SPS-023-23681/14 - Funkcjonowanie i opodatkowanie polisolokat.

Stosownie do art. 30a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, przychody z odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania prowadzonych przez podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów (z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą) opodatkowane są 19-procentowym zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Wyjątkiem od tej zasady jest zwolnienie zawarte w art. 52a ust. 1 pkt 1 i pkt 5 ustawy, zgodnie z którym wolne od podatku są przychody wypłacane albo stawiane do dyspozycji od środków pieniężnych zgromadzonych przez podatnika przed dniem 1 grudnia 2001 r., na podstawie umów zawartych na czas oznaczony przed tym dniem, oraz odsetki i premie gwarancyjne od wkładów zgromadzonych na książeczkach mieszkaniowych.

Na rynku pojawiły się produkty oferowane przez instytucje finansowe, które umożliwiały obejście obowiązku opodatkowania przychodów określonych w art. 30a ust. 1 pkt 3 ustawy.

Produktami takimi były do 30 marca 2012 r. lokaty z jednodniową kapitalizacją, które wykorzystując określoną w art. 63 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.) czysto techniczną zasadę zaokrąglania podstawy opodatkowania i podatku do pełnych złotych, zgodnie z którą kwoty do 50 gr pomija się, dawały możliwość uzyskiwania przychodów z tych lokat bez opodatkowania.

Innymi produktami oferowanymi na rynku mającymi za cel umożliwienie uzyskania przychodu ze zgromadzenia środków pieniężnych podatnika bez opodatkowania są umowy ubezpieczeń na życie, w których świadczenie jest uzależnione od wartości określonego indeksu lub innej wartości bazowej. Produkty takie są określane jako produkty strukturyzowane. Obowiązująca ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 950, z późn. zm.) nie precyzuje, czy produkty strukturyzowane powinny zostać sklasyfikowane jako produkty zaliczane do grupy 1 czy grupy 3 działu I załącznika do ustawy, co powoduje, iż zakłady ubezpieczeń klasyfikują takie produkty najczęściej do grupy 1 działu I (ubezpieczenia na życie). Dochód z inwestycji składki ubezpieczeniowej podlega wówczas zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy, co powoduje, że produkt ubezpieczeniowy jest atrakcyjny dla klientów.

Produkty strukturyzowane mają charakter ubezpieczeń inwestycyjno-ochronnych i są ubezpieczeniami na życie i dożycie. Takie umowy ubezpieczenia są ubezpieczeniami krótkoterminowymi, zawieranymi najczęściej na okres roczny. Składka jest płatna jednorazowo. W przypadku zgonu ubezpieczonego zakład ubezpieczeń wypłaca wartość wpłaconej składki ubezpieczeniowej powiększonej o ustalony w umowie procent. W przypadku dożycia przez ubezpieczonego określonego w umowie okresu (do końca okresu ubezpieczenia) świadczenie jest zależne od wysokości wpłaconej składki i ustalonego w umowie indeksu lub wartości innego wskaźnika bazowego.

W zależności od warunków umowy ubezpieczenia wskaźniki, w oparciu o które jest ustalana wysokość świadczenia z tytułu dożycia przez ubezpieczonego określonego w umowie wieku lub okresu, mogą oznaczać: indeksy giełdowe, koszyki akcji, kursy walut, ceny surowców lub inne wskaźniki. W przypadku zgonu ubezpieczonego zakład ubezpieczeń ponosi ryzyko, jeżeli zysk z lokaty składki jest niższy niż ustalony w umowie ubezpieczenia procent, o którym mowa powyżej. Składka zainwestowana oznacza składkę pomniejszoną o opłatę wstępną (kilka procent składki wpłaconej do zakładu ubezpieczeń), jeżeli warunki umowy ubezpieczenia przewidują opłatę wstępną.

Kolejne produkty ubezpieczeniowe mające za cel umożliwienie uzyskania przychodu ze zgromadzenia środków pieniężnych podatnika bez opodatkowania oferowane przez zakłady ubezpieczeń to umowy ubezpieczenia, w których świadczenie z tytułu zgonu ubezpieczonego oraz świadczenie z tytułu dożycia przez ubezpieczonego określonego w umowie okresu (do końca okresu ubezpieczenia) są równe kwocie wpłaconej składki powiększonej o określony w umowie ubezpieczenia wskaźnik (popularne polisolokaty). Oznacza to, że w przypadku śmierci ubezpieczonego zakład ubezpieczeń ponosi ryzyko wypłaty oprocentowania za okres od dnia zgonu ubezpieczonego do końca okresu ubezpieczenia. Polisolokaty są ubezpieczeniami krótkoterminowymi, zawieranymi najczęściej na okres roczny. Składka jest płatna jednorazowo.

Obecnie trwają prace nad wyeliminowaniem możliwości obchodzenia obowiązku podatkowego dotyczącego przysporzenia (przychodu) od środków zgromadzonych przez podatnika z tytułu ich oszczędzania, przechowywania lub inwestowania. Działania te mają na celu uszczelnienie systemu podatkowego, a nie zwiększenie zakresu przychodów podlegających opodatkowaniu. Zauważyć należy, iż nie planuje się likwidacji zwolnienia z opodatkowania (wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy) kwot otrzymanych z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych w tych przypadkach, w których nie mają one charakteru inwestycji kapitałowych. Opodatkowaniu nie będą podlegać świadczenia wypłacane z tytułu tradycyjnych długoterminowych ubezpieczeń na życie i dożycie.

W przypadku produktów strukturyzowanych i polisolokat opodatkowaniu będzie podlegać dochód z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej rozumiany jako różnica wypłaconej kwoty świadczenia z tytułu dożycia przez ubezpieczonego określonego w umowie okresu a składką ubezpieczeniową wpłaconą do zakładu ubezpieczeń. Świadczenia z tytułu zgonu ubezpieczonego nie będą podlegały opodatkowaniu.

Wprowadzenie opodatkowania przychodów z umów ubezpieczeniowych w postaci produktów strukturyzowanych i polisolokat spowoduje zrównanie podmiotów w prawie oraz poprawę jakości systemu podatkowego. Skutki wprowadzenia tych rozwiązań dla budżetu państwa są trudne do oszacowania.

Z danych przekazanych przez Komisję Nadzoru Finansowego wynika, że przypis brutto składki z tytułu polisolokat w roku 2011 r. wyniósł 8,03 mld zł, a z tytułu pozostałych produktów strukturyzowanych 1,59 mld zł. Dane nie zawierają informacji na temat przychodów z inwestowania składki, co uniemożliwia podanie wysokości przychodów z tytułu podatku dochodowego od zysków kapitałowych.

Przyjmując, że średnie oprocentowanie polisolokat wyniosło 4%, szacuje się, że kwota z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosłaby 60,8 mln zł.

Natomiast gdyby przyjąć, że średnie oprocentowanie polisolokat wyniosło 5%, szacuje się, że kwota z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosłaby 76 mln zł.