowiązek prowadzenia w formie księgi ewidencji czasu pracy w jednostce wojskowej w wymiarze przekraczającym normę czasu służby, w której odnotowuje się w szczególności:

- czas wykonywania przez żołnierza zadań służbowych przekraczających normę czasu służby w każdym tygodniu miesiąca kalendarzowego,

- wymiar czasu wolnego udzielonego żołnierzowi za wykonywanie zadań służbowych, o których mowa w pkt. 1, oraz termin udzielenia czasu wolnego.

Sztab Generalny WP bardzo dokładnie zbadał ten problem. Przykładowo, podczas planowego nadzoru służbowego prowadzonego w ubiegłym roku w 11. Pułku Łączności Marynarki Wojennej stwierdzono, że w okresie od 1 stycznia do 20 kwietnia 2005 r. udzielono czasu wolnego za pełnione służby 438 dni, za pracę "poza normalnymi godzinami" - 52 dni. Ponadto pozostało jeszcze w okresie rozliczeniowym do wykorzystania przez żołnierzy zawodowych; za pełnione służby dyżurne - 287 dni, za pracę "poza normalnymi godzinami" - 40 dni. Udzielanie dni wolnych było ewidencjonowane zgodnie z przepisami i ogłaszane w rozkazie dowódcy jednostki wojskowej.

Biorąc pod uwagę potrzebę rozwiązania problemu udzielania czasu wolnego za pełnione służby, zostały podjęte działania polegające na dostosowaniu Regulaminu Ogólnego Sił Zbrojnych RP do rzeczywistości, jaką tworzy członkostwo w Unii Europejskiej. Przeprowadzono analizę Regulaminu, aby ustalić w nowych uwarunkowaniach niezbędną ilość służb dyżurnych, które będą obligatoryjne dla dowódcy jednostki wojskowej. Zmiany przepisów dotyczących zasad pełnienia służb dyżurnych powinny ułatwić dowódcom organizowanie działalności bieżącej w jednostce. W działaniach dąży się do zweryfikowania modelu pełnienia służb dyżurnych oraz zmiany zasad co do czasu trwania tych służb, oprócz 24 godzinnych można wprowadzić 12- oraz 8- godzinne w zależności od bieżących potrzeb.

Jeśli chodzi o tok pełnienia służb dyżurnych, to Regulamin Ogólny określa w pkt. 284: "Żołnierze wyznaczeni do służby trwającej co najmniej 12 godzin nie mogą pełnić żadnej innej służby na 12 godzin przed jej przyjęciem. W noc poprzedzającą zapewnia się im 8 godzin snu, a niezbędny czas na przygotowanie się do niej określa dowódca jednostki".

Zwolnienie z zajęć po zdaniu służby jest obligatoryjne i określone w pkt. 285: "Po zakończeniu służby trwającej co najmniej 12 godzin żołnierzy zwalnia się od zajęć w danym dniu".

Z cytowanych przepisów jasno wynika, że nie można wyznaczyć żołnierza bezpośrednio z jednej służby do drugiej służby. Gdyby taka sytuacja zaistniała, byłoby to rażące naruszenie przepisów, bowiem każdy żołnierz wyznaczony do pełnienia służby dyżurnej, zgodnie z Regulaminem Ogólnym, musi być na 2 dni przed jej przyjęciem ogłoszony w rozkazie dziennym jednostki (pododdziału).

Ponieważ norma 40-godzinnego tygodnia służby wynika z art. 60 ustawy pragmatycznej, a norma ta została wpisana na podstawie dyrektywy Nr 2003/88/WE z 4 listopada 2003 r. Parlamentu Europejskiego i Rady Europy oraz z art. 2 dyrektywy 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. Rady Wspólnot Europejskich, a także orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, w przyszłości będą tak zmodyfikowane przepisy ustawy pragmatycznej, aby 40-godzinna norma nie była obligatoryjna, lecz dopuszczała wyłączenia na wypadek sytuacji kryzysowych, zagrożenia terroryzmem i innych ważnych dla wojska (jednostek wojskowych) zdarzeń.

Problem dotyczący pełnienia służby w garnizonie stołecznym wynika z tego, iż pododdziały zabezpieczenia są wykorzystywane w dni świąteczne (wolne od służby) do obsługi uroczystości państwowych i wojskowych oraz pełnienia asysty honorowej w czasie wizyt na najwyższym szczeblu państwowym. Z tego powodu wykonywanie obowiązków może wydawać się uciążliwe, ale żołnierze otrzymują, zgodnie z przepisami, dodatkowe dni wolne "za służbę poza normalnymi godzinami służby". Pragnę podkreślić fakt godny uwagi, że żołnierze Batalionu Reprezentacyjnego Wojska Polskiego zwrócili się pisemnie do mnie, iż dobrowolnie chcą przedłużyć służbę wojskową o kilka dni, aby mogli asystować w kompanii honorowej przy wizycie Ojca Świętego Benedykta XVI w Polsce.