SPS-023-22266/13 - Stanowisko MPiPS w sprawie terminów regulowania należności przez zakłady pracy chronionej

Środki finansowe zgromadzone na Zakładowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ZFRON) są środkami publicznymi uzyskiwanymi przez zakłady pracy chronionej jako wsparcie zatrudniania osób niepełnosprawnych i jako takie podlegać powinny ścisłej kontroli.

Ustawodawca zwolnił pracodawców prowadzących ZPCH z obowiązku odprowadzania części podatków na rzecz Urzędu Skarbowego czy Urzędu Miasta, w zamian za to uzyskują oni środki na rehabilitację zawodową i społeczną zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych. To właśnie działalność rehabilitacyjna powinna być finansowana ze środków ZFRON, nie było natomiast zamiarem ustawodawcy, by pieniądze z tego tytułu służyły do czasowego finansowania jakiejkolwiek innej działalności pracodawcy mającego status zakładu pracy chronionej. Podkreślenia wymaga, że stosownie do art. 33 ust. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721. z późn. zm.) pracodawca tworzący ZFRON nie jest właścicielem tych środków, a jedynie ich dysponentem.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu do wyroku z dnia 23 marca 2006 r. (sygn. K 13/05) w demokratycznym państwie prawnym wydatkowanie środków publicznych, niezależnie od tego, kto nimi dysponuje, powinno być poddane surowej dyscyplinie. Jeśli chodzi o wydatkowanie środków budżetowych, odpowiednie reguły oraz sankcje, także karne, ich przekroczenia, unormowane są w ustawie o finansach publicznych. Natomiast wydatkowanie pieniędzy publicznych przez jednostki pozabudżetowe musi być reglamentowane przez odpowiednie przepisy zawarte w aktach prawnych przewidujących przekazanie zadań publicznych i środków na ich realizację. Tak właśnie jest w analizowanym przypadku ustawy o rehabilitacji (...) kwestionowany art. 33 ust. 4a ustawy jest przepisem dyscyplinującym pracodawców do należytego wypełniania obowiązków wynikających z faktu dysponowania środkami publicznymi na wskazane cele.".

Środki zgromadzone na ZFRON podlegają szczególnej ochronie prawnej ze względu na ich publiczny charakter i mają służyć rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej wszystkich osób niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładach pracy chronionej, ze szczególnym uwzględnieniem ich sytuacji losowej, materialnej czy zawodowej.

Przy powyższym pragnę poinformować, że analiza dokumentów z przeprowadzonych kontroli prowadzi do przykrych wniosków, z których wynika, ze część pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej uzurpuje sobie prawo do posiadanych środków publicznych, traktując je jako swoją własność, zaś gospodarując nimi w sposób dowolny, czują się bezkarni.

Ponadto, jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyżej wyroku, obowiązek wpłaty 30% środków ZFRON wydatkowanych niezgodnie z prawem, chociaż obciąża finansowo pracodawcę (jego przedsiębiorstwo), nie jest wygórowany, zwłaszcza jeśli uwzględni się niezwykle szeroki wachlarz wydatków przewidzianych w rozporządzeniu. W tej perspektywie oczywiste wydaje się, że naruszenie obowiązku wydatkowania środków na cele wskazane w rozporządzeniu musi być działaniem w pełni świadomym. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w tej sytuacji należy uznać, że wprowadzenie obowiązku wpłaty 30% sum wydatkowanych niezgodnie z ustawą na rzecz funduszu ma znaczenie przede wszystkim prewencyjne, a nie represyjne. Chodzi o zmobilizowanie prowadzących zakłady pracy chronionej do rzetelnego wykonywania obowiązków, które przyjmują na siebie wraz z podjęciem decyzji o korzystaniu ze środków publicznych na określony cel.

Również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w prawomocnym wyroku z dnia 5 sierpnia 2010 r., sygn. akt I SA/Po 383/10, stwierdził, że w świetle art. 38 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) wnioskodawca ma status pracodawcy (płatnika). Płatnik jest pośrednikiem pomiędzy organem podatkowym a pracownikiem w wykonywaniu obowiązków podatkowych. Zgodnie z ustawową definicją zawartą w art. 8 Ordynacji podatkowej do zasadniczych obowiązków każdego płatnika, w tym i pracodawcy będącego zakładem pracy chronionej, jest dokonywanie w tym przypadku na podstawie przepisów powyższej ustawy podatkowej obliczenia zaliczek na tenże podatek, poboru od wypłaconego pracownikowi brutto wynagrodzenia obliczonych zaliczek na podatek dochodowy i przekazywania ich organowi podatkowemu w imieniu podatnika na poczet jego zobowiązań z tytułu podatku dochodowego. Płatnik zatem nie dysponuje swoimi pieniędzmi, ale pieniędzmi podatnika i tak to jest zaznaczone na listach płac. W niniejszej zatem sytuacji nie występuje też jakiekolwiek zwolnienie podatkowe pracodawcy (zakładu pracy chronionej), lecz uzyskuje on korzyści finansowe polegające na tym, iż budżet, rezygnując z przekazania tych pobranych od pracowników zaliczek związanych z ich wynagrodzeniami, daje możliwość zakładowi pracy chronionej wykorzystania tych obcych sum na cele społeczne użyteczne, tj. m.in. na cele zakładowej działalności rehabilitacyjnej. To właśnie jak najszybciej zakładowa działalność rehabilitacyjna ma być finansowana z zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Natomiast nie było zamiarem ustawodawcy, by pieniądze z tego tytułu służyły do czasowego finansowania jakiejkolwiek innej działalności pracodawcy mającego status zakładu pracy chronionej. Stanowisko to podzielił również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 kwietnia 2013 r. (sygn. akt III SA/Wa 2653/12).

Jednocześnie uprzejmie informuję, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie planuje wydłużenia okresu, po którym w przypadku nieuregulowania płatności zostanie nałożona kara, bowiem ograny administracji publicznej są zobowiązane do przestrzegania przepisów prawa i podejmowania działań w jego granicach i zgodnie z przepisami prawa. Tak więc wydłużenie okresu do przekazywania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych na rachunek bankowy środków tego funduszu wymagałyby zmiany przepisów prawa w tym zakresie, co w świetle powyższych wyjaśnień jest nieuzasadnione.