SPS-023-20681/13 - Stanowisko MPiPS w sprawie zasiłku pielęgnacyjnego.

Z treści interpelacji wynika, że dotyczy ona świadczenia pielęgnacyjnego.

W związku z powyższym uprzejmie informuję, że ustawa z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych i niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1548), która weszła w życie 1 stycznia 2013 r. zmieniła zasady przyznawania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego oraz wprowadziła nowe świadczenie - specjalny zasiłek opiekuńczy.

Opiekunowie osób niepełnosprawnych, którzy na mocy przepisów powyższej ustawy utracili prawo do świadczenia pielęgnacyjnego oraz nie spełniają nowych, obowiązujących od 1 stycznia 2013 r., warunków uprawniających do uzyskania przedmiotowego świadczenia mają prawo do ubiegania się o specjalny zasiłek opiekuńczy.

Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługuje osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad członkiem rodziny legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielniej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Zgodnie z art. 16a ust. 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.) ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego uzależnione jest od wysokości łącznego dochodu rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki, który w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 623 zł netto (od 1 listopada 2014 r. kryterium to wyniesie 664 zł netto). Wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego wynosi 520 zł miesięcznie.

Specjalny zasiłek opiekuńczy skierowany jest do rodzin, które w warunkach najczęściej więcej niż jednego gospodarstwa domowego osiągają najniższe dochody. Należy mieć bowiem na względzie to, że w przypadku specjalnego zasiłku opiekuńczego najczęściej mamy do czynienia z dwoma różnymi gospodarstwami domowymi - dwoma rodzinami, które łącznie mogą angażować swój potencjał opiekuńczy i materialny do rozwiązania kwestii opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Specjalny zasiłek opiekuńczy adresowany jest więc w szczególności do osób sprawujących opiekę nad niepełnosprawnymi osobami starszymi, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji materialnej.

O specjalny zasiłek opiekuńczy ma prawo ubiegać się również współmałżonek osoby niepełnosprawnej, a jego prawo wynika z istniejącego na podstawie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązku alimentacyjnego między małżonkami. Obowiązujące od 1 stycznia 2013 r. przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych w odróżnieniu od poprzednich regulacji nie wprowadzają bowiem ograniczenia w możliwości pobierania tego świadczenia przez współmałżonka. Opiekunowie osób niepełnosprawnych, którzy nie spełniają określonych przepisami ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych i niektórych innych ustaw warunków niezbędnych do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, mogą ubiegać się o szereg świadczeń na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182). Świadczenia z pomocy społecznej przyznawane są osobom uprawnionym przez właściwe dla miejsca zamieszkania osoby/rodziny ośrodki pomocy społecznej i mogą być przyznawane w formie pieniężnej lub niepieniężnej.

Bardzo istotną formą wspierania osób niepełnosprawnych na podstawie przepisów o pomocy społecznej są specjalistyczne usługi opiekuńcze, które należy rozumieć jako usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym, np. pielęgniarki, rehabilitantów, psychologów i pedagogów. Rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych, warunki i tryb ich ustalania, a także kwalifikacje osób je świadczących określone są w rozporządzeniu ministra polityki społecznej w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych z dnia 22 września 2005 r. (Dz. U. Nr 189, poz. 1598, z późn. zm.).

Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być świadczone także w ośrodkach wsparcia. Ośrodek wsparcia jest dzienną formą pomocy instytucjonalnej, w ramach której świadczone są różne usługi dostosowane do specyficznych potrzeb osób korzystających z tej formy pomocy, w tym usługi żywieniowe. Przy ośrodkach wsparcia mogą być prowadzone miejsca całodobowe okresowego pobytu.

Ponadto wyjaśniam, że za opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy nie spełniają warunków do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego (m.in. przekraczają kryterium dochodowe 623 zł), a którzy zrezygnują z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, ośrodek pomocy społecznej może na podstawie przepisów o pomocy społecznej opłacać składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Naliczana jest ona od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (684 zł) i osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury albo renty. Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie. Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości określonej przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych jest opłacana przez okres sprawowania opieki.

Odnosząc się do sprawy wsparcia dla opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy w związku z wejściem w życie zmian wprowadzonych od dnia 1 stycznia 2013 r. ustawą z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych i niektórych innych ustaw, utracili prawo do świadczenia pielęgnacyjnego i nie spełnili warunków do nabycia prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, uprzejmie informuję, że w dniu 11 września 2013 r., Zespół ds. Programowania Prac Rządu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów podjął decyzję o rozpoczęciu przez ministra pracy i polityki społecznej prac nad zmianami przepisów dotyczących przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego polegających na ujednoliceniu zasad ich przyznawania.

Ponadto pragnę nadmienić, iż w resorcie pracy i polityki społecznej prowadzone są obecnie prace nad wprowadzeniem w najbliższych miesiącach finansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych programu wsparcia dla osób niepełnosprawnych, których opiekunowie utracili prawo do świadczenia pielęgnacyjnego i nie spełniają warunków do uzyskania prawa do nowego świadczenia opiekuńczego, tj. specjalnego zasiłku opiekuńczego. Planuje się, że przedmiotem programu będzie w szczególności dofinansowanie kosztów opieki nad niesamodzielnymi osobami niepełnosprawnymi. Ostateczne decyzje w tej materii, w tym kształt programu i formy wsparcia zostaną przedstawione w najbliższym czasie po zakończeniu prac nad programem.

Jednocześnie informuję, że osoby, które pozostają bez zatrudnienia oraz nie przysługuje im prawo do świadczeń opiekuńczych, mają prawo zgłoszenia się do właściwego dla miejsca zamieszkania urzędu pracy, realizującego zadania z zakresu promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej, i uzyskania wszelkich informacji na temat możliwości podjęcia zatrudnienia lub innych działań, które będą mogły stanowić źródło ich utrzymania.