SPS-023-23049/13 - Stanowisko MPiPS w sprawie waloryzacji w 2014 r. rent i emerytur

Wysokość świadczenia emerytalno-rentowego co do zasady jest miarą udziału ubezpieczonego w dochodach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i jest uzależniona od liczby lat pracy oraz od wysokości osiąganego wynagrodzenia w trakcie aktywności zawodowej. Im bardziej ubezpieczony partycypował w tworzeniu dochodów FUS, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać w postaci emerytury lub renty. Pozwala to na zachowanie adekwatności świadczeń w stosunku do odprowadzanych składek. Zasada wzajemności oraz proporcjonalności świadczeń i składek jako założenie systemu ubezpieczeń społecznych określa w sposób ogólny ustawowe reguły ustalania wysokości świadczeń i podlega konstytucyjnej ochronie. Prawo do emerytury i renty obejmuje prawo do waloryzacji, czyli zwiększania nominalnej wysokości świadczeń z uwagi na deprecjację ich realnej wartości spowodowaną inflacją.

Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych w ramach systemu ubezpieczeń społecznych należy do podstawowych instrumentów oddziałujących na sytuację materialną emerytów i rencistów. Stąd też przyjęcie właściwych rozwiązań w tym zakresie jest przedmiotem szczególnej troski ministra pracy i polityki społecznej. W okresie ostatnich kilkunastu lat zasady waloryzacji świadczeń i mechanizm jej przeprowadzania były przedmiotem licznych zmian. Ewolucja prawnej regulacji waloryzacji świadczeń w Polsce wskazuje, że wciąż poszukiwane są optymalne w danym czasie mechanizmy waloryzacji, uwzględniające z jednej strony potrzeby socjalne świadczeniobiorców, a z drugiej bieżącą sytuację gospodarczą, stan budżetu państwa i finansów ubezpieczeń społecznych.

W roku 2014 zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych określonymi w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440) przeprowadzona zostanie waloryzacja procentowa świadczeń uwzględniająca:

- średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym,

- 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym - zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2013 r. w sprawie wysokości zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2014 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 816).

Mechanizm waloryzacji emerytur i rent opiera się na rzeczywistych, ustalonych za poprzedni rok kalendarzowy wskaźnikach wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Wskaźniki te przedstawiane są przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych (również emeryckich), dostarczających dane o przeciętnych wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne. Wzrost ich cen jest uwzględniany w podawanym wskaźniku wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, a tym samym wpływa na wysokość ustalanego wskaźnika waloryzacji emerytur i rent. Określające wskaźnik waloryzacji rzeczywiste wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz realnego wzrostu wynagrodzeń za poprzedni rok podane zostaną przez prezesa GUS odpowiednio w styczniu i lutym 2014 r.

Zgodnie z ustawą emerytury i renty podlegają waloryzacji od dnia 1 marca. Waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji i dotyczy świadczeń emerytalno-rentowych wypłacanych przez ZUS, a także emerytur i rent rolniczych oraz tzw. służb mundurowych. Waloryzacji podlegają m.in. emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne, świadczenia przedemerytalne i zasiłki przedemerytalne, dodatki i świadczenia wypłacane obok emerytury lub renty, okresowe emerytury kapitałowe, emerytury pomostowe oraz świadczenia kompensacyjne.

Podkreślenia wymaga, że od 2008 r. rząd prowadzi politykę corocznego waloryzowania wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych. Stosowana formuła waloryzacji procentowej służy nie tylko zachowaniu siły nabywczej świadczeń w relacji do kosztów utrzymania, ale również zapewnia ich realny wzrost powyżej inflacji i tym samym umożliwia emerytom i rencistom udział we wzroście gospodarczym - na miarę możliwości budżetu państwa i funduszu ubezpieczeń społecznych. Należy przy tym dodać, że wprowadzony incydentalnie w roku 2012 mechanizm waloryzacji kwotowej wspierał w większym stopniu najuboższych emerytów i rencistów. W wyniku zastosowania waloryzacji kwotowej kwoty najniższych gwarantowanych świadczeń od marca 2012 r. wzrosły o ponad 9% zamiast planowanej podwyżki na poziomie 4,8%. Skutki wprowadzenia jednorazowej waloryzacji kwotowej w miejsce waloryzacji procentowej są skutkami przechodzącymi na lata następne.

Przedstawiając powyższe, informuję, że nie przewiduję zmiany zasad waloryzacji w 2014 r. w stosunku do obwiązujących przepisów. Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych dotyczyła będzie wszystkich emerytów i rencistów. Stanowi ona jeden z elementów konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego, wyrażonego w art. 67 ust. 1 konstytucji. Określenie zakresu i formy zabezpieczenia społecznego konstytucja powierza ustawodawcy, który ma znaczną swobodę kształtowania mechanizmu waloryzacji. Do ustawodawcy należy wybór rozwiązań, które uważa za optymalne z punktu widzenia potrzeb obecnych i przyszłych świadczeniobiorców oraz wymogów ekonomicznego rozwoju kraju. Swoboda ustawodawcy nie jest jednak nieograniczona. Określając zakres prawa do zabezpieczenia społecznego, ustawa nie może naruszyć istoty danego prawa, która określa jego tożsamość.