SPS-023-21268/13 - Stanowisko MPiPS w sprawie zasad zatrudniania przez pracodawców osób bezrobotnych po ukończeniu stażu.

Zasady kierowania bezrobotnych do odbycia stażu u pracodawcy reguluje art. 53 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. poz. 674, z późn. zm.) oraz przepisy rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 20 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz. U. Nr 142, poz. 1160). Skierowanie osoby bezrobotnej do odbycia stażu ma charakter fakultatywny i decyzja w tej sprawie należy do właściwego starosty. A zatem jedynie starosta może zdecydować o skierowaniu danej osoby do odbycia stażu u pracodawcy.

Przepisy ustawy ani rozporządzenia wykonawczego nie nakładają na pracodawcę obowiązku zatrudnienia osoby bezrobotnej po odbyciu przez nią stażu. A zatem zobowiązanie do zatrudnienia bezrobotnego po zakończeniu stażu ma charakter dobrowolny, bowiem staż odbywa się na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy starostą a pracodawcą. Minimalne wymogi dla tej umowy zawarte zostały w § 5 ust. 1 rozporządzenia. Pozostałe zapisy umowy mogą być przez strony kształtowane swobodnie, w granicach obowiązującego prawa.

Należy w tym miejscu nadmienić, iż jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest swoboda nawiązywania stosunków pracy, która oznacza, iż każda ze stron stosunku pracy ma swobodę wyboru jednej z wymienionych w Kodeksie pracy umów o pracę lub też podjęcia decyzji o wykonywaniu pracy na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie umowy cywilnoprawnej). Artykuł 11 Kodeksu pracy stanowi bowiem wyraźnie, iż nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy bez względu na podstawę prawną tego stosunku wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika.

Powyższe oznacza zatem, iż do nawiązania stosunku pracy niezbędna jest obopólna zgoda pracodawcy i pracownika co do rodzaju umowy o pracę (tekst jedn.: umowy o pracę na czas określony, czas nieokreślony lub czas wykonania określonej pracy) oraz warunków pracy i płacy.

A zatem możliwe jest, aby pracodawca we wniosku o zorganizowanie stażu zadeklarował zatrudnienie bezrobotnego po odbyciu stażu, jednak w opinii ministerstwa nie może być to jedyne kryterium decydujące o skierowaniu bezrobotnego na staż do danego pracodawcy. Celem stażu jest bowiem zdobycie kwalifikacji lub umiejętności zawodowych oraz doświadczenia, które pozwolą bezrobotnemu na znalezienie pracy, niekoniecznie u pracodawcy, u którego odbywa on staż. Ponadto niektórzy pracodawcy nie mogą podjąć takiego zobowiązania, ponieważ np. w administracji rządowej i samorządowej obowiązują postępowania konkursowe przy rekrutacji pracowników.

Jednakże należy jeszcze raz wyraźnie podkreślić, iż to powiatowe urzędy pracy podlegające starostom mają instrumenty pozwalające na dobór i ocenę pracodawców, którym powierzają realizację staży dla bezrobotnych. Starostowie są zobowiązani do racjonalnego wydatkowania środków Funduszu Pracy, w tym środków na realizację stażu. A zatem zobowiązani są do dbania o to, aby kierować bezrobotnych w pierwszym rzędzie do pracodawców, którzy zatrudniają stażystów po odbytym stażu, lub takich, u których odbyty staż daje duże szanse na podjęcie zatrudnienia w innym miejscu.

Ponadto chciałbym poinformować, iż z inicjatywy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w latach 2012 i 2013 w 23 powiatowych urzędach pracy realizowany był program pilotażowy pn. "Twoja kariera - twój wybór", którego celem była próba przełamania barier utrudniających młodym ludziom wejście na rynek pracy poprzez wsparcie procesu aktywizacji zawodowej w obszarze:

- edukacyjnym - dzięki możliwości zdobycia pożądanych na rynku pracy umiejętności/kwalifikacji z wykorzystaniem testowanych w pilotażu bonów: szkoleniowego, na kształcenie zawodowe lub policealne oraz na kształcenie podyplomowe;

- zatrudnieniowym - stwarzając możliwość zdobycia doświadczenia zawodowego w formie stażu połączonego z późniejszym zatrudnieniem (bon stażowy) bądź zatrudnienia subsydiowanego (bon dla pracodawcy za zatrudnienie absolwenta szkoły wyższej) oraz zwiększenia mobilności zawodowej (dotacja na zasiedlenie).

W ramach tzw. bonu stażowego bezrobotni byli kierowani do odbycia stażu na okres 6 miesięcy do pracodawców, którzy deklarowali późniejsze zatrudnienie bezrobotnych przez okres 6 miesięcy. Pracodawcy, którzy dotrzymali warunków umowy i zatrudnili bezrobotnych na deklarowany okres, uzyskali dodatkowo premię finansową w wysokości 1500 zł.

W związku z tym, że bon stażowy został wstępnie bardzo dobrze przyjęty przez pracodawców i bezrobotnych rozwiązanie to zostało włączone do procedowanego obecnie przez Radę Ministrów projektu ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Jeżeli zaproponowane przez resort pracy rozwiązania zyskają uznanie Rady Ministrów i zostaną uchwalone przez parlament, to obok stażu organizowanego na zasadach dotychczasowych bezrobotni będą mieli możliwość uzyskania bonu stażowego, czyli możliwości odbycia 6 miesięcznego stażu u pracodawcy wybranego przez samego bezrobotnego, o ile pracodawca ten zadeklaruje zatrudnienie bezrobotnego przez okres 6 miesięcy po odbyciu stażu.

Na koniec należy też podkreślić, iż pomimo braku ustawowego zobowiązania do zatrudnienia stażysty po zakończeniu stażu, w roku ubiegłym efektywność zatrudnieniowa tego instrumentu rynku pracy osiągnęła historycznie najwyższy poziom, tj. 57%. Oznacza to, że 57% osób, które ukończyły staż, w okresie 3 miesięcy od zakończenia stażu lub w jego trakcie podjęło zatrudnienie lub inną pracę zarobkową.

Mając powyższe na uwadze, a w szczególności powołaną wyżej zasadę swobody zawierania stosunków pracy, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie planuje wprowadzenia ustawowego nakazu zatrudnienia osoby bezrobotnej przez pracodawcę, u którego odbyła staż.