SPS-023-17312/13 - Ewidencja sprzedaży za pomocą kas fiskalnych.

Prowadzenie ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących ma charakter obowiązkowy i powszechny. Obowiązek ten został ustanowiony w drodze ustawy. Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), dalej ustawa, podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Istnieją dwa zasadnicze powody wprowadzenia obowiązku ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej.

Po pierwsze, chodzi o potrzebę zapewnienia kontroli nad rzetelnością deklarowanych przez pewne grupy podatników wysokości obrotów, realizowanych przede wszystkim dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Obowiązek ewidencjonowania w kasie dotyczy bowiem tych transakcji, w przypadku których nie ma bezwzględnego obowiązku wystawiania faktur je dokumentujących (faktury wystawiane są wyłącznie na żądanie nabywców - osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej). W tym przypadku - przy braku innych form dokumentowania transakcji (utrwalania tego, że miały one miejsce) - istniałoby realne zagrożenie zaniżania obrotów (podstawy opodatkowania). Obowiązek ewidencjonowania sprzedaży w kasie rejestrującej ma przeciwdziałać takim przypadkom.

Po drugie, obowiązek używania kas fiskalnych ma znaczenie z punktu widzenia ochrony interesów ekonomicznych konsumenta. Rejestracja transakcji, a w konsekwencji dokument otrzymany przez konsumenta (paragon fiskalny), zawiera dane dotyczące transakcji, które umożliwiają konsumentowi identyfikację kontrahenta, dochodzenie swoich uprawnień z tytułu reklamacji, ochronę jego interesów - i to niezależnie od tego, czy zarejestrowana sprzedaż wiąże się z realną zapłatą kwoty podatku (por. wyrok TK z dnia 21 września 2004 r., K 34/03).

Ustawowy obowiązek ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących dotyczy wszystkich podatników dokonujących sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Minister finansów upoważniony został jedynie, w drodze rozporządzenia, do wprowadzenia na czas określony zwolnień od ewidencjonowania przy zastosowaniu kas dla niektórych grup podatników oraz niektórych czynności.

W kwestii ograniczenia liczby podatników uprawnionych do korzystania ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących, tj. obniżenia limitu uprawniającego do zwolnienia do kwoty 20 000 zł obrotu, należy zauważyć, że w poprzednio obowiązującym rozporządzeniu ministra finansów z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. Nr 138, poz. 930) przewidziany był limit 20 000 zł dla podmiotów rozpoczynających sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych - do tej kwoty zatem obniżono w rozporządzeniu ministra finansów z dnia 29 listopada 2012 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. z 2012 r. poz. 1382) limit dla podatników kontynuujących w danym roku realizowanie sprzedaży na rzecz ww. podmiotów. Jednocześnie za zasadne uznano, ażeby limit obrotów dla podatników rozpoczynających taką sprzedaż w trakcie roku podatkowego był proporcjonalny do okresu wykonywania tych czynności w danym roku podatkowym (podatnik rozpoczynający sprzedaż na początku roku winien mieć wyższy limit niż podatnik rozpoczynający taką sprzedaż pod koniec roku).

W tym miejscu należy jednak wyraźnie podkreślić, że wspomniany limit obrotu dotyczy sprzedaży realizowanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej lub rolników ryczałtowych, zatem globalny obrót u podatnika (łącznie z transakcjami realizowanymi na rzecz podatników) może być dużo wyższy od ww. limitu. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że w katalogu zwolnień od ewidencjonowania przy zastosowaniu kas zachowano szereg szczególnych tytułów zwolnieniowych.

Zmiana polegająca na obniżeniu kwoty obrotu uprawniającej do zwolnienia z 40 000 zł do kwoty 20 000 zł (dla podatników kontynuujących prowadzenie działalności gospodarczej) wynika z koncepcji systematycznego i stopniowego ograniczania odstępstw od docelowego rozwiązania przyjętego w ustawie o podatku od towarów i usług, jakim jest powszechny charakter prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących przez podatników prowadzących sprzedaż na rzecz osób fizycznych wymienionych w art. 111 ust. 1 ustawy.

Tym samym uprzejmie informuję, że nie jest przewidywane podwyższenie ww. progu obrotów uprawniającego do korzystania ze zwolnienia z obowiązku stosowania kas rejestrujących.

