SPS-023-17367/10 - Zasady łączenia świadczeń emerytalnych ZUS oraz KRUS.

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację poselską posła Józefa Piotra Klima w sprawie łączenia świadczeń emerytalnych przyznawanych z powszechnego systemu emerytalnego oraz z systemu rolniczego, nadesłaną przy piśmie Pana Marszałka z dnia 5 sierpnia 2010 r., znak: SPS-023-17367/10, pragnę uprzejmie przedstawić, co następuje.

Od początku powstania systemu ubezpieczenia społecznego rolników, a więc od 1977 r., aż do roku 1989 istniał obowiązek podwójnego ubezpieczenia dla rolników "dwuzawodowców", tj. osób, które prowadzenie gospodarstwa rolnego łączyły z zatrudnieniem poza rolnictwem. W związku z podwójnym ubezpieczeniem istniała możliwość pobierania świadczeń emerytalno-rentowych zbiegowych z powszechnego i rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego. W razie nabycia prawa do dwóch ww. świadczeń uprawnionemu wypłacano 1,5 świadczenia - świadczenie korzystniejsze co do wysokości w całości, a drugie w połowie.

Na podstawie ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 10, poz. 53), zniesiono zarówno obowiązek podwójnego ubezpieczenia dla rolników "dwuzawodowców", jak i możliwość pobierania świadczeń emerytalno-rentowych zbiegowych, i wprowadzono rozwiązanie polegające na wzajemnym zaliczaniu okresów ubezpieczenia do uprawnień emerytalno-rentowych oraz możliwość pobierania tylko jednego świadczenia emerytalnego z powszechnego albo rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego. Obecnie rozwiązanie polegające na wzajemnym zaliczaniu okresów ubezpieczenia do uprawnień emerytalno-rentowych jest uregulowane zarówno w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.), jak i w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 z późn. zm.).

W systemie rolnym przedmiotowe rozwiązanie zostało uregulowane w art. 20 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, zgodnie z którym do okresów ubezpieczenia wymaganych do ustalenia prawa do emerytury rolniczej zalicza się m.in. okresy, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli nie zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów. Z kolei w myśl art. 33 ust. 2 ww. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w razie zbiegu prawa do emerytury z rolniczego i powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie.

Zgodnie z zapoczątkowaną w 1999 r. reformą powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, w 2009 r. rozpoczęto wypłacanie emerytur z nowego systemu dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. W związku z tym zaistniała konieczność wprowadzenia nowych zasad łączenia okresów ubezpieczenia i opłacania składek w dwóch różnych systemach ubezpieczeń funkcjonujących w Polsce - rolnym i powszechnym.

Przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej nadal warunkiem koniecznym jest nie tylko osiągnięcie wieku emerytalnego, ale również posiadanie wymaganego stażu ubezpieczeniowego. Dodatkowo prawo do wypłaty pełnej emerytury rolniczej uwarunkowane jest zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej poprzez przekazanie gospodarstwa rolnego. Dotacja budżetowa do systemu ubezpieczenia społecznego rolników ukierunkowana jest głównie na finansowanie tej części emerytury rolniczej, która przysługuje za zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej.

Dlatego też przy ustalaniu prawa i wysokości świadczenia emerytalnego wprowadzono łączenie okresów ubezpieczenia i opłacania składek w obu systemach w taki sposób, aby w każdym przypadku rolnik otrzymał świadczenie odpowiadające opłaconym przez niego składkom w okresie aktywności zawodowej w obu systemach. Stosowne przepisy w tym zakresie w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz innych ustawach wprowadzone zostały ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507), która weszła w życie z dniem 8 stycznia 2009 r. Zgodnie z tymi przepisami rolnik "dwuzawodowiec" urodzony po dniu 31 grudnia 1948 r. będzie miał zawsze prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (bez względu na długość stażu ubezpieczeniowego w ZUS), a także do emerytury ze środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym, jeżeli był członkiem OFE, a także do części składkowej świadczenia emerytalnego rolniczego stanowiącej część ubezpieczeniową. Natomiast, jeżeli w okresie aktywności zawodowej to działalność rolnicza w gospodarstwie rolnym była głównym źródłem utrzymania rolnika, tj. posiada on okres opłacania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników wymagany do uzyskania emerytury rolniczej (25 lat), będzie miał w wieku 65 lat (mężczyzna) i 60 lat (kobieta) prawo do emerytury rolniczej (którą wypłacać będzie KRUS) niezależnie od świadczeń emerytalnych wypłacanych mu przez ZUS (z FUS i z OFE). Zarówno ZUS jak i KRUS świadczenia emerytalne będzie wypłacać niezależnie.

W pozostałych przypadkach, gdy rolnik nie będzie miał wymaganego stażu ubezpieczenia rolniczego do przyznania mu emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników, o emeryturę musi ubiegać się w ZUS. Przy ustalaniu wysokości emerytury z FUS, ZUS uwzględni okresy opłacania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników, obliczając zwiększenie na takich zasadach, jak ustala się wysokość części składkowej emerytury rolniczej na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Okresy opłacania składek na ubezpieczenie rolne będą traktowane jak okresy składkowe w powszechnym systemie emerytalnym. Będą się więc sumować przy ustalaniu prawa do podwyższenia świadczenia do kwoty najniższej emerytury gwarantowanej przez państwo, jeżeli wysokość ustalonego ze składek świadczenia nie osiągnie tej kwoty. Należy podkreślić, że ustalanie wysokości zwiększenia rolnego do emerytury z ZUS będzie odbywać się na zasadach dotychczasowych, obowiązujących przed 8 stycznia 2009 r. Ponadto, tak jak dotychczas, w przypadku, gdy świadczenie emerytalne wypłacać będzie ZUS, kontynuowanie działalności rolniczej przez emeryta nie będzie miało wpływu na wysokość tego świadczenia.

Takie rozwiązanie wpisuje się w zasadniczy cel reformy powszechnego systemu emerytalnego, bowiem zachęca do dłuższej aktywności zawodowej i opłacania składek ubezpieczeniowych. Rolnik posiadający długi staż ubezpieczeniowy w rolnictwie (co najmniej 25-letni) oraz okresy opłacania składek w systemie powszechnym ma szansę otrzymać na starość 3 emerytury: z KRUS rolną oraz z ZUS emeryturę z FUS i emeryturę kapitałową (ze środków zgromadzonych w OFE). Takiej możliwości nie miałby rolnik, gdyby przepisy w tym zakresie nie uległy zmianie od 8 stycznia 2009 r. Przyjęte rozwiązania są więc korzystniejsze od dotychczasowych, które przewidywały wypłatę tylko jednego świadczenia emerytalnego z wybranego przez ubezpieczonego systemu, tj. z KRUS lub z ZUS. Istotą przyjętych rozwiązań jest utrzymanie praw nabytych w systemie powszechnym, w tym do zgromadzonego "kapitału" ze składek, także w części podlegającej dziedziczeniu (z OFE), przy jednoczesnym zachowaniu praw do emerytury rolniczej.