SPS-023-23721/14 - Stanowisko MPiPS w sprawie becikowego

Zgodnie z art. 15b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1456) od 1 stycznia 2013 r. jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe) przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1922,00 zł netto (tekst jedn.: po odliczeniu kosztów uzyskania, podatku należnego oraz składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne). Uzależnienie prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka od kryterium dochodowego jest realizacją zapowiedzi złożonej przez pana Donalda Tuska prezesa Rady Ministrów w exposé po ostatnich wyborach parlamentarnych.

Do ustalenia prawa do ww. świadczenia niezbędne jest również przedstawienie zaświadczenia wystawionego przez lekarza lub położną, potwierdzającego, że matka dziecka pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu (wymóg ten nie ma zastosowania w przypadku, gdy o świadczenie ubiega się opiekun prawny dziecka, rodzic adopcyjny lub opiekun faktyczny dziecka, tj. osoba faktycznie sprawująca opiekę nad dzieckiem, która wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka).

Świadczenia rodzinne, w tym jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, w całości finansowane są ze środków budżetu państwa i gminne organy właściwe realizujące to zadanie, zobowiązane są ustalić w sposób niebudzący wątpliwości, czy osoby ubiegające się o nie spełniają warunki ustawowe do ich przyznania, w szczególności - w przypadku jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka - czy spełniają wskazane wyżej kryterium dochodowe.

Zgodnie z ww. przepisami brane są pod uwagę dochody rodziny osiągnięte w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, w którym składany jest wniosek o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka.

W przypadku, gdy wniosek złożony był w okresie zasiłkowym trwającym od 1 listopada 2012 r. do 31 października 2013 r., był to dochód z roku 2011, a podstawowym dokumentem, który należy dołączyć do wniosku o zasiłek rodzinny, jest zaświadczenie z urzędu skarbowego o dochodach opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a także zaświadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o pełnej, tj. odliczonej od podatku i od dochodu, składce na ubezpieczenie zdrowotne, której wysokość jest niezbędna do ustalenia dochodu netto rodziny.

Są to dochody z roku kalendarzowego poprzedzającego dany okres zasiłkowy, gdyż jest to najbardziej aktualny rok, za który osoba ubiegająca się o zasiłek rodzinny i członkowie jej rodziny złożyli deklaracje podatkowe o przychodach opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Istotne jest jednak, że jeśli w dacie ustalania prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka dochód z roku kalendarzowego poprzedzającego dany okres zasiłkowy jest już nieaktualny, gdyż sytuacja rodziny uległa pogorszeniu, to w przypadkach określonych w ustawie, dochodu utraconego nie uwzględnia się, jeśli zaś sytuacja dochodowa uległa poprawie, dochód z ww. roku bazowego powiększa się o dochód uzyskany. Mechanizm ten pozwala więc na ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego w oparciu o jak najbardziej aktualny dochód rodziny.

W przypadku złożenia wniosku w trakcie aktualnego, tj. trwającego od 1 listopada 2013 r. do 31 października 2014 r., okresu zasiłkowego, brany jest pod uwagę dochód z roku 2012, z uwzględnieniem zmian sytuacji dochodowej, które ewentualnie nastąpiły w danej sprawie po tym roku. Takie zmiany, spowodowane np. zmianą pracy, wymagają udokumentowania przez stronę aktualnego dochodu w postaci przedstawienia dochodu z nowej pracy - służą więc ustaleniu najbardziej aktualnej sytuacji dochodowej.

Istotne jest, że liczba dokumentów niezbędnych do prawidłowego i precyzyjnego ustalenia przez gminny organ właściwy, że spełnione są warunki ustawowe do otrzymania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, istotnie zwiększa się w przypadku zmian w sytuacji dochodowej członków rodziny polegających na utracie i uzyskaniu dochodu. Zmiany te muszą być uwzględnione przez organ właściwy i zostać udokumentowane w aktach sprawy, gdyż spełnienie kryterium dochodowego jest podstawowym warunkiem prawidłowego przyznania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka.

Wszystkie powyższe dane potwierdzające sytuację dochodową rodziny osoba ubiegająca się może przedstawić w formie odpowiednich oświadczeń członków rodziny i wówczas gminny organ właściwy realizujący świadczenia rodzinne ma obowiązek honorować przedstawione oświadczenia i na ich podstawie ustalić prawo do wnioskowanych świadczeń - wynika to z art. 23 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Jeśli osoba ubiegająca się o świadczenia rodzinne uważa, że postępowanie administracyjne w jej sprawie prowadzone przez gminny organ właściwy (wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy dla miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się jest organem właściwym realizującym świadczenia rodzinne) było zbyt przewlekłe lub prowadzone w sposób nieprawidłowy, ma prawo złożyć w tej sprawie skargę do właściwego wojewody (zgodnie z art. 229 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego organem właściwym do rozpatrzenia skargi dotyczącej zadań lub działalności organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej jest wojewoda).

Jednocześnie uprzejmie informuję, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej prowadzi prace nad uproszczeniem procedur przyznawania świadczeń rodzinnych i świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W ramach realizowanego obecnie przez MPiPS projektu informatycznego " - platforma komunikacyjna obszaru zabezpieczenia społecznego", finansowanego przy współudziale środków Unii Europejskiej stworzone zostaną dwa produkty teleinformatyczne - Centralna Baza Beneficjentów oraz Platforma Informacyjno-Usługowa, które mają usprawnić sposób realizacji zadań związanych z ustalaniem prawa m.in. do świadczeń rodzinnych i świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Zakłada się m.in., że organ właściwy, po złożeniu przez wnioskodawcę wniosku o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych lub świadczeń z funduszu alimentacyjnego (w formie papierowej albo elektronicznej), wystąpi poprzez system teleinformatyczny z obszaru świadczeń rodzinnych albo obszaru świadczeń z funduszu alimentacyjnego do stosownej bazy danych o przekazanie informacji niezbędnych do uzyskania prawa do tych świadczeń bez konieczności załączania stosownych dokumentów przez wnioskodawcę (np. gmina po otrzymaniu wniosku o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka wystąpi poprzez system teleinformatyczny do organów skarbowych w celu uzyskania informacji o osiągniętych dochodach).

Dzięki powyższym rozwiązaniom osoby ubiegające się o świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie będą musiały dokumentować większości okoliczności potwierdzających ich prawo do świadczeń, gdyż okoliczności te zostaną w prosty sposób ustalone z urzędu przez gminę w drodze elektronicznej wymiany informacji z odpowiednimi rejestrami publicznymi (dotyczyć to będzie w szczególności ustalania dochodu rodziny, od którego uzależnione jest prawo do ww. świadczeń). Pozwoli to organom właściwym sprawnie przyznawać świadczenia i wyeliminuje konieczność gromadzenia wielu tradycyjnych dokumentów w postaci zaświadczeń lub oświadczeń.

Powyższe zmiany wymagają zapewnienia organom realizującym świadczenia informatycznych narzędzi o charakterze technicznym, ale przede wszystkim wymagają zmian ustawowych polegających na wprowadzeniu przepisów umożliwiających zastosowanie internetowej drogi przyznawania świadczeń.

Zawierający ww. zmiany projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw zamieszczony jest w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej MPiPS.