SPS-023-23240/13 - Stanowisko MPiPS w sprawie obowiązku zwrotu dnia wolnego za pracę w sobotę

Zasada pięciodniowego tygodnia pracy została wprowadzona do Kodeksu pracy od dnia 1 maja 2001 r. Natomiast od dnia 1 stycznia 2004 r. w art. 129 Kodeksu pracy doprecyzowane zostało, iż ma to być przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy. Wówczas do Kodeksu pracy został także wprowadzony art. 147, zgodnie z którym w każdym systemie czasu pracy, jeżeli przewiduje on rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta, pracownikom zapewnia się łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie.

Z powyższymi przepisami skorelowany został sposób rekompensaty pracownikowi pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Od dnia 1 stycznia 2004 r. do Kodeksu pracy wprowadzony został art. 151³, z którego wynika, że pracownikowi, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 151 § 1 wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego w terminie z nim uzgodnionym. Należy podkreślić, że tylko taki sposób rekompensaty pracy w tym dniu, tj. udzielenie innego dnia wolnego od pracy, pozwala na zapewnienie pracownikowi odpowiedniej liczby dni wolnych od pracy (w skali roku kalendarzowego) wynikającej z art. 147 Kodeksu pracy.

Niemniej jednak należy przyznać, że taki sposób rekompensaty nie zawsze jest w praktyce możliwy; dotyczy to np. sytuacji, gdy pracownik wykonuje pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy pod koniec okresu rozliczeniowego i nie jest już obiektywnie możliwe udzielenie mu innego dnia wolnego. W takim przypadku praca ta powinna zostać rozliczona w kategoriach pracy nadliczbowej, a pracodawcy nie powinien być stawiany zarzut naruszenia przepisów o czasie pracy, tj. nieudzielenia pracownikowi dnia wolnego od pracy zgodnie z wymaganiem art. 151³ Kodeksu pracy.

Niezależnie od powyższego ze względu na istotne znaczenie przepisów o czasie pracy dla pracowników i pracodawców należy uznać, że wpływ na kształt tych przepisów powinni mieć partnerzy społeczni (organizacje pracodawców i związki zawodowe), reprezentowani w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych. Zatem ewentualne modyfikacje zasad rekompensowania pracownikom pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy powinny być efektem uzgodnień dokonanych między partnerami społecznymi w ramach prac Zespołu Problemowego ds. Prawa Pracy i Układów Zbiorowych Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych. W związku z tym uprzejmie informuję, że kwestia ta była jednym z elementów projektu całościowej regulacji problematyki czasu pracy w nowym dziale szóstym Kodeksu pracy, przedstawionego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej członkom Zespołu Problemowego ds. Prawa Pracy i Układów Zbiorowych Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych. Propozycje jej uregulowania zmierzały w kierunku ujednolicenia zasad rekompensowania pracy w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Dyskusje dotyczące rozwiązań z zakresu czasu pracy proponowanych w tym projekcie były prowadzone w ramach prac na forum zespołu, a także w trakcie posiedzeń roboczych zespołu, które odbywały się w 2012 r. Natomiast kwestia rekompensowania pracy w dzień wolny od pracy wynikający z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy była podnoszona na forum zespołu, jednakże nie była ona dotychczas szczegółowo dyskutowana. Ponadto od żadnej ze stron reprezentowanych w zespole nie wpłynął wniosek o podjęcie dyskusji na ten temat na forum zespołu.

W planach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej jest kontynuowanie tych prac w celu znalezienia takiego rozwiązania kwestii rekompensowania pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, które satysfakcjonowałoby zarówno organizacje pracodawców, jak i związki zawodowe.