Należy również zauważyć, iż z dniem 1 maja 2011 r. (a więc na mocy poprzednio obowiązującego rozporządzenia, tj. rozporządzenia ministra finansów z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących - Dz. U. z 2010 r. Nr 138, poz. 930) zaczęły podlegać ogólnym zasadom ewidencjonowania sprzedaży, o której mowa w art. 111 ust. 1 ustawy, podmioty świadczące usługi w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej (PKWiU 85), a także usługi prawne (z wyłączeniem usług notariuszy w zakresie objętym wpisem do repertorium A i P - ex 69.10.1).

Natomiast od dnia 1 marca 2013 r. obowiązkiem ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących zostali objęci także podatnicy świadczący usługi nauki jazdy (PKWiU 85.53.11) - co miało związek ze zgłaszanymi nieprawidłowościami w rozliczaniu się z podatków wśród tej grupy podatników.

Odnosząc się do celów (i skutków) przedmiotowej regulacji, należy zauważyć, że wprowadzenie kas rejestrujących na szerszą skalę ma zapewnić wyższą wiarygodność ewidencji obrotu i kwot podatku należnego, co powinno przyczynić się do poprawy ściągalności podatków - i to nie tylko w podatku od towarów i usług, ale również w zakresie podatków dochodowych. Wcześniej wspomniałem o znaczeniu paragonu fiskalnego (a co za tym idzie, samej rejestracji przy wykorzystaniu kasy rejestrującej) z punktu widzenia konsumenta.

Jednocześnie należy nadmienić, iż regulacje prawne w zakresie prowadzenia ewidencji, w tym za pomocą kas rejestrujących, w Unii Europejskiej nie są zharmonizowane. Każdy kraj UE odrębnie określa zasady funkcjonowania i prowadzenia ewidencji. Należy zwrócić uwagę, że stosowanie limitu wyłączającego z obowiązku stosowania kasy rejestrującej ze względu na obrót nie jest czymś wyjątkowym - podobny jak Polska limit stosuje Szwecja (ok. 20 700 zł).

Odnosząc się do pytania dotyczącego kwoty ulgi na zakup kasy rejestrującej, pragnę zauważyć, że kwota ta została skalkulowana na optymalnym poziomie, możliwym do zrealizowania przy obecnym stanie finansów budżetu państwa. Należy podkreślić, iż rozwiązanie przyjęte w art. 111 ust. 4 ustawy jest wyjątkową preferencją stosowaną w krajowym systemie podatkowym, gdzie budżet państwa dofinansowuje działalność gospodarczą (zwraca de facto koszty jej prowadzenia). Zgodnie z wyżej powołanym przepisem podatnikom, którzy rozpoczną ewidencjonowanie obrotu i kwot podatku należnego w obowiązujących terminach, przysługuje prawo do odliczenia od tego podatku kwoty wydatkowanej na zakup każdej z kas rejestrujących zgłoszonych na dzień rozpoczęcia (powstania obowiązku) ewidencjonowania w wysokości 90% jej ceny zakupu (bez podatku), nie więcej jednak niż 700 zł W przypadku podatników, którzy wykonują wyłącznie czynności zwolnione od podatku lub są podatnikami zwolnionymi od podatku (tzw. zwolnienie podmiotowe), urząd skarbowy dokonuje zwrotu kwoty odliczenia z tytułu zakupu kasy na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub na rachunek podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem, w terminie do 25. dnia od daty złożenia wniosku przez podatnika (art. 111 ust. 5 ustawy). Biorąc pod uwagę ceny sprzedaży najtańszych kas rejestrujących na rynku, które oscylują w granicach od ok. 600 zł do ok. 1000 zł (brutto), to obciążenie podmiotów gospodarczych z tego tytułu jest minimalne.

Odnosząc się do kwestii wpływu przedmiotowej regulacji na przedsiębiorczość, należy zwrócić uwagę, że w rozporządzeniu pozostawiono przepisy pozwalające na korzystanie ze zwolnienia z obowiązku ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących dla podatników o niskich obrotach. Jednocześnie wskazać należy, że wszyscy podatnicy są zobligowani do prowadzenia ewidencji sprzedaży, czy to w formie papierowej, czy elektronicznej. Kasa rejestrująca upraszcza ewidencjonowanie obrotów, zatem nie można zgodzić się, że jej wprowadzenie u podatnika generuje jedynie dodatkowe obowiązki ewidencyjne, powodujące negatywny wpływ na przedsiębiorczość.

