SPS-023-22524/13 - Stanowisko MPiPS w sprawie kontroli pracodawców posiadających status zakładu pracy chronionej

Według stanu na koniec czerwca 2013 r. status zakładu pracy chronionej posiadały 1403 firmy (źródło: sprawozdania wojewodów INF-ZPCH, ZAZ w I półroczu 2013 r.).

Odpowiadając zaś na pytanie dotyczące kontroli przeprowadzanych w zakładach pracy chronionej w zakresie przestrzegania praw pracowniczych, wyjaśniam, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie dysponuje uprawnieniami kontrolnymi w tym zakresie. Organem uprawnionym do sprawowania tego rodzaju kontroli, również w zakładach pracy chronionej, jest Państwowa Inspekcja Pracy. Jest to również organ ustawowo powołany do nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, ścigania wykroczeń przeciwko prawom pracownika oraz innych osób wykonujących pracę zarobkową. Jednakże w związku z tym, że do Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych wpływają skargi na pracodawców prowadzących ZPCH-y, ministerstwo współpracuje z Państwową Inspekcją Pracy, przekazując do właściwych miejscowo terenowych inspektoratów PIP wnioski o podjęcie działań kontrolnych w zakładach pracy chronionej, na które napływają skargi.

Z informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych w zakładach pracy chronionej i zakładach aktywności zawodowej w 2012 r., nadesłanych przez głównego inspektora pracy wynika, że w 2012 r. przeprowadzono 2458 kontroli w 2182 zakładach pracy lub ich jednostkach organizacyjnych zatrudniających osoby niepełnosprawne, w tym skontrolowano 455 pracodawców posiadających status prowadzącego zakład pracy chronionej. Sprawdzano m.in. spełnianie wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy przez obiekty, pomieszczenia i stanowiska pracy, a także przystosowanie do potrzeb oraz dostępność stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych dla zatrudnionych osób niepełnosprawnych. W stosunku do pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne inspektorzy pracy zastosowali następujące środki prawne:

- wydano 7844 decyzje, z których 4721 dotyczyło nieprawidłowości związanych z pracą pracowników niepełnosprawnych;

- 29 decyzji nakazujących wypłatę należnych świadczeń wynikających ze stosunku pracy w kwocie 606 229,18 zł, w tym 4 decyzje dotyczące wypłaty świadczeń pracownikom niepełnosprawnym w kwocie 171 789, 24 zł;

- 1228 wystąpień zawierających 4571 wniosków dotyczących zagadnień prawnej ochrony pracy oraz wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym 841 wystąpień zawierających 1995 wniosków odnoszących się do nieprawidłowości stwierdzonych w stosunku do osób niepełnosprawnych;

- 538 poleceń, w tym 304 dotyczące osób niepełnosprawnych.

W związku z popełnieniem 563 wykroczeń przeciwko prawom pracownika inspektorzy ukarali pracodawców 93 mandatami karnymi na kwotę 111 700 zł oraz zastosowali 135 środków wychowawczych, a także skierowali 15 wniosków do sądów.

Jak wynika z informacji nadesłanej przez GIP, w kontrolowanych w 2012 r. zakładach pracy chronionej odsetek stwierdzonych nieprawidłowości w poszczególnych grupach zagadnień w stosunku do lat poprzednich nie uległ zasadniczym zmianom.

Odnosząc się zaś do pytania dotyczącego mechanizmów kontroli zakładów pracy chronionej, wyjaśniam, że oprócz wskazanej powyżej Państwowej Inspekcji Pracy ZPCH mogą być kontrolowane również przez urzędy skarbowe, Najwyższą Izbę Kontroli oraz wojewodów.

Na mocy art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.) uprawnienia kontrolne w zakresie wydatkowania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych przez pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej posiadają m.in. właściwe terenowo urzędy skarbowe. W przypadku nieprawidłowego przeznaczenia środków ZFRON pracodawca jest zobowiązany do dokonania zwrotu 100% kwoty nieprawidłowo wydatkowanych środków na fundusz rehabilitacji oraz wpłaty w wysokości 30% tych środków na PFRON w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło ujawnienie nieprawidłowego przeznaczenia środków ZFRON. Pracodawca jest obciążony tą sankcją również wówczas, gdy nie dotrzyma terminu wpłaty środków ZFRON na konto tego funduszu.

Uprawnienia kontrolne w zakresie wydatkowania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych ma również Najwyższa Izba Kontroli, która może kontrolować działalność jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności w zakresie, w jakim udzielają lub korzystają z pomocy publicznej podlegającej monitorowaniu, w rozumieniu odrębnych przepisów (zgodnie z art. 2 ust. 3 pkt 5a ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 82, z późn. zm.).

Ponadto zgodnie z art. 30 ust. 3b ustawy o rehabilitacji (...) zakłady pacy chronionej mogą być kontrolowane również przez wojewodów, w zakresie spełniania warunków i obowiązków, o których mowa w art. 28 ustawy o rehabilitacji (...). Z informacji przedkładanych przez wojewodów pełnomocnikowi rządu do spraw osób niepełnosprawnych wynika, że w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie realizacji art. 28 ust. 1-3 oraz art. 33 ust. 1 i 3 pkt 1 i 2 ustawy o rehabilitacji (...) zakłady pracy chronionej w pełni realizują zalecenia pokontrolne.

Oprócz tego zgodnie z art. 18⁴ § 2 Kodeksu pracy zakłady pracy chronionej mogą być kontrolowane w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących higieny w miejscu pracy także przez Państwową Inspekcję Sanitarną. Zadaniem wspomnianej inspekcji jest również zapobieganie i kontrola nad powstawaniem chorób, przede wszystkim zawodowych i zakaźnych.