SPS-023-22235/11 - Stanowisko MPiPS w sprawie dysproporcji pomiędzy minimum socjalnym a minimalną emeryturą.

Dla oceny wysokości najniższej emerytury należy stosować dwie kategorie: minimum egzystencji i minimum socjalne. Minimum egzystencji to normatywny model zaspokajania potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na niskim poziomie, wyznaczający najniższy standard życia. Minimum egzystencji uznaje się za dolną granicę obszaru ubóstwa. W 2010 r. minimum egzystencji dla emeryta wyniosło 447,54 zł i było wyższe o 25,68 zł, niż w roku 2009. Z kolei minimum socjalne to kategoria społeczna opracowana z zastosowaniem metody potrzeb podstawowych, zwanej także koszykową, i wykorzystywana w badaniach nad wykluczeniem społecznym. Zakres i poziom zaspokajanych potrzeb według tego modelu winny zapewniać takie warunki życiowe, by na każdym z etapów rozwoju człowieka umożliwić reprodukcję jego sił życiowych, posiadanie i wychowanie potomstwa oraz utrzymanie więzi społecznych. Zaspokajanie potrzeb na poziomie minimum socjalnego nie oznacza ubóstwa, ale dostateczne warunki bytowania, adekwatne do przeciętnego poziomu życia w kraju.

Koszyk minimum socjalnego określany jest ilościowo, minimalna ilość danych dóbr i usług według norm zużycia, zalecanych przez naukowców, i wartościowo, koszt nabycia danych ilości dóbr i usług. W ten sposób otrzymuje się obraz kosztów utrzymania gospodarstw domowych na poziomie standardu minimum socjalnego. Należy przy tym wskazać, że w przypadku braku towarów tańszych na rynku Główny Urząd Statystyczny notuje towary nieco wyższej jakości i takie częściowo również trafiają do koszyka. W praktyce kategorię minimum socjalnego należy traktować przede wszystkim jako kategorię informacyjną.

Instytut Pracy i Spraw Socjalnych opracował i opublikował dane o poziomie i strukturze zarówno minimum egzystencji, jak i minimum socjalnego w 2010 r.

Te średnioroczne w 2010 r. dane dla gospodarstw emeryckich przedstawiają się następująco.

Symbole użyte w tablicy oznaczają: M - mężczyzna w wieku pow. 60 lat, K - kobieta w wieku pow. 60 lat, M+K/2 - wydatki na poziomie średniej arytmetycznej dla gospodarstwa mężczyzny i kobiety.

Od dnia 1 marca 2011 r. kwota najniższej emerytury wynosi 728,18 zł. Oznacza to, że najniższa emerytura w naszym kraju jest ponad półtora razy wyższa niż minimum egzystencji dla jednoosobowego gospodarstwa emeryckiego (dokładnie 162,7% minimum egzystencji) oraz wynosi ponad trzy czwarte minimum socjalnego dla tej grupy społecznej (dokładnie 77,2% kwoty minimum socjalnego).

Te proporcje utrzymują się od wielu lat. Nie oznacza to, że poziom najniższych emerytur i rent należy uznać za satysfakcjonujący. Niewątpliwie byłoby lepiej, gdyby najniższe emerytury gwarantowały spożycie dóbr i usług na poziomie uznanym przez naukę jako odpowiadający aktualnemu poziomowi rozwoju społeczno-gospodarczego. To jest niewątpliwy cel, do którego wszyscy powinniśmy dążyć.

Równocześnie jednak musimy pamiętać, że najniższa emerytura jest świadczeniem ubezpieczeniowym, którego wysokość jest miarą udziału ubezpieczonego w dochodach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jako świadczenie ubezpieczeniowe jest ona uzależniona od liczby udokumentowanych okresów składkowych i nieskładkowych oraz od wysokości osiąganego wynagrodzenia przyjmowanego do obliczenia podstawy wymiaru świadczenia. Im bardziej ubezpieczony partycypował w tworzeniu dochodów funduszu, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać w postaci emerytury lub renty. Krótki okres pracy, np. występujący w przypadku wcześniejszej emerytury, i niskie wynagrodzenie otrzymywane w czasie aktywności zawodowej oznaczają niskie świadczenie emerytalne bądź rentowe. Zatem co do zasady niskie świadczenie emerytalne jest wynikiem przebiegu życia zawodowego ubezpieczonego, jak również decyzji o momencie jego zakończenia.

Świadczenia emerytalno-rentowe podlegają corocznej waloryzacji od dnia 1 marca, na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z późn. zm.). W bieżącym roku zgodnie z komunikatem ministra pracy i polityki społecznej z dnia 9 lutego 2011 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2011 r. (M. P. Nr 12, poz. 134), świadczenia emerytalno-rentowe podwyższone zostały wskaźnikiem 103,1%.

W ramach przeprowadzonej waloryzacji wzrosła również kwota najniższej emerytury, co powoduje, jak już wspomniałam, że od 1 marca 2011 r. wynosi ona 728,18 zł.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że podczas prac zespołu Trójstronnej Komisji ds. ubezpieczeń społecznych podniesiony został problem wysokości najniższych emerytur i rent. Zgodnie z przyjętym stanowiskiem w tym zakresie, członkowie zespołu zadeklarowali kontynuowanie rozmów nad wypracowaniem mechanizmu ustalania wysokości najniższych świadczeń emerytalno-rentowych skorelowanego z systemem waloryzacji emerytur i rent.