SPS-023-28734/14 - Naliczanie PIT od umorzonych odsetek od kredytów bankowych.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Dla prawidłowej interpretacji powyższego przepisu istotne znaczenie ma wykładnia pojęcia "nieodpłatne świadczenia". Ponieważ przepisy ustawy nie zawierają legalnej definicji tego terminu, należy przyjąć takie jego rozumienie, jakie ukształtowało się w orzecznictwie sądowoadministracyjnym.

W orzecznictwie administracyjnym od lat ugruntowany jest bowiem pogląd, że "nieodpłatne świadczenie w prawie podatkowym ma szersze znaczenie niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. Taki pogląd został wyrażony wielokrotnie w orzecznictwie, m.in. w uchwałach: SN z 13 czerwca 2002 r., sygn. akt III RN 106/01, NSA z 18 listopada 2002 r., sygn. akt FPS 9/01, NSA z 16 października 2006 r., sygn. akt II FPS 1/06, oraz NSA z 24 maja 2010 r., sygn. akt II FPS 1/10. Z powyższych uchwał wynika, że otrzymanie nieodpłatnego świadczenia przez podatnika może być konsekwencją zarówno działania, jak i zaniechania osoby trzeciej (wyrok NSA z 27 listopada 2008 r., sygn. akt II FSK 1184/07)" (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 19 stycznia 2012 r., sygn. akt I SA/Po 801/11).

Także w literaturze przedmiotu podnosi się, że "świadczenia nieodpłatne to szczególnego rodzaju świadczenia, w przypadku których otrzymujący odnosi określoną korzyść pod tytułem darmym, co oznacza, że nie świadczy nic w zamian. Świadczenie ma charakter nieodpłatny tylko wówczas, gdy otrzymujący w związku z wykonanym na jego rzecz świadczeniem nie świadczy niczego w zamian ani obecnie, ani też w przyszłości" (zob. A. Bartosiewicz, R. Kubacki, "PIT. Komentarz", Lex 2009). Otrzymanie nieodpłatnego świadczenia wiąże się zatem z uzyskaniem przez podatnika przysporzenia majątkowego, które ustawodawca traktuje na równi z pieniędzmi, wartościami pieniężnymi czy świadczeniami w naturze.

Samo zaciągnięcie kredytu i jego spłata zgodnie z umową kredytową są neutralne podatkowo. Jednakże umorzenie osobie fizycznej przez bank części niespłaconej wierzytelności powoduje powstanie przychodu w rozumieniu przepisów ustawy. Przychód ten kwalifikowany jest do innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy, i odpowiada wartości umorzonej wierzytelności. Umorzenie odsetek od kredytu oznacza otrzymanie nieodpłatnego świadczenia. Przy czym dotyczy to wyłącznie odsetek wymagalnych, jak również odsetek skapitalizowanych (które po skapitalizowaniu stają się kwotą długu). Na banku, który dokonał umorzenia odsetek, ciąży zatem obowiązek przekazania dłużnikowi, a także właściwemu dla niego urzędowi skarbowemu informacji PIT-8C o wysokości przychodu z innych źródeł, na zasadach określonych w art. 42a ustawy.

Wbrew opinii wyrażonej w interpelacji, umorzenie odsetek od kredytu nie oznacza powstania fikcyjnego dochodu. W wyniku zwolnienia dłużnika z długu nie jest on obowiązany do zapłaty odsetek stanowiących realną, a nie fikcyjną kwotę. Stąd też kwota pozostających w dyspozycji dłużnika umorzonych odsetek ma realną, a nie wirtualną wartość.

Wskazać należy, iż jedną z podstawowych zasad podatku dochodowego od osób fizycznych jest zasada powszechności opodatkowania wyrażona w treści art. 9 ust. 1 ustawy. W myśl tej regulacji opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Zatem opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów enumeratywnie wymienionych przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych oraz dochodów, od których minister finansów zaniechał poboru podatku w drodze rozporządzenia.

Z uwagi na fakt, iż ustawa nie zawiera zwolnienia od podatku dochodów z tytułu umorzenia odsetek od kredytów/pożyczek bankowych, dochód z tego tytułu podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Odpowiadając na pytanie pana posła odnośnie do wielkości wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych związanych z umorzeniem odsetek od kredytów/pożyczek bankowych, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Finansów nie dysponuje danymi w tym zakresie. Obecnie nie toczą się również prace zmierzające do wprowadzenia powszechnie obowiązującego zwolnienia podatkowego. Jednakże w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, na wniosek podatnika, naczelnik urzędu skarbowego może na podstawie art. 67a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.) udzielić ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, w tym odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty (1), odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę (2) albo umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną (3). W indywidualnych przypadkach podatnicy mogą zatem ubiegać się o zastosowanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych przez właściwy dla nich organ podatkowy.