Dodatkowo należy zauważyć, że zrównanie limitu obrotu, wprowadzone rozporządzeniem z dnia 29 listopada 2012 r., z działalności określonej w art. 111 ustawy, pozwalającego na korzystanie ze zwolnienia z ewidencjonowania dla kontynuujących i rozpoczynających działalność do 20 000 zł, a także zmiana sposobu liczenia tego obrotu przez podatników rozpoczynających działalność określoną w art. 111 ustawy, będą miały wpływ na wyrównanie układu konkurencyjności między podmiotami, gdyż stosowanie obowiązku ewidencjonowania przy zastosowaniu kas stwarza większe prawdopodobieństwo wykazywania przez podmioty gospodarcze faktycznie osiąganych obrotów.

Odnosząc się do kwestii możliwości ewentualnego wyeliminowania zwolnień, pragnę zauważyć, że przedmiotowe rozporządzenie z dnia 29 listopada 2012 r. określa zasady korzystania ze zwolnień z tytułu obowiązku ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących na 2 lata. Przed upływem tego okresu podjęte będą prace legislacyjne i przeprowadzona zostanie szczegółowa analiza stosowanych rozwiązań. W chwili obecnej nie uważam jednak, aby całkowita likwidacja przedmiotowych zwolnień była uzasadniona (mimo że - jak wskazałem wyżej - ustawa przewiduje takie rozwiązanie jako docelowe).

Odnosząc się do podniesionej przez pana posła kwestii regulacji związanych z informacjami, jakie miałyby być drukowane przez kasy fiskalne, uprzejmie informuję, że rozporządzenie ministra finansów z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. poz. 363) weszło w życie z dniem 1 kwietnia 2013 r. i stanowi w zasadniczej części powielenie regulacji prawnych, które obowiązywały dotychczas - por. rozporządzenie ministra finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków ich stosowania (Dz. U. z 2008 r. Nr 212, poz. 1338 z późn. zm.), zwane dalej rozporządzeniem z 2008 r.

Przedmiotowe rozporządzenie zawiera regulacje wskazujące, jakie elementy powinny zawierać dokumenty fiskalne, m.in. paragon fiskalny. W porównaniu z rozporządzeniem z 2008 r. konstrukcja paragonu fiskalnego została poszerzona o następujące elementy:

- oznaczenie "paragon fiskalny";

- wartość rabatów lub narzutów, o ile występują;

- numer identyfikacji podatkowej (NIP nabywcy) - na żądanie nabywcy.

Ponadto uległa doprecyzowaniu regulacja dotycząca nazwy towaru lub usługi na paragonie. Wskazano bowiem, że paragon fiskalny zawiera m.in. nazwę towaru lub usługi pozwalającą na jednoznaczną ich identyfikację.

Sposób dokonywania jednoznacznej identyfikacji towaru lub usługi jest w dużej mierze uzależniony od specyfiki prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej, przy czym należy pamiętać, iż w świetle § 5 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia ministra finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków ich stosowania (Dz. U. z 2008 r. Nr 212, poz. 1338 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem z 2008 r., ilość znaków dla nazwy towarów w kasie musi być nie mniejsza niż 12 znaków i przepisy nie wykluczają stosowanie skrótów (praktyka potwierdza, że podatnicy korzystają z tej możliwości).

Jednocześnie jednak, dokonując interpretacji § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia z dnia 14 marca 2013 r., należy mieć na uwadze stosowne przepisy zawarte w rozdz. 5. Zwłaszcza przepis § 36, zgodnie z którym podatnicy użytkujący kasy, o których mowa w § 35 oraz art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach (Dz. U. Nr 64, poz. 332), nieposiadające możliwości technicznych spełnienia wymagań określonych w rozdz. 2 (rozdział ten obejmuje m.in. § 8, czyli przepis stanowiący o jednoznacznej identyfikacji, oraz § 9 tego rozporządzenia), stosują te przepisy odpowiednio.

Z łącznej analizy przepisów § 8 ust. 1 pkt 6 i § 36 ww. rozporządzenia z dnia 14 marca 2013 r. wynika, że stosowana przez podatnika kasa fiskalna (system kasowy) i jej możliwości techniczne (w kontekście prowadzonej przez podatnika działalności; w szