SPS-023-23464/11 - Stanowisko MPiPS w sprawie nowelizacji ustawy Kodeks pracy

Przepisy Kodeksu pracy przewidują możliwość wykonywania pracy w ramach elastycznych form zatrudnienia, np.: telepracy lub zadaniowego czasu pracy, które mają na celu ułatwienie pracownikom, w tym zwłaszcza wychowującym małe dzieci, dostępu do pracy.

Uprzejmie wyjaśniam, że w świetle przepisów art. 67⁵ Kodeksu pracy praca może być wykonywana regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną (telepraca). Telepracownikiem zaś jest pracownik, który wykonuje pracę w warunkach wyżej określonych i przekazuje pracodawcy wyniki pracy, w szczególności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Z przepisów Kodeksu pracy wynika, iż warunki stosowania przez pracodawcę telepracy powinny być określone w porozumieniu zawartym między pracodawcą i zakładową organizacją związkową albo w regulaminie utworzonym przez pracodawcę po konsultacji z przedstawicielami pracowników. Jednym z postanowień takiego porozumienia bądź regulaminu może być wskazanie, z uwzględnieniem regulacji dotyczących telepracy zawartych w Kodeksie pracy, stanowisk oraz rodzajów prac, przy których u danego pracodawcy wprowadza się możliwość zatrudniania pracowników w warunkach telepracy. Przepisy Kodeksu pracy wprost nie wskazują bowiem rodzajów pracy, przy wykonywaniu których może być stosowana telepraca.

Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że jednym z podstawowych warunków zastosowania telepracy w odniesieniu do konkretnego pracownika jest jego zgoda uzyskana przy nawiązaniu stosunku pracy. Zmiana warunków zatrudnienia na telepracę w trakcie trwania stosunku pracy może natomiast nastąpić tylko na mocy porozumienia stron, z inicjatywy pracownika lub pracodawcy, zatem także pracownik ma możliwość wnioskowania u pracodawcy o taki rodzaj wykonywania pracy. Pracodawca powinien w miarę możliwości uwzględnić propozycję pracownika.

Pragnę dodać, że w terminie 3 miesięcy od dnia podjęcia pracy w formie telepracy każda ze stron może wystąpić z wiążącym wnioskiem o zaprzestanie wykonywania pracy w formie telepracy i przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy. Strony ustalają termin, od którego nastąpi przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy, nie dłuższy niż 30 dni od dnia otrzymania wniosku. Natomiast wniosek telepracownika złożony po upływie wyżej wymienionego 3-miesięcznego terminu, choć nie będzie wiążący dla pracodawcy, to w miarę możliwości powinien zostać przez niego uwzględniony (art. 67⁸ § 1 i § 2 Kodeksu pracy). Zaprzestanie wykonywania pracy w formie telepracy nastąpi na mocy porozumienia zawartego między pracodawcą i telepracownikiem, przywracającego poprzednie warunki wykonywania pracy.

W świetle przepisu art. 67¹¹ § 1 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć telepracownikowi sprzęt niezbędny do wykonywania pracy w formie telepracy, ubezpieczyć sprzęt, pokryć koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją sprzętu, zapewnić telepracownikowi pomoc techniczną i niezbędne szkolenia w zakresie obsługi sprzętu, chyba że pracodawca i telepracownik postanowią inaczej w odrębnej umowie.

Wykonywanie pracy w formie telepracy nie wyłącza stosowania wybranego przez strony systemu czasu pracy, w szczególności zadaniowego systemu czasu pracy. Uprzejmie wyjaśniam, że zgodnie z art. 140 Kodeksu pracy system zadaniowego czasu pracy może być stosowany w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy. W rezultacie pracownik może elastycznie kształtować długość dnia pracy, a nawet liczbę dni pracy, czy też decydować o liczbie i czasie trwania przerw. Zatem pracownik, którego czas pracy jest mierzony zadaniami, ma swobodę w organizowaniu swego czasu pracy. Takie rozwiązanie ma praktyczne znaczenie w codziennym życiu, w szczególności w odniesieniu do pracowników godzących życie zawodowe z obowiązkami rodzinnymi, ale równocześnie swoboda taka musi być przez samego pracownika ograniczona w sposób zapewniający wykonanie powierzonych zadań w określonym czasie. Zadaniowy czas pracy nie zmienia bowiem istoty stosunku pracy polegającej na podporządkowaniu pracownika poleceniom pracodawcy przy wykonywaniu pracy określonego rodzaju w czasie i miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

W nawiązaniu do pytania pani poseł dotyczącego podjętych działań mających na celu wypromowanie telepracy uprzejmie nadmieniam, że możliwość wykonywania pracy w formie telepracy istnieje od dnia 16 października 2007 r. Pragnę wyjaśnić, że wprowadzenie powyższych przepisów do Kodeksu pracy było poprzedzone zawarciem przez partnerów społecznych w dniu 10 czerwca 2005 r. porozumienia określającego ogólne zasady, jakie powinny być stosowane w odniesieniu do pracowników, podejmujących zatrudnienie w formie telepracy. Jednocześnie partnerzy społeczni zobowiązali się do wdrożenia w ramach swoich organizacji postanowień porozumienia we wszystkich przypadkach, których będą one dotyczyć. Porozumienie uwzględniało postanowienia przyjęte w Europejskim Porozumieniu Ramowym z dnia 16 lipca 2002 r. dotyczącym telepracy.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, w ramach PO KL, priorytet I: Zatrudnienie i integracja społeczna, realizowane są dwa projekty; "Godzenie ról zawodowych i rodzinnych kobiet i mężczyzn" oraz "Aktywizacja społeczno-ekonomiczna kobiet na poziomie lokalnym i regionalnym". W ramach obydwu projektów były realizowane kampanie społeczne, których jednym z celów było wypromowanie elastycznych form zatrudnienia w tym telepracy. Kampanie obejmowały:

