SPS-023-23479/11 - Stanowisko MPiPS w sprawie problemów młodych bezrobotnych

W końcu I kwartału 2011 r. zarejestrowanych było 469,3 tys. bezrobotnych do 24. roku życia, co stanowiło nieco ponad 1/5 (22,0%) ogólnej liczby bezrobotnych w kraju. W porównaniu do stanu z końca I kwartału 2010 r. w omawianej subpopulacji odnotowano wzrost o 17,5 tys. osób, tj. o 3,9%.

Stale zmieniający się rynek pracy wymaga podejmowania działań w celu zmniejszania bezrobocia oraz przywracania na rynek pracy licznej grupy osób pozostających biernymi zawodowo. Szczególnie istotnego znaczenia nabiera to w sytuacji widocznego starzenia się społeczeństwa, które już dziś jest obserwowane w wielu krajach Unii Europejskiej, a w niedalekiej przyszłości zaobserwujemy także i w Polsce zmniejszanie się populacji w wieku produkcyjnym oraz wzrost wskaźnika obciążenia demograficznego.

Z uwagi na istotę problemu bezrobocia młodzieży ustawa z dnia 20 kwietnia o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.) identyfikuje osoby bezrobotne do 25. roku życia jako jedną z kategorii grup społecznych, które uznaje za "znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy", a w związku z tym uprawnione do szczególnej pomocy.

W związku z powyższym bezrobotnym tym w okresie do 6 miesięcy od dnia rejestracji powiatowy urząd pracy powinien przedstawić propozycję zatrudnienia lub propozycje udziału w aktywnym programie rynku pracy w celu zwiększenia szans na zatrudnienie. Młodzież, podobnie jak inni bezrobotni, ma prawo skorzystać z udzielanej przez urzędy pracy podstawowej pomocy, tzw. usług rynku pracy. Są to: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa, pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy oraz usługi szkoleniowe. Dodatkowo osoby do 25. roku życia z tytułu posiadania statusu osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy mogą skorzystać z szeregu tzw. instrumentów rynku pracy, jak: prace interwencyjne, staże, dotacje na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, prace społecznie użyteczne itd.

W 2010 r. zaktywizowano 294,6 tys. młodych osób, czyli 36,6% ogółu zaktywizowanych bezrobotnych. Największym zainteresowaniem młodych cieszyły się staże, które rozpoczęło niemal 188 tys. bezrobotnych do 25. roku życia. Zgodnie z ww. ustawą to starosta powiatu decyduje o wyborze formy aktywizacji zawodowej kierowanej do osób bezrobotnych, biorąc pod uwagę analizę sytuacji na lokalnym rynku pracy.

Pragnę pokreślić, że minister pracy i polityki społecznej jest aktywny w monitorowaniu sytuacji na krajowym rynku pracy wynikającej z poziomu i stopy bezrobocia na poszczególnych lokalnych rynkach pracy, jak również reaguje w przypadku niekorzystnego rozwoju sytuacji poprzez uruchomienie środków istniejącej rezerwy środków Funduszu Pracy będącej w dyspozycji ministra lub wnioskowanie w sprawie zmiany planu finansowego Funduszu Pracy w oparciu o realizowane dodatkowe przychody Funduszu Pracy. Przykładem takich działań jest uruchomienie przez ministra pracy i polityki społecznej w roku 2010 dodatkowych środków rezerwy Funduszu Pracy na realizację "Programu aktywizacji zawodowej osób do 30. roku życia" w celu zwiększenia wsparcia finansowego dla urzędów pracy w zakresie pomocy dla młodzieży. Na realizację programu minister pracy i polityki społecznej przyznał 216 urzędom pracy kwotę 323,4 mln zł.

Uprzejmie wyjaśniam, że aktualnie wobec braku zgody ministra finansów na ponawiane wnioski ministra pracy i polityki społecznej o zwiększenie w 2011 r. planu wydatków Funduszu Pracy dostępnym instrumentem wsparcia urzędów pracy jest rezerwa ministra naliczona na podstawie planu finansowego Funduszu Pracy. Pozostała wolna kwota rezerwy jest przeznaczona na finansowanie programów aktywizacji bezrobotnych na terenach, na których miały miejsce klęski żywiołowe, oraz na finansowanie programów aktywizacji bezrobotnych zwolnionych z pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Możliwość przeznaczenia środków na aktywizację młodych bezrobotnych nastąpi w przypadku wyrażenia zgody ministra finansów na zmianę planu finansowego Funduszu Pracy lub zasilenia rezerwy ministra nieplanowanymi przychodami np. w postaci środków z prywatyzacji otrzymywanych od ministra skarbu państwa.

Pragnę poinformować, że polski rząd w pełni honoruje prawo swoich obywateli do swobodnego przemieszczania się w ramach Unii Europejskiej, m.in. w celu poszukiwania pracy. Biorąc pod uwagę nasiloną emigrację z kraju w okresie 2004-2007, w większości ludzi młodych (ze znacznym odsetkiem absolwentów wyższych uczelni), podjęto inicjatywę zapewnienia emigrantom wszechstronnej wiedzy ułatwiającej podjęcie ewentualnej decyzji o powrocie do kraju. Jednym z priorytetowych zadań rządu na rok 2008 było opracowanie przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Migracji założeń polskiej polityki migracyjnej. W październiku 2008 r. wydany został "Powrotnik - nawigacja dla powracających", który w formie odpowiedzi na pytania omawia, w jaki sposób pokonać trudności formalne i administracyjne związane z powrotem do kraju.

Z myślą o polskich migrantach stworzono międzyresortowy portal internetowy www.powroty.gov.pl. Oprócz opisu czynności związanych z przygotowaniem powrotu do kraju (aktualizacja dokumentów, przewóz mienia) i załatwieniem niezbędnych formalności po przyjeździe serwis zawiera szerokie spektrum informacji ułatwiających reemigrantom i ich rodzinom ponowne osiedlenie się w Polsce. Szczególny nacisk położono na sprawy związane z wyszukaniem i podjęciem pracy, względnie działalności zarobkowej na rachunek własny. Przedstawiono również najważniejsze kwestie dotyczące rozliczeń podatkowych, świadczeń społecznych, opieki zdrowotnej, szkolnictwa oraz spraw rodzinnych.

Kontynuacja projektu PO KL 1.42 "Działania ukierunkowane na osoby migrujące z i do Polski w zakresie szkoleń, doradztwa, kampanii informacyjno-promocyjnej" przewidziana jest w ramach projektu PO KL 1.43 "Zielona linia". Dzięki włączeniu portalu "Powroty do zielonej linii" ograniczone zostaną łączne koszty zarządzania projektem. Do końca bieżącego roku będzie jeszcze funkcjonowała strona internetowa www.powroty.gov.pl., w której będzie przekierowanie na stronę www.powroty.zielonalinia.gov.pl.

Pragnę poinformować, że z uwagi na złożoność zadanego przez pana posła pytaniu wystąpiłam do ministra nauki i szkolnictwa wyższego o przygotowanie informacji, które będą stanowić uzupełnienie odpowiedzi na interpelacje w sprawie problemów wśród młodych bezrobotnych. Minister nauki i szkolnictwa wyższego przekazał informację, że szereg zmian wprowadzanych ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw zmierza w kierunku ściślejszego powiązania kształcenia na poziomie wyższym z potrzebami gospodarki i tym samym obniżenia odsetka absolwentów uczelni pozostających bez pracy.

Realizując ten cel, wprowadzono do wspomnianej ustawy możliwość kształcenia przy udziale pracodawcy, a także kształcenia na jego zamówienie. Przewiduje się włączenie praktyków reprezentujących organizacje gospodarcze, publiczne i społeczne do procesu dydaktycznego na kierunkach o profilu praktycznym, przy tworzeniu programów studiów, realizacji procesu kształcenia oraz ocenie jego efektów.

