SPS-023-28755/14 - Funkcjonowanie systemu pożyczek i kredytów studenckich.

System pożyczek i kredytów studenckich został ustanowiony ustawą z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich (Dz. U. Nr 108, poz. 685, z późn. zm.) w celu rozszerzenia dostępu do szkolnictwa wyższego. Kredyty studenckie udzielane są przez banki komercyjne z dopłatą do oprocentowania z budżetu państwa. W tym celu w Banku Gospodarstwa Krajowego został umiejscowiony Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich. Z funduszu pokrywane są przede wszystkim dopłaty do odsetek oraz umorzeń spłaty kredytów studenckich. Kredyt studencki jest wypłacany maksymalnie przez okres 6 lat, a w przypadku studiów doktoranckich - przez okres 4 lat. Rata kredytu jest ustalana corocznie w drodze rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego i w roku akademickim 2014/2015 wynosi ona 600 zł miesięcznie. Warunkiem otrzymywania kredytu jest posiadanie statusu studenta lub doktoranta potwierdzone ważną legitymacją studencką lub doktorancką.

Spłata kredytu rozpoczyna się standardowo po upływie dwóch lat od daty ukończenia studiów, zaś liczba rat spłaty kredytu stanowi dwukrotność liczby wypłaconych rat kredytu. W okresie pobierania kredytu oraz w trakcie dwuletniego okresu karencji odsetki od kredytu spłacane są przez budżet państwa. W okresie spłaty kredytu odsetki spłacane przez kredytobiorcę są naliczane w wysokości 1/2 stopy redyskontowej weksli Narodowego Banku Polskiego, która wynosi obecnie 2,75%.

Należy podkreślić, iż ww. ustawa daje pierwszeństwo do otrzymania kredytu studenckiego studentom o niskich dochodach na osobę w rodzinie. W związku z tym corocznie ustalany jest próg dochodu uprawniający do otrzymania kredytu studenckiego. W roku akademickim 2011/2012 wynosił on 2100 zł netto, a w roku 2012/2013 - 2300 zł netto.

W ciągu piętnastu lat funkcjonowania systemu kredytów studenckich banki udzieliły kredytu blisko 382 tys. studentów i doktorantów, w tym w latach akademickich 2011/12 i 2012/13 - 23 tys. Dane statystyczne dotyczące liczby kredytobiorców prezentuje poniższa tabela.

W roku akademickim 2011/2012 dochody do 600 zł wykazało 25,8% studentów i doktorantów ubiegających się o kredyt, dochody od 601 do 1000 zł - 25,9%, dochody od 1001 do 2100 zł - 42,1%, a dochody powyżej 2100 zł, a więc powyżej progu uprawniającego do otrzymania kredytu - 6,2%.

W roku akademickim 2012/2013 - z uwagi na podwyższenie kwoty dochodu uprawniającej do otrzymania kredytu o 200 zł - ww. proporcje zmieniły się.

Dochody do 600 zł wykazało 23,0% studentów i doktorantów ubiegających się o kredyt, dochody od 601 do 1000 zł - 24,7%, dochody od 1001 do 2100 zł - 49,4%, a dochody powyżej 2300 zł, a więc powyżej progu uprawniającego do otrzymania kredytu - 2,9%.

Wyżej wymienione dane wskazują zatem na to, iż odsetek osób, które nie otrzymały kredytu z uwagi na zbyt wysokie dochody na osobę w rodzinie, jest niewielki.

Pragnę zaznaczyć, iż kredyty studenckie są uzupełniającą formą wsparcia kształcenia studentów i doktorantów ze środków budżetu państwa w celu rozszerzenia dostępu do szkolnictwa wyższego. Podstawowym instrumentem realizującym wskazany cel jest system bezzwrotnej pomocy materialnej dla studentów i doktorantów, którego beneficjenci mogą korzystać z różnych form wsparcia finansowego (stypendium socjalnego, stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych, stypendium rektora dla najlepszych studentów/stypendium dla najlepszych doktorantów, stypendium ministra za wybitne osiągnięcia oraz zapomogi). Należy przy tym zauważyć, iż maksymalna wysokość dochodu uprawniająca do otrzymania kredytu studenckiego ustalana jest na poziomie niemal trzykrotnie wyższym niż w przypadku maksymalnego dochodu uprawniającego do otrzymania bezzwrotnej pomocy materialnej w postaci stypendium socjalnego.

Odnosząc się do przedstawionych porównań z systemem brytyjskim, w którym nie ma ograniczenia w postaci kryterium dochodowego, pragnę zauważyć, iż osoby o dochodach przekraczających 2300 zł netto na osobę w rodzinie trudno określić jako mające trudności z pokryciem kosztów studiów.

Rozpatrywanie wniosków negatywnie przez banki z uwagi na zbyt wysoki dochód nie stanowi przejawu dyskryminacji, zwłaszcza że środki budżetowe na system kredytów studenckich stanowią wydatki o charakterze socjalnym.

Należy również wyjaśnić, iż sposób spłaty kredytu w Polsce - podobnie jak w niektórych innych krajach Unii Europejskiej - jest uzależniony od zarobków uzyskiwanych po ukończeniu studiów. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o pożyczkach i kredytach studenckich wysokość raty spłaty kredytu studenckiego nie może przekroczyć 20% miesięcznego dochodu kredytobiorcy. Poza tym przepisy przewidują szereg innych ułatwień pozwalających na zmniejszenie obciążeń związanych ze spłatą kredytu:

- dwuletni okres karencji w spłacie po ukończeniu studiów,

- możliwość całkowitego zawieszenia spłaty kredytu (łącznie ze spłatą odsetek) na okres do 12 miesięcy w dowolnym okresie spłaty,

- możliwość umorzenia części kredytu z uwagi na dobre wyniki ukończenia studiów,

- możliwość całkowitego lub częściowego umorzenia z uwagi na trudną sytuację życiową lub trwałą utratę zdolności do spłaty zobowiązań.

Należy wspomnieć, iż rzeczone rozwiązania są stosowane indywidualnie, ale nie w pojedynczych przypadkach. Tylko z samej możliwości umorzenia kredytu dla najlepszych absolwentów studiów skorzystało dotychczas niemal 13 tys. kredytobiorców. Natomiast odsetki spłacane przez kredytobiorcę wynoszą obecnie 1,38%, co czyni kredyt studencki jednym z najniżej oprocentowanych kredytów w Polsce.

Należy zwrócić uwagę, iż ministerstwo niemal co roku dokonuje modyfikacji systemu pożyczek i kredytów studenckich, mając na uwadze jego uelastycznienie i zmniejszenie obciążeń administracyjnych. W 2013 r. wprowadzono m.in.:

- opcjonalnie umożliwienie składania przez osoby ubiegające się o kredyt oświadczeń - obok zaświadczeń - potrzebnych przy obliczaniu wysokości miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta,

- uproszczenie wzorów zaświadczeń o studiowaniu potrzebnych przy ubieganiu się o kredyt lub przedłużaniu okresu pobierania kredytu,

- uelastycznienie okresu kredytowania i terminu rozpoczęcia spłaty w przypadku nieukończenia studiów w terminie określonym jako planowany przy podpisywaniu umowy.