SPS-023-21676/11 - Stanowisko MPiPS w sprawie emerytur dla osób pracujących w szkodliwych warunkach

W związku z przesłaną przy wystąpieniu Pana Marszałka z dnia 30 marca 2011 r., znak: SPS-023-21676/11, interpelacją pana posła Józefa Piotra Klima w sprawie emerytury dla osób pracujących w szkodliwych warunkach uprzejmie wyjaśniam, że nowy system emerytalny, określony przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), nie przewiduje możliwości nabywania prawa do wcześniejszej emerytury. Przyznanie tego świadczenia powinno być uzależnione od spełnienia ryzyka ubezpieczeniowego, tj. osiągnięcia określonego w przepisach wieku emerytalnego. Dlatego też, reformując system ubezpieczeń społecznych, a w szczególności porządkując ubezpieczenie emerytalne, przyjęto zasadę stopniowej likwidacji możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Przepisy tej ustawy nie zmieniły obowiązujących w starym systemie, tj. przed dniem 1 stycznia 1999 r., zasad nabywania uprawnień emerytalnych przez osoby urodzone przed 1949 r., natomiast ograniczyły takie możliwości dla osób urodzonych w latach 1949-1968.

Zgodnie z obecnie obowiązującym stanem prawnym wcześniejsze zakończenie aktywności zawodowej jest możliwe na zasadach określonych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W świetle tego artykułu prawo do wcześniejszej emerytury może nabyć mężczyzna urodzony po dniu 31 grudnia 1948 r., który w dniu wejścia w życie nowego systemu emerytalnego, czyli w dniu 1 stycznia 1999 r., miał ogólny staż ubezpieczeniowy (okres składkowy i nieskładkowy) wynoszący 25 lat, w tym co najmniej 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych, wymienionej w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.), wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z interpelacji pana posła wynika, że pan J. B. nie spełnił warunku dotyczącego udokumentowania 25-letniego stażu ubezpieczeniowego do dnia 31 grudnia 1998 r. Nabędzie zatem prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego dla mężczyzn 65 lat.

Emerytura z nowego systemu emerytalnego przysługuje niezależnie od długości przebytego okresu składkowego i nieskładkowego. Wymiar stażu ubezpieczeniowego przekłada się jednak bezpośrednio na wysokość tego świadczenia. Emerytura, której wysokość jest niższa od emerytury najniższej, podlega bowiem podwyższeniu do kwoty świadczenia najniższego, jeżeli mężczyzna ukończył 65 lat życia i ma staż ubezpieczeniowy wynoszący co najmniej 25 lat. Podwyższenie takiej emerytury do kwoty najniższego świadczenia odbywa się w trybie art. 87 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli więc pan B. zamierzał podjąć zatrudnienie w celu uzupełnienia brakującego okresu składkowego i nieskładkowego, powinien to uczynić jak najszybciej. Krótszy staż ubezpieczeniowy oznacza również znacznie niższe świadczenie emerytalne, bez możliwości jego wyrównania do wysokości najniższej emerytury.

Pragnę dodać, że mężczyźnie, który w dniu ukończenia 65 lat pobiera rentę z tytułu częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, a wcześniej podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez jakikolwiek okres czasu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyzna zamiast renty emeryturę z urzędu, na podstawie art. 24a omawianej ustawy. Jej wysokość nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Szczegółowe informacje na ten temat pan B. uzyska w oddziale lub inspektoracie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwym dla miejsca jego zamieszkania lub w Centrali ZUS w Warszawie, ul. Szamocka 3,5.

Odnosząc się do pytań pana posła, uprzejmie informuję, że do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej częściej wpływają postulaty osób zainteresowanych złagodzeniem obecnie obowiązujących zasad nabywania prawa do emerytury niż osób oczekujących wyjaśnień na temat mechanizmów stosowanych do ustalenia wysokości tych świadczeń. Spełnienie tych postulatów byłoby jednak sprzeczne z rozwiązaniami przyjętymi w zreformowanym systemie emerytalnym, których celem było stopniowe wygaszanie przepisów umożliwiających wcześniejsze przechodzenie na emeryturę oraz nietworzenie nowych preferencji w tym zakresie.

W myśl zasady równego traktowania ubezpieczonych, sformułowanej w art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), wszyscy ubezpieczeni, bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny, są traktowani równo. Zasada ta dotyczy w szczególności warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych, obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek, obliczania wysokości świadczeń, okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.

Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest ściśle związane z systemem składek ubezpieczeniowych i z odpowiednim okresem ubezpieczenia. Przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych gwarantują minimalną wysokość emerytur osobom pobierającym w okresie ubezpieczenia niskie wynagrodzenie. Jeżeli więc wysokość ustalonej emerytury jest niższa od kwoty świadczenia najniższego, ulega ona podwyższeniu z urzędu, do wysokości kwoty najniższej emerytury. Jednak ze względu na wyraźną współzależność pomiędzy wysokością i czasem opłacania składek ubezpieczeniowych a powstaniem prawa do świadczenia i jego wysokością jest to możliwe wyłącznie po spełnieniu przez osobę urodzoną po 1949 r. warunków określonych w art. 87 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - podobnie, jak ma to miejsce w przypadku

świadczeń obliczanych na tzw. starych zasadach, przysługujących osobom urodzonym przed 1949 r. (art. 85 tej ustawy).

Przedstawiając powyższe, uprzejmie informuję, że w ministerstwie nie planuje się zmiany obecnie obowiązujących uregulowań w zakresie nabywania prawa do wcześniejszych emerytur oraz ustalania wysokości tych świadczeń, zawartych w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.