SPS-023-26174/14 - Skutki wprowadzenia tzw. VAT odwróconego w obrocie wyrobami stalowymi.

Analizując materię poruszoną przez panów posłów, na wstępie uprzejmie informuję, że problematyka oszustw i nadużyć w zakresie uchylania się od opodatkowania podatkiem od towarów i usług (lub jego wyłudzania) jest przedmiotem szczególnej uwagi ministra finansów. Wszelkie sygnały o nieprawidłowościach w różnych branżach są traktowane priorytetowo. Są również prowadzone systematycznie prace analityczne ukierunkowane na określenie pól ryzyk w zakresie branż, w których mogą wystąpić niepożądane zjawiska prowadzące do uszczuplenia dochodów budżetu państwa z tytułu podatku od towarów i usług. Decyzje w zakresie doboru odpowiednich środków w celu eliminowania niepożądanych zjawisk są podejmowane z uwzględnieniem specyfiki występujących nieprawidłowości i mają charakter zarówno kontrolny, jak i legislacyjny.

Nowelizacją przepisów dokonaną ustawą z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 1027) z dniem 1 października 2013 r. rozszerzeniu uległ katalog towarów objętych odwrotnym obciążeniem o dodatkowe towary z grupy tzw. złomu i niektórych innych odpadów, miedzi oraz o szeroką grupę wyrobów stalowych, w tym m.in. o pręty stalowe, w odniesieniu do których zdiagnozowano największą skalę nadużyć (lista tych towarów została ujęta w treści załącznika nr 11 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.). Mechanizm ten zastosowano, obok działań kontrolnych oraz instytucji odpowiedzialności solidarnej, jako jeden z istotnych elementów całego pakietu działań zorientowanych na wyeliminowanie z rynku podmiotów nieuczciwych.

Mechanizm odwrotnego obciążenia jest mechanizmem stosowanym w walce z oszustwami dopuszczonym regulacjami Unii Europejskiej, tj. dyrektywą 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz.UE.L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.). W art. 199 ust. 1 oraz art. 199a ust. 1 tejże dyrektywy zawarty został zamknięty katalog transakcji, w odniesieniu do których państwa członkowskie mogą postanowić, że osobą zobowiązaną do zapłaty VAT jest podatnik podatku od towarów i usług - odbiorca towarów i usług będących przedmiotem tych transakcji. Jednocześnie w zakresie pewnych wyrobów wrażliwych podjęto w ostatnim czasie na forum Unii Europejskiej decyzję o rozszerzeniu ww. katalogu, jak również wprowadzono tzw. mechanizm szybkiego reagowania na oszustwa związane z VAT poprzez stosowne zmiany wprowadzone dyrektywami 2013/42/UE i 2013/43/UE z dnia 22 lipca 2013 r. zmieniającymi dyrektywę 2006/112/WE.

Metoda odwróconego obciążenia stanowi odstępstwo o charakterze szczególnym od generalnej zasady funkcjonowania podatku od towarów i usług, zgodnie z którą obowiązany do zapłaty VAT jest podatnik dokonujący podlegającej opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług (art. 193 ww. dyrektywy).

W mojej ocenie wprowadzone zmiany wpływają na poprawę warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez uczciwych podatników, jak również powinny przyczynić się do polepszenia sytuacji w branżach dotkniętych nieuczciwym procederem. Informacje napływające z rynku w trakcie prac legislacyjnych świadczą o pozytywnym nastawieniu do podejmowanych działań, a obserwacje branży poczynione po wprowadzeniu zmian wskazują na wymierny pozytywny efekt w postaci wzrostu poziomu zużycia jawnego wyrobów stalowych.

Odnosząc się do kwestii oceny wprowadzonych zmian, uprzejmie informuję, że rozszerzenie stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w krajowym obrocie niektórymi towarami ma na celu wyeliminowanie groźnego dla dochodów budżetu państwa zjawiska oszustw na tle podatku VAT, tym samym ma pozytywnie przełożyć się na dochody budżetu państwa. Analizy efektów tych zmian należy jednakże dokonywać w dłuższej perspektywie, bowiem docelowo mechanizm odwrotnego obciążenia wiąże się z pozytywnym wpływem na wielkość dochodów budżetu państwa, pomimo że w perspektywie krótkookresowej rozwiązanie to powoduje przesunięcie wpływów w czasie.

Przechodząc zatem w tym miejscu do kwestii kształtowania się dochodów budżetu państwa z podatku od towarów i usług, uprzejmie informuję, że ze względu na krótki okres funkcjonowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w nowej rozszerzonej postaci w chwili obecnej nie ma jeszcze danych pozwalających na przeprowadzenie szczegółowej analizy w zakresie wpływu wprowadzonych zmian na poziom dochodów z tego podatku. Ostatni kwartał 2013 r. nie może być przy tej ocenie brany pod uwagę z uwagi na wskazany powyżej czynnik opóźnienia w poborze podatku VAT, co mogłoby zniekształcić obraz sytuacji i w efekcie zakłócić rzetelność wniosków. Jednakże analizując wykonanie dochodów budżetu państwa z podatku od towarów i usług w 2014 r., należy wskazać, że dochody za I kwartał tego roku wzrosły w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego o 16,1%, a uwzględniając wstępne wykonanie za kwiecień, wzrost ten za 4 miesiące wyniósł 21,4%. Można więc już na tę chwilę zakładać, że wprowadzenie mechanizmu odwróconego obciążenia oraz odpowiedzialności solidarnej nabywcy za zobowiązania podatkowe sprzedawcy odniosło pozytywny skutek. Należy mieć jednak na uwadze, że na wzrost dochodów z VAT oddziałują także inne czynniki, w tym m. in. spożycie indywidualne gospodarstw domowych czy też zakupy netto sektora instytucji publicznych.

Reasumując, uprzejmie informuję, że szczegółowa analiza wpływu wprowadzenia mechanizmu odwróconego obciążenia na dochody budżetu państwa będzie możliwa po upływie dłuższego okresu, tj. najwcześniej kiedy resort finansów będzie już dysponował danymi za cały 2014 r. (w tym w zakresie kontroli). Należy mieć jednak na względzie specyfikę konstrukcji podatku od towarów i usług, który polega na opodatkowaniu ostatecznej konsumpcji (jest podatkiem wielofazowym i w jego funkcjonowanie wpisane jest prawo podatnika do potrącenia podatku naliczonego w poprzedniej fazie obrotu, o ile spełniona zostanie przesłanka wykorzystania nabytych towarów i usług na potrzeby transakcji opodatkowanych). Utrudnienie w przeprowadzeniu przedmiotowej analizy stanowi zatem sama konstrukcja podatku, która uniemożliwia wyodrębnienie informacji na temat dochodów budżetu państwa z opodatkowania tym podatkiem konkretnych wyrobów czy usług, w tym wyrobów stalowych (które na etapach pośrednich nie stanowią przedmiotu ostatecznej konsumpcji).