Systemy oceny jakości kształcenia w uczelniach, zwłaszcza na kierunkach o profilu praktycznym - po wprowadzeniu krajowych ram kwalifikacji kładących nacisk na kwalifikacje i umiejętności absolwenta, a nie sam proces kształcenia - będą uwzględniać kryteria mierzące stopień powiązania kształcenia z potrzebami otoczenia społeczno-gospodarczego i wykorzystania wyników wprowadzanego reformą obowiązkowego monitorowania losów absolwentów. W publicznych wyższych szkołach zawodowych obowiązkowe stanie się tworzenie konwentu - gremium w strukturze zarządzania uczelnią, które będzie skupiało m.in. przedstawicieli lokalnych władz i przedsiębiorstw. Ustawa wprowadza ponadto instytucję rzecznika praw absolwenta, którego zadaniem będzie praca na rzecz ograniczenia barier w dostępie absolwentów danego kierunku studiów do wykonywania zawodu zgodnego z tym kierunkiem studiów.

Troska o zwiększenie liczby absolwentów o kwalifikacjach potrzebnych na krajowym rynku pracy była też motywacją dla podjęcia przez MNiSW realizacji poddziałania 4.1.2: Zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy Programu Operacyjnego "Kapitał ludzki". Poddziałanie to przebiega dwutorowo. Od roku 2008 w jego ramach realizowany jest pilotażowy projekt systemowy "Zamawianie kształcenia na kierunkach technicznych, matematycznych i przyrodniczych oraz na specjalnościach na tych kierunkach". Zakończenie projektu przewidziane zostało na marzec 2012 r. Przedmiotem projektu jest uatrakcyjnienie studiowania na wyznaczonych przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego specjalnościach na kierunkach: inżynieria biomedyczna, mechatronika, budownictwo, inżynieria środowiska, energetyka, elektrotechnika, mechanika i budowa maszyn, automatyka i robotyka, matematyka oraz biotechnologia. Uatrakcyjnienie kształcenia opiera się na:

- tworzeniu systemów stypendiów dla wszystkich studentów kształcących się na specjalności zamawianej,

- prowadzeniu zajęć wyrównawczych z matematyki i/lub fizyki dla studentów I roku kształcących się na danej specjalności zamawianej,

- wprowadzaniu innych form działalności dydaktycznej, które zdaniem władz uczelni mogą podnieść atrakcyjność kształcenia na wymienionych kierunkach.

Zgodnie z późn. zm. wprowadzonymi do Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL poddziałanie 4.1.2 od roku 2009 realizowane jest w trybie konkursowym. Pierwszy konkurs został ogłoszony w 2009 r., następne w latach 2010 i 2011. Przedmiotem konkursów są projekty obejmujące realizację nauczania na następujących kierunkach wskazanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego: automatyka i robotyka, biotechnologia, budownictwo, chemia, energetyka, fizyka/fizyka techniczna, informatyka, inżynieria materiałowa, inżynieria środowiskowa, matematyka, mechanika i budowa maszyn, mechatronika, ochrona środowiska oraz wzornictwo.

Wsparcie w ramach projektów obejmuje podobne komponenty, jak te realizowane w pilotażu, czyli tworzenie programów stypendialnych dla studentów podejmujących kształcenie na zamawianych kierunkach, tworzenie i wdrażanie programów wyrównawczych adresowanych do studentów I roku kierunków zamawianych, obejmujących podnoszenie kompetencji niezbędnych do kontynuowania nauki na tych kierunkach, wdrażanie nowych lub zmienionych programów nauczania oraz inne formy działalności dydaktycznej określane przez uczelnię, podnoszące atrakcyjność kształcenia.

Odnosząc się do pytania piątego, pragnę wyjaśnić, że o trzydziestodniowym terminie dla starosty do uwzględnienia lub odmowy uwzględnienia wniosku o przyznanie bezrobotnemu jednorazowych środków Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej stanowi § 7 ust. 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 17 kwietnia 2009 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 512, z późn. zm.). Szybsze rozstrzyganie wniosków jest możliwe i uzależnione od preferencji i sposobu działania poszczególnych samorządów powiatowych.

Wyrażam przekonanie, że przedstawione informacje dotyczące działań podejmowanych wobec młodych bezrobotnych zostaną uznane przez pana posła Mieczysława Marcina Łuczaka za wyczerpujące.