SPS-023-17419/10 - Stanowisko MPiPS w sprawie pozycji kobiet na polskim rynku pracy.

Nawiązując do wystąpienia z dnia 10 sierpnia 2010 r. (sygn. SPS-023-17419/10) przekazującego interpelację posła na Sejm RP pana Michała Stuligrosza w sprawie pozycji kobiet na polskim rynku pracy, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

Pomimo dokonujących się pozytywnych zmian rynek pracy zarówno w Polsce, jak i w Europie nadal jest obszarem, w którym niezbędne jest podejmowanie działań na rzecz wyrównywania szans kobiet i mężczyzn. Utrzymujące się stereotypy płciowe wciąż mają wpływ na niższe zarobki kobiet w porównaniu z zarobkami mężczyzn. Z tej samej przyczyny kobiety mają też utrudniony dostęp do awansów. Chociaż mężczyźni coraz częściej angażują się w obowiązki rodzinne, to kobiety wciąż ponoszą główny ciężar związany z wychowywaniem dzieci i prowadzeniem gospodarstwa domowego - niezależnie od wykonywanej pracy zawodowej. Z drugiej strony coraz więcej kobiet zakłada z sukcesem własne przedsiębiorstwa.

Ministerstwo podejmuje zatem szereg działań mających na celu wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy.

Od początku 2007 r. uchwalono dwie nowelizacje Kodeksu pracy uwzględniające wdrażanie polityki na rzecz równouprawnienia i przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na płeć, tj.:

1) ustawę z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy, która wprowadziła zmiany dotyczące m.in.:

- równego traktowania w zatrudnieniu,

- sytuacji prawnej pracowników powracających do pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego;

2) ustawę z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która wprowadziła zmiany dotyczące m.in.:

- urlopu macierzyńskiego,

- urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,

- dodatkowych uprawnień związanych z rodzicielstwem (urlop ojcowski),

- ochrony stosunku pracy pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego, korzystającego z obniżonego wymiaru czasu pracy.

Zmiany związane z zasadą równego traktowania w zatrudnieniu

Wprowadzone do Kodeksu pracy zmiany polegają z jednej strony na uszczegółowieniu i doprecyzowaniu niektórych przepisów, co dotyczy zwłaszcza definicji dyskryminacji pośredniej i jej przejawów oraz definicji molestowania seksualnego, a także precyzyjniejszego określenia przypadków nienaruszających zasady równego traktowania w zatrudnieniu, z drugiej zaś strony na wprowadzeniu nowych regulacji podnoszących standard ochrony pracowników w obszarze równego traktowania w zatrudnieniu.

Wymiar urlopu macierzyńskiego

Od 1 stycznia 2009 r. wymiar urlopu macierzyńskiego jest wyższy oraz uzależniony od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi:

- 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

- 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,

- 33 tygodnie w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

- 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,

- 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Zmiany dotyczące urlopu ojcowskiego

Od 1 stycznia 2010 r. pracownik ojciec wychowujący dziecko będzie mógł skorzystać z urlopu ojcowskiego. Urlop ojcowski jest fakultatywny, nie może być przeniesiony na inną osobę. Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje ojcu dziecka, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. Pracodawca będzie obowiązany uwzględnić wniosek pracownika w tej sprawie. Urlop ojcowski będzie mógł być wykorzystany przez pracownika także w czasie, gdy pracownica korzysta np. z urlopu macierzyńskiego czy dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Za czas urlopu ojcowskiego pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński. W okresie korzystania z urlopu ojcowskiego pracodawca nie będzie mógł zwolnić pracownika, obowiązuje bowiem zakaz wypowiadania i rozwiązywania stosunku pracy w tym czasie, podobnie jak w czasie urlopu macierzyńskiego.

Wymiar urlopu ojcowskiego będzie etapowo podwyższany i wynosi:

- w 2010 i 2011 r. - 1 tydzień,

- od 1 stycznia 2012 r. - 2 tygodnie.

Wprowadzenie urlopu ojcowskiego niewątpliwie przyczyni się do większego uczestnictwa ojców w procesie wychowania dziecka oraz do kształtowania się partnerskiego modelu rodziny, a także będzie miało wpływ na zmianę postawy pracodawców wobec nieobecności kobiety w związku z urodzeniem dziecka.