- produkcję i emisję 26 odcinków programu publicystycznego skierowanego do pracodawców. Celem audycji było upowszechnienie wśród pracodawców przekonania o konieczności stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn na rynku pracy. W ramach audycji podejmowana była problematyka elastycznych form zatrudnienia w kontekście korzyści, jakie z tego typu rozwiązań mogą czerpać zarówno pracodawcy, jak i pracownicy. Program emitowany był na antenie TVP2 dwukrotnie (emisja 26 odcinków: od września 2010 r. do 14 marca 2011 r. oraz 26 odcinków w czerwcu 2011 r.);

- produkcję i emisję 40 odcinków krótkich form dokumentalnych. Celem audycji była prezentacja dobrych praktyk funkcjonujących na rynku pracy w obszarze wyrównywania szans kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu. Przykłady dotyczyły aktywności zawodowej kobiet, ich skutecznego funkcjonowania na rynku pracy oraz korzyści, jakie mogą czerpać z oferowanych przez pracodawców alternatywnych form zatrudnienia. Program emitowany był na antenie TVP Info. Wyemitowanych zostało 40 premier + 92 powtórki (od lipca 2010 r. do kwietnia 2011 r.);

- produkcję i emisję 4 spotów radiowych poświęconych upowszechnianiu świadomości na temat wartości ekonomicznej i społecznej pracy zarobkowej kobiet. Kampania radiowa trwała w okresie: 24 listopada 2010 r. - 31 grudnia 2010 r. Spoty emitowane były za pośrednictwem: RMF FM, ZET, PR 1, PR 3, PR 4, Eska sieć (38 stacji), Eska Rock sieć (19 miast), WAWA sieć (5 stacji), VOXPLUS sieć (23 stacje), TOK FM (10 miast), Radio PiN (5 miast). Łącznie w kampanii wyemitowano 12 746 spotów reklamowych;

- produkcję i emisję dwóch spotów telewizyjnych poświęconych idei godzenia ról rodzinnych i zawodowych kobiet i mężczyzn. W miesiącach lipiec-sierpień oraz listopad-grudzień 2010 r. wyemitowano dwa spoty telewizyjne w stacjach ogólnopolskich takich jak: TVP 1/2, Polsat, TVN, TVN7, TV4, Polsat 2, Polsat News, Polsat Sport+Extra, TVP Info, TVP Tematyki, TVN24, TVN Turbo, Discovery, Atmedia, TVN Style, Discovery Kids. Ogółem wyemitowano 5301 spotów telewizyjnych;

- działania media relations, polegające na wysyłce 81 informacji prasowych do mediów ogólnopolskich, regionalnych i internetowych. Informacje prasowe podejmowały złożoną problematykę godzenia ról rodzinnych i zawodowych kobiet i mężczyzn, wskazując przy tym na elastyczne formy zatrudnienia jako jedno z narzędzi umożliwiających rodzicom należyte dzielenie obowiązków. Efektem tych działań było rosnące zainteresowanie dziennikarzy problematyką godzenia ról oraz bardzo duża liczba publikacji inspirowanych wysyłanymi przez agencję informacjami prasowymi. W ciągu realizacji projektu udało się wygenerować 956 publikacji.

Ponadto w ramach wyżej wymienionych projektów zaplanowano kolejne działanie obejmujące kampanię radiowo-telewizyjną, której elementem składowym będzie upowszechnienie wśród ogółu społeczeństwa wiedzy na temat elastycznych form zatrudnienia.

Nawiązując do pytań pani poseł dotyczących skali wykorzystania w praktyce możliwości wykonywania pracy w formie telepracy oraz oceny w zakresie oddziaływania takiej formy zatrudnienia na zmniejszenie bezrobocia i wzrostu PKB, pragnę wyjaśnić, iż Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie dysponuje instrumentami prawnymi umożliwiającymi prowadzenie analiz oraz statystyk w powyższym zakresie.

W odniesieniu natomiast do pytania pani poseł, dotyczącego podjęcia prac mających na celu zmianę przepisów Kodeksu pracy uprzejmie wyjaśniam, że w mojej ocenie aktualnie obowiązujące rozwiązania prawne w zakresie elastycznych form zatrudnienia, w tym telepracy, w wystarczający sposób zabezpieczają interesy pracowników - rodziców wychowujących małe dzieci, gwarantując jednocześnie dobrowolność w zakresie wykonywania pracy w formie telepracy, zgodnie z postanowieniami zarówno wyżej wymienionego porozumienia ramowego partnerów społecznych na szczeblu unijnym, jak i porozumienia polskich partnerów społecznych.