SPS-023-19143/10 - Ustawowy wskaźnik pracowników socjalnych.

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację poseł Anny Sobeckiej, przesłaną przy piśmie z dnia 27 października 2010 r., znak: SPS-023-19143/10, w sprawie ustawowego wskaźnika zatrudnienia pracowników socjalnych, przedstawiam poniższe wyjaśnienia.

Ad 1. Odnośnie do kwestii dotyczącej dofinansowania tworzenia stanowisk pracy dla asystentów rodziny, które będzie możliwe w ramach projektów realizowanych po wejściu w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, uprzejmie informuję. Zadania własne gminy i powiatu z zakresu realizacji zadań wspierania rodziny oraz systemu pieczy zastępczej, w szczególności dotyczące powołania asystentów rodziny, koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej oraz prowadzenia szkoleń dla rodzin zastępczych i prowadzących rodzinne domy dziecka, zostaną w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy dofinansowane z budżetu państwa. Dofinansowanie to będzie realizowane jako dotacja celowa na podstawie, wprowadzonego przez ministra właściwego do spraw rodziny, programu wspierania jednostek samorządu terytorialnego. Na ten cel Rada Ministrów zaakceptowała na lata 2011-2013 odpowiednio kwoty: 35 mln zł, 54 mln zł, 76 mln zł.

Ad 2. Kwestia wskaźnika zatrudnienia pracowników socjalnych w ośrodkach pomocy społecznej jest uregulowana przepisem art. 110 ust. 11 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.), który określa, iż ośrodek pomocy społecznej zatrudnia pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku jeden pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców, nie mniej jednak niż trzech pracowników socjalnych. Przepis powyższy został wprowadzony do ustawy o pomocy społecznej już w styczniu 1997 r. w celu umożliwienia pracownikom socjalnym prawidłowej realizacji ich zadań, w szczególności prowadzenia pracy socjalnej z osobami/rodzinami znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej. W niezmienionym kształcie przepis ten został przeniesiony do nowej ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Wskaźnik obowiązuje więc już 13 lat, ale pomimo upływu wielu lat w wielu gminach nie jest przestrzegany do dnia dzisiejszego. Jednak z perspektywy czasu należy ocenić, że przyczynił się znacznie do wzrostu liczby zatrudnionych pracowników socjalnych.

Jak wynika ze statystyki prowadzonej w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, wskaźnik zatrudnienia pracowników socjalnych w ośrodkach pomocy społecznej corocznie wzrasta: na dzień 31 grudnia 2009 r. wynosił on 0,94, na dzień 31 czerwca 2010 r. - 0,96. Do wzrostu tego wskaźnika przyczyniają się m.in. kontrole prowadzone przez wojewodę w ramach nadzoru nad realizacją zadań samorządu gminnego na podstawie przepisu art. 22 pkt 8 powyżej przywołanej ustawy o pomocy społecznej oraz wzrost świadomości władz samorządowych o ważnej roli pracy pracowników socjalnych. Niewątpliwie bardzo ważną rolę odgrywa również możliwość pozyskiwania środków finansowych Unii Europejskiej przez ośrodki pomocy społecznej na projekty systemowe w ramach priorytetu VII Programu Operacyjnego "Kapitał ludzki" 2007-2013, ponieważ jednym z wymogów ubiegania się o powyższe środki jest spełnienie ustawowego wskaźnika zatrudnienia pracowników socjalnych.

Informuję również, że w Sejmie są prowadzone prace nad projektem komisyjnym ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej. Powyższy projekt przewiduje dodanie do przepisu art. 110 dodatkowego ustępu, który określałby, że liczba rodzin lub osób samotnie gospodarujących przypadających na jednego pracownika socjalnego, z którymi prowadzi on pracę socjalną, nie może być większa niż 50. Ponadto przewidywane jest dodanie przepisu art. 110a, określającego możliwość wyodrębnienia w strukturach organizacyjnych ośrodka pomocy społecznej zespołu realizującego zadania tego ośrodka w zakresie pracy socjalnej i integracji społecznej. Przewiduje się, że w powyższym zespole będzie zatrudnionych co najmniej trzech pracowników socjalnych, przy czym możliwe będzie zatrudnienie także innych specjalistów.

Jak wynika z dotychczasowej praktyki, treść obecnie obowiązującego przepisu art. 110 rodziła w samorządzie gminnym trudności interpretacyjne i wiele samorządów uznawało, że maksymalny poziom zatrudnienia pracowników socjalnych w ośrodku pomocy społecznej to trzech pracowników socjalnych. W praktyce oznaczało to, że w OPS zatrudniano tylko jednego pracownika socjalnego, który sam wykonywał całą pracę socjalną na rzecz osób i rodzin z terenu całej gminy. Natomiast dodanie przepisu art. 110a ma na celu próbę oddzielenia pracy administracyjnej w ośrodku pomocy społecznej od faktycznej pracy socjalnej, co będzie służyć profesjonalizacji pracy socjalnej i skuteczniejszemu adresowaniu pomocy społecznej oraz możliwości odciążenia pracowników socjalnych od nadmiernej pracy administracyjnej.

Dodatkowo informuję, że powstał rządowy projekt ustawy o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców, zgodnie z którym przewiduje się m.in. zastąpienie konieczności przedstawiania zaświadczeń wyłącznie oświadczeniami. W przypadku przyjęcia przez Sejm powyższego projektu w sytuacji ubiegania się o pomoc społeczną będzie to duże uproszczenie procedury administracyjnej, ponieważ katalog dokumentów (zaświadczeń, decyzji) wymaganych od osoby lub rodziny jest obszerny. Natomiast w sytuacji konieczności złożenia oświadczenia w wielu przypadkach wystarczające będzie przedstawienie tylko jednego dokumentu. Pragnę także zapewnić, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nadal będzie podejmować wysiłki zmierzające do zapewniania pracownikom socjalnym lepszych warunków dla efektywniejszego wspierania osób i rodzin w ich wysiłkach zmierzających do przezwyciężenia ich trudnych sytuacji życiowych w formie pracy socjalnej, jako ważnego świadczenia pomocy społecznej.