SPS-023-19611/10 - Stanowisko MPiPS w sprawie zasad przyznawania zasiłku pogrzebowego

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 15 grudnia 2010 r., znak: SPS-023-19611/10, przekazane przez ministra sprawiedliwości pismem z dnia 22 grudnia 2010 r., a dotyczące interpelacji pana posła Cezarego Atamańczuka z dnia 26 listopada 2010 r., znak: GS-023-19611/10, w sprawie zasad przyznawania zasiłku pogrzebowego, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

W myśl art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

Zgodnie z treścią art. 78 ust. 1 powołanej ustawy zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Zgodnie z ust. 2 zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu. Ponadto w myśl art. 78 ust. 3 w razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub wskazany wyżej podmiot zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.

W swoim wystąpieniu pan poseł podnosi brak możliwości uzyskania zasiłku pogrzebowego w przypadku dokonania symbolicznego pochówku osobie uznanej za zmarłą. Jednakże w przypadku braku zwłok (szczątków, prochów) trudno mówić o ceremonii pochówku i związanych z nią kosztach. Należy ponadto wskazać, że świadczenia z ubezpieczenia społecznego służą łagodzeniu skutków określonego ryzyka, nie mają jednak charakteru odszkodowawczego. Wśród wydatków refinansowanych zasiłkiem pogrzebowym wiodącymi są koszty ściśle powiązane z pochówkiem: trumna (ewentualnie urna), asysta, wieńce. W przyjętej praktyce do kosztów pogrzebu nie zalicza się wydatku na wybudowanie nagrobka.

Celem zasiłku pogrzebowego, jak podkreślił kilkakrotnie w swoim wyroku z dnia 28 października 2010 r. (sygn. akt P 25/09) Trybunał Konstytucyjny, jest pokrycie, przynajmniej częściowe, kosztów pogrzebu. Ponadto, co podniósł w przywołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny, "zasiłek pogrzebowy ma też charakter pomocy socjalnej, mającej na celu zagwarantowanie szybkiego dostarczenia środków finansowych rodzinie w trudnym dla niej momencie śmierci osoby bliskiej zapewniającej dotychczas jej utrzymanie".

Od dnia 22 maja 2009 r. weszła w życie nowelizacja przedmiotowej ustawy, która zawiera regulacje zmieniające termin do ubiegania się o wypłatę zasiłku pogrzebowego. Zgodnie z nowelizacją art. 81 prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o przyznanie zasiłku w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje, a w przypadku gdy zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w tym terminie było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od daty sporządzenia aktu zgonu. Ustawodawca umożliwił ubieganie się o zasiłek pogrzebowy szerszej grupie podmiotów, jednakże nadal wiąże uprawnienie do ubiegania się o zasiłek pogrzebowy z rzeczywistym dokonaniem pochówku. Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku wskazał na tę nowelizację jako na regulację zasługującą na aprobatę. Przedmiotem wyroku TK z dnia 28 października 2010 r. był przepis art. 81 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w brzmieniu sprzed 21 maja 2009 r., tj. sprzed nowelizacji przewidującej inne niż dzień śmierci zdarzenia, od których rozpoczyna się bieg terminu do złożenia wniosku o zasiłek pogrzebowy.

W świetle powyższych wyjaśnień rysuje się pogląd, że zmiana ustawy w kierunku przyznania prawa do zasiłku pogrzebowego w przypadku braku zwłok, a zatem prawa do zasiłku pogrzebowego z tytułu pochówku symbolicznego polegającego na czynnościach związanych z upamiętnieniem osoby zmarłej poprzez np. postawienie pamiątkowych tablic lub poprzez inną formułę oddania hołdu zmarłemu nie byłaby trafna.

Z uwagi na powyższe propozycja pana posła dotycząca rozszerzenia uprawnień do zasiłku pogrzebowego na osoby dokonujące symbolicznych pochówków nie wydaje się słuszna.

Odnosząc się natomiast do sytuacji, w której rodzina otrzymała informację o identyfikacji zmarłego wiele lat po jego śmierci i ubiega się o świadczenie w związku z dokonaniem ekshumacji tej osoby i wyprawieniem jej pogrzebu, należy wskazać, że po powołanym wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego osoby te będą mogły zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wypłatę zasiłku pogrzebowego. W przypadku wątpliwym sprawę rozstrzygnie wyrok sądu.

Odpowiadając na pytanie, jakie możliwości dochodzenia praw do zasiłku pogrzebowego mają rodziny, którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wypłaty przedmiotowego świadczenia, uprzejmie informuję, że ZUS w sprawach emerytalno-rentowych (a do nich zaliczają się sprawy wypłaty zasiłków pogrzebowych) wydaje decyzje, od których przysługuje osobom zainteresowanym odwołanie do sądu. Prawomocne orzeczenie sądu jest wiążące dla stron oraz dla wszystkich instytucji i organów.