Godzenie życia zawodowego i rodzinnego sprzyja lepszej równowadze w podziale obowiązków rodzinnych między kobietami i mężczyznami, co znacznie ułatwia uczestnictwo kobiet w rynku pracy. Pracodawcy często postrzegają kobiety jako pracowników mniej dyspozycyjnych ze względu na obciążenie obowiązkami rodzinnymi. W ministerstwie opracowywane są aktualnie nowe regulacje prawne w tym zakresie. Planuje się, że przygotowywana ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 wejdzie w życie w 2011 r. Celem projektowanej regulacji jest tworzenie warunków dla rozwoju zróżnicowanych form opieki nad małymi dziećmi i poprawa standardów funkcjonowania placówek opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, wsparcie rodziców zarówno w planach prokreacyjnych, jak i w procesie wychowywania dzieci. Proponowane rozwiązania mają również na celu umożliwienie rodzicom i opiekunom dzieci podjęcie aktywności zawodowej. Zakłada się, że nowe przepisy:

- spowodują zwiększenie dostępności do wysokiej jakości placówek opieki nad dziećmi i usług opiekuńczych dla dzieci do lat 3, a w konsekwencji objęcie opieką większej liczby dzieci w tym wieku,

- spowodują zwiększenie możliwości powrotu na rynek pracy rodziców,

- pozwolą kobietom na wykorzystanie w większym stopniu posiadanego kapitału wiedzy i jego rozwój,

- będą miały wpływ na poprawę szans kobiet na rynku pracy i wzrost ich zatrudnienia, co wpłynie pozytywnie na sytuację materialną rodziny i przełoży się na spadek zagrożenia ubóstwem.

Oprócz gwarancji prawnych niezbędne jest również rozpowszechnianie informacji na temat istniejących przepisów oraz podejmowanie działań promujących tematykę równości szans.

Ministerstwo realizuje wiele działań oraz projektów mających na celu przezwyciężanie niekorzystnych dla kobiet zjawisk na rynku pracy. W ramach projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego zrealizowano działania mające na celu m.in.: promowanie przedsiębiorczości kobiet, ich aktywności w życiu społecznym i zawodowym, uświadomienie opinii publicznej istnienia zjawiska dyskryminacji kobiet po czterdziestym piątym roku życia na rynku pracy, aktywizację w wymiarze zawodowym, edukacyjnym i społecznym, zmianę klimatu społecznego wśród pracodawców i kobiet wchodzących na rynek pracy po urodzeniu dziecka oraz powracających do zatrudnienia po urlopie macierzyńskim lub wychowawczym jako potencjalnie dobrych i efektywnych pracowników, upowszechnianie wiedzy na temat elastycznych form zatrudnienia wśród kobiet i tym samym zwiększenie ich motywacji do aktywnego uczestnictwa w rynku pracy, podniesienie świadomości na temat znowelizowanego Kodeksu pracy pod kątem przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na płeć, podnoszenie świadomości na temat godzenia ról zawodowych i rodzinnych/prywatnych kobiet i mężczyzn, rozpowszechnianie badań na temat równouprawnienia kobiet i mężczyzn we wszystkich aspektach życia, podnoszenie świadomości na temat sytuacji kobiet na rynku pracy, a także zdiagnozowanie sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich w Polsce.

W ramach projektów przeprowadzono wiele kampanii świadomościowych, w tym działania medialne, tj. spoty TV, programy telewizyjne, artykuły prasowe, strony internetowe.

Obecnie realizowane są dwa projekty, których działania mają przyczynić się do aktywizacji społeczno-ekonomicznej kobiet na poziomie lokalnym i regionalnym oraz wspomagać godzenie ról zawodowych i rodzinnych kobiet i mężczyzn. Projekty te przewidują również działania medialne mające przybliżyć świadomości społecznej problematykę w nich poruszaną (m.in. spoty TV, programy TV, krótkie formy dokumentalne). Ministerstwo planuje również przeprowadzenie kampanii informacyjno-promocyjnej skierowanej m.in. do pracodawców na temat aktualnych przepisów Kodeksu pracy stwarzających możliwość godzenia życia zawodowego i rodzinnego pracowników oraz promocję aktywnego urlopu ojcowskiego.

Ułatwienie obu płciom godzenia ról rodzinnych i zawodowych na poziomie miejsca pracy oraz promowanie partnerskiego modelu rodziny przyczyni się do zwiększenia aktywności kobiet na rynku pracy, a także zmniejszenia dysproporcji wynagrodzeń ze względu na płeć.