SPS-023-22562/13 - Stanowisko MPiPS w sprawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Pismo z dnia 9 stycznia 2014 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-22562/13 Stanowisko MPiPS w sprawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Zasadą ustalania podstawy wymiaru składek za pracowników jest to, że podstawę wymiaru składek stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. A zatem w podstawie wymiaru składek uwzględnia się te wszystkie wypłaty i wartość świadczeń w naturze, które w myśl art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są przychodem pracowniczym ze stosunku pracy.
Przychodem, o którym wyżej mowa, dla celów podatkowych są zaś otrzymane lub postawione do dyspozycji pracownika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ustawy podatkowej). Na podstawie § 3 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.) wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku, jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego:
dla lokali spółdzielczych typu lokatorskiego i własnościowego w wysokości czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej;
dla lokali komunalnych w wysokości czynszu wyznaczonego dla tego lokalu przez gminę;
dla lokali własnościowych z wyłączeniem wymienionych w lit. a) oraz domów stanowiących własność prywatną w wysokości czynszu określonego według zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie, a w miastach - w danej dzielnicy;
dla lokali w hotelach w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.
Należy przy tym zwrócić uwagę, że jakkolwiek przepisy składkowe posługują się kryterium przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, to system podatkowy i system ubezpieczeń społecznych są systemami autonomicznymi powołanymi do realizacji odmiennych celów.
Katalog wyłączeń podatkowych nie jest zatem tożsamy z katalogiem wyłączeń z podstawy wymiaru składek i w przypadku obydwu systemów występują zarówno przedmiotowe wyłączenia analogiczne w obydwu systemach, jak i autonomiczne, to jest niewystępujące w drugim porównywanym systemie. Warto także przypomnieć w tym miejscu, że na podstawie przepisów podatkowych, wartość opłaconych składek przez pracodawcę stanowi koszt jego działalności gospodarczej. W przypadku pracowników wartość sfinansowanych przez pracowników składek obniża z kolei podstawę opodatkowania przychodów pracowniczych ze stosunku pracy.
Wracając do kwestii autonomii i celów systemu ubezpieczeń społecznych, należy wskazać, że system ten, funkcjonujący w oparciu o ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wraz z innymi ustawami szczegółowo regulującymi prawo do świadczeń z tego systemu, został powołany w celu realizacji zapisanych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 48, z późn. zm.) praw obywateli do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo, po osiągnięciu wieku emerytalnego lub po utracie jedynego albo jednego z głównych żywicieli (renty rodzinne).
Należy zwrócić uwagę, że system ubezpieczeń społecznych gwarantuje świadczenia pieniężne z wymienionych wyżej tytułów (w razie wystąpienia wymienionych wyżej ryzyk ubezpieczeniowych) w zamian za opłacane składki. System ten nie powinien być traktowany zatem jako instrument polityki gospodarczej. Nie byłoby bowiem właściwym zwiększanie rentowności przedsiębiorstw kosztem zmniejszania podstawy wymiaru składek, czyli de facto kosztem obniżenia poziomu zabezpieczenia społecznego pracowników i tym samym wysokości ich świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Należy także podkreślić, że system ubezpieczeń społecznych w Polsce jest systemem repartycyjnym. Oznacza to, że bieżące składki finansują bieżące wypłaty dla aktualnych świadczeniobiorców. Jest to o tyle istotne, że bieżące wpływy ze składek nie pokrywają bieżącej wypłaty świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Fundusz korzysta zatem z corocznych dotacji budżetowych, a możliwości angażowania się budżetu państwa w funkcjonowanie FUS są ograniczone sytuacją finansów publicznych.