SPS-023-321/08 - Podstawa przyznania emerytury.

W odpowiedzi na pismo z dnia 4 stycznia br., znak: SPS-023-321/08, przy którym przesłana została interpelacja pana posła Henryka Siedlaczka w sprawie możliwości zmiany art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przedstawiam, co następuje.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) podstawę wymiaru emerytury i renty może stanowić przeciętna podstawa wymiaru składki w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z okresu ostatnich 20 lat poprzedzających rok, w którym zgłosił wniosek o emeryturę lub rentę, albo przeciętna podstawa wymiaru składki w okresie 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 16 ww. ustawy, przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu. Wnioskodawca ma możliwość pominięcia lat niekorzystnych tylko wtedy, gdy podstawę wymiaru świadczenia stanowi podstawa wymiaru składek z 20 lat.

Wprowadzając takie zasady, wzięto pod uwagę kierunek zmian, jakie nastąpiły w sposobie obliczania emerytury dla osób objętych nowym systemem emerytalnym (większość ubezpieczonych urodzonych po 1948 roku), a więc uzależnienie wysokości świadczenia od kwoty składek zgromadzonych w całym okresie aktywności zawodowej. Wysokość nowej emerytury jest wprost proporcjonalna do wysokości składek emerytalnych, zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego w trakcie całego okresu jego aktywności zawodowej. Gdyby tę zasadę stosować w pełni analogicznie w starym systemie, to przy ustalaniu podstawy wymiaru należałoby uwzględniać wszystkie lata, łącznie z latami, w których wynagrodzenie z różnych względów nie było uzyskiwane. Tak jednak nie jest.

W świetle aktualnego stanu prawnego osoby objęte starym systemem emerytalnym mają możliwość wskazania do podstawy wymiaru emerytury wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek w najlepszych latach, tj. w latach, w których osiągały wynagrodzenie w najwyższej relacji do przeciętnej płacy, wybranych z całego okresu zatrudnienia. Tak więc osoby objęte starym systemem emerytalnym mają korzystniejsze reguły niż osoby, których świadczenia będą obliczane według nowego algorytmu.

Dlatego nie jest uzasadnione zmienianie przepisu art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w kierunku dalszego łagodzenia zawartych w nim reguł, gdyż taka zmiana pogłębiałaby dysproporcje w systemie.

Ponadto pragnę uprzejmie wyjaśnić, że dokumentem potwierdzającym wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w poszczególnych latach jest zaświadczenie wydane według wzoru ZUS RP-7 na podstawie dokumentacji płacowej zakładu pracy albo wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej.

Istotnie, zdarzają się trudności w udokumentowaniu zarobków, ponieważ do końca 1990 roku zakłady pracy nie były zobowiązane do przechowywania dokumentacji płacowej sprzed 1980 roku przez okres dłuższy niż 12 lat. Dopiero od 1 stycznia 1991 r. rozporządzeniem ministra finansów z dnia 15 stycznia 1991 r. w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości (Dz. U. Nr 10, poz. 35) wprowadzono przepis, że okres przechowywania list płac, kart zbiorczych płac oraz innych dokumentów, na podstawie których można ustalić podstawę wymiaru emerytury lub renty, jest uzależniony od okresów przewidzianych w przepisach emerytalno-rentowych określających zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń, które nie ustanawiają konkretnej daty granicznej.

Od czasu wejścia w życie tego rozporządzenia archiwa państwowe nie wydają zezwolenia na likwidację dokumentacji płacowej zakładów pracy przed upływem 50-letniego okresu przechowywania. Osoby wnioskujące o przyjęcie do podstawy wymiaru emerytury wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek w latach przypadających po 1979 roku nie powinny mieć zatem trudności w uzyskaniu od pracodawcy informacji o wysokości wynagrodzenia.

Obecnie obowiązek przechowywania przez pracodawcę dokumentacji płacowej przez 50 lat od dnia zakończenia pracy przez ubezpieczonego jest zapisany w art. 125a ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Jeżeli zakład pracy zlikwidował dokumentację płacową po 12-letnim okresie przechowywania, to istnieje możliwość wystawienia zaświadczenia o wynagrodzeniu na podstawie dokumentacji zastępczej, tj. zachowanych akt osobowych, w oparciu o dane zawarte np. w umowie o pracę, pismach o powołaniu, mianowaniu oraz w innych pismach określających wynagrodzenie danej osoby.

Minister

Jolanta Fedak