SPS-023-20191/11 - Stanowisko MPiPS w sprawie standardów usług rynku pracy

W odpowiedzi na pismo z dnia 27 stycznia 2011 r. (znak: SPS-023-20191/11) przekazujące interpelację pani poseł Anny Sobeckiej z dnia 10 stycznia 2011 r. (AS/I/12/10) w sprawie przyjmowania przez powiatowe urzędy pracy ofert pracy od pracodawców zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 września 2010 r. w sprawie standardów i warunków prowadzenia usług rynku pracy, przedstawiam poniżej następujące wyjaśnienia.

W związku z pytaniem dotyczącym przesłanek, jakimi kierowało się Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, wydając nowe rozporządzenie, pragnę wyjaśnić, że:

Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 września 2010 r. w sprawie standardów i warunków prowadzenia usług rynku pracy stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 Nr 69, poz. 415, z późn. zm.). Upoważnienie to nakłada na ministra właściwego do spraw pracy obowiązek określenia standardów i szczegółowych warunków prowadzenia przez publiczne służby zatrudnienia usług rynku pracy, tj. pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej, pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy oraz organizacji szkoleń.

Nowe upoważnienie zostało wprowadzone do ww. ustawy przez ustawę z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 6, poz. 33). Ustawa ta uchyliła jednocześnie dotychczasowe dwa upoważnienia, określone w art. 35 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, które stanowiły podstawę do wydania dwóch rozporządzeń regulujących świadczenie usług rynku pracy przez publiczne służby zatrudnienia, tj. rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 2 marca 2007 r. w sprawie standardów usług rynku pracy (Dz. U. Nr 47, poz. 314) oraz rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 2 marca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków prowadzenia przez publiczne służby zatrudnienia usług rynku pracy (Dz. U. Nr 47, poz. 315). Nowe rozporządzenie weszło w życie z dniem 29 grudnia 2010 r. i zastąpiło ww. rozporządzenia, które obowiązywały do tego czasu na podstawie art. 29 pkt 1 ww. ustawy zmieniającej.

Intencją ww. zmiany było połączenie w jeden akt prawny przepisów odnoszących się do tych samych usług rynku pracy, ale regulowanych w dwóch odrębnych rozporządzeniach. Ponad dwuletnie stosowanie tych rozporządzeń pokazało trudności, jakie powodowało takie rozwiązanie. Połączenie regulacji dotyczących standardów podstawowych usług rynku pracy i warunków ich realizacji w ramach jednego rozporządzenia zapewnia większą spójność prawa oraz ułatwia powiatowym i wojewódzkim urzędom pracy ich stosowanie.

Najważniejszym celem nowego rozporządzenia jest zapewnienie, aby podstawowe usługi rynku pracy świadczone były w jednolity sposób na terenie całego kraju dla osób bezrobotnych, poszukujących pracy oraz pracodawców i przedsiębiorców, a także dla osób niezarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy. Rozporządzenie uwzględnia modyfikacje w zakresie usług rynku pracy, wprowadzone ww. ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia (...), wykorzystuje także doświadczenia w stosowaniu wcześniejszych przepisów w tym zakresie zarówno urzędów pracy, jak i urzędów wojewódzkich zobowiązanych do kontroli stosowania tych przepisów. Rozporządzenie zachowało większość dotychczasowych rozwiązań, a zasadnicza zmiana miała charakter formalny i polegała na przeniesieniu części przepisów ze standardów, stanowiących załącznik do rozporządzenia do części głównej nowego rozporządzenia.

Rozporządzenie określa, w jakich sytuacjach poszczególne usługi rynku pracy powinny być świadczone, w jaki sposób powinny być realizowane oraz jak dokumentowane, a także jakie muszą być zapewnione warunki do realizacji poszczególnych usług. W nowym rozporządzeniu duży nacisk położono na dostosowanie świadczenia poszczególnych usług do potrzeb różnych grup osób korzystających z pomocy urzędów pracy oraz na zapewnienie, że usługi rynku pracy świadczone będą w warunkach gwarantujących bezpieczeństwo klientów urzędów pracy i pracowników świadczących usługi. Jako podstawową formę służącą przy dokumentowaniu i wymianie informacji dla wszystkich usług określono formę elektroniczną, pozostawiając konieczność dokumentacji papierowej tylko tam, gdzie istnieje wymóg potwierdzenia informacji własnoręcznym podpisem. W rozporządzeniu określono także zakres informacji dotyczący poszczególnych usług rynku pracy, które urzędy pracy mają udostępniać klientom z wykorzystaniem stron internetowych.

Zasadnicze zmiany wprowadzone nowym rozporządzeniem w zakresie pośrednictwa pracy dotyczą włączenia do tej części rozporządzenia przepisów dotyczących pośrednictwa pracy w ramach państw Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które stanowiły wcześniej odrębną usługę EURES, zniesioną ww. ustawą zmieniającą. W części tej określono również niezbędne informacje, które powinna zawierać oferta pracy oraz zakres danych i informacji wymaganych przy dokumentowaniu działań przez pracowników urzędów pracy świadczących usługę pośrednictwa pracy.

W ramach pośrednictwa pracy wprowadzono także przepis § 6 ust. 2 dotyczący zgłaszania ofert pracy przez pracodawców, zgodnie z którym zgłoszenie krajowej oferty pracy w powiatowym urzędzie pracy jest dokonywane przez pracodawcę krajowego pisemnie. Intencją tego przepisu było wyeliminowanie praktyk stosowanych przez niektóre urzędy pracy, które oferty pracy zgłaszane ustnie traktowały inaczej niż oferty zgłaszane pisemnie. W wielu przypadkach przyjmowane ustnie oferty pracy nie zawierały wszystkich informacji. W niektórych powiatowych urzędach pracy nie wprowadzano takich ofert pracy do systemu informatycznego, a tym samym nie przekazywano ich do internetowej bazy ofert pracy i nie realizowano obowiązku określonego w art. 36 ust. 1 pkt 2a ww. ustawy. Występowały też przypadki, w których pracodawcy odstępowali od złożonych wcześniej ustnych deklaracji i zmieniali na niekorzyść osób kierowanych warunki pracy i płacy przedstawione w ofercie pracy. Rozwiązanie to wprowadzone zostało w celu zapewnienia precyzyjnego określenia przez pracodawcę wymagań i oczekiwań wobec kandydata do pracy oraz proponowanych mu warunków podjęcia pracy. Dzięki pisemnemu zgłoszeniu oferty pracy powiatowy urząd pracy uzyskuje natomiast trwały zapis informacji, które umożliwiają realizację zgłoszonej oferty oraz pozyskanie aktualnych informacji o pracodawcy. Pisemne zgłaszanie oferty pracy zabezpiecza również interesy bezrobotnych i poszukujących pracy, kierowanych do pracodawcy w związku z tą ofertą pracy.

Nowe rozporządzenie na etapie projektu było konsultowane zarówno z powiatowymi urzędami pracy, jak i z partnerami społecznymi, w tym organizacjami pracodawców. Zastosowane rozwiązanie w zakresie zgłaszania ofert pracy nie budziło obaw czy zastrzeżeń z ich strony i nie było traktowane jako utrudnienie, które mogłoby w konsekwencji skutkować ograniczeniem liczby ofert pracy zgłaszanych do urzędów pracy.

Po pojawieniu się sygnałów, że nowe rozwiązanie może utrudniać pracodawcom zgłaszanie ofert pracy, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało wyjaśnienia dla powiatowych urzędów pracy dotyczące stosowania przepisu związanego ze zgłaszaniem ofert pracy. Zgodnie z tymi wyjaśnieniami powiatowy urząd pracy może przyjmować zgłoszoną przez pracodawcę ofertę pracy z wykorzystaniem: formularza elektronicznego udostępnionego na stronie internetowej urzędu pracy, poczty, telefaksu, poczty elektronicznej, elektronicznej skrzynki podawczej. Możliwe jest także przyjmowanie ofert pracy na podstawie zgłoszenia ustnego dokonanego przez telefon, jednak aby uzyskać skutek porównywalny ze zgłoszeniem pisemnym w ww. rozumieniu, należałoby zastosować ustne zgłoszenie do protokołu zgodnie z art. 63 Kodeksu postępowania administracyjnego albo potraktować zgłoszenie telefoniczne pracodawcy jako zgłoszenie wstępne. W takim przypadku powiatowy urząd pracy powinien przygotować zgłoszenie oferty pracy i przekazać pracodawcy w celu pisemnej akceptacji. Przedstawione powyżej działania umożliwiają rozwiązanie problemu w specyficznych sytuacjach, gdy pracodawcy są zainteresowani telefonicznym zgłaszaniem ofert pracy.

Odpowiadając natomiast na pytanie, czy prawdą jest, że rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 września 2010 r. w sprawie standardów i warunków prowadzenia usług rynku pracy może zmniejszyć ilość zgłaszanych ofert pracy, pragnę wyjaśnić, że ww. rozporządzenie obowiązuje stosunkowo krótko. Biorąc pod uwagę ten fakt, nie można jeszcze jednoznacznie ocenić, czy wprowadzenie przepisu ograniczającego możliwość zgłaszania ofert pracy z wykorzystaniem telefonu wpłynie na spadek liczby wolnych miejsc zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej zgłaszanych do powiatowych urzędów pracy. Warto jednocześnie podkreślić, że podstawowe informacje z zakresu rynku pracy, jakimi dysponuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, pozyskiwane są w ramach sprawozdawczości rynku pracy, realizowanej zgodnie z ustawą z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439, z późn. zm.) oraz wydawanych na jej podstawie rozporządzeń dotyczących programu badań statystyki publicznej na dany rok, a także wzorów formularzy sprawozdawczych. Zgodnie z ww. regulacjami zakres informacji dotyczących ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców do urzędów pracy w 2010 r. i 2011 r. umożliwia określenie liczby wolnych miejsc zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej zgłaszanych w ofertach pracy. Na podstawie informacji gromadzonych w ramach statystyki publicznej nie ma natomiast możliwości określenia, w jaki sposób zgłoszenie oferty pracy zostało przekazane do powiatowego urzędu pracy przez pracodawcę. Z danych pozyskanych w ramach statystyki publicznej wynika, że w styczniu br. pracodawcy zgłosili 39,05 tys. wolnych miejsc pracy, tj. o 3,21 tys. wolnych miejsc pracy więcej niż w analogicznym okresie 2010 r. (wzrost o 8,94%), co mogłoby wskazywać, że formułowanie tezy o ograniczeniu liczby wolnych miejsc pracy zgłaszanych do urzędów pracy wskutek braku możliwości zgłaszania ofert pracy przez telefon jest przedwczesna.

Jednocześnie pragnę poinformować, że w związku z późn. zm. wprowadzonymi ustawą z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1725) w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej prowadzone są obecnie prace nad projektem rozporządzenia zmieniającego ww. rozporządzenie w sprawie standardów i warunków (...). W ramach tych prac uwzględnione zostaną propozycje rozwiązań ukierunkowanych na umożliwienie pracodawcom zgłaszania ofert pracy z wykorzystaniem optymalnych dla nich środków czy sposobów komunikacji z powiatowymi urzędami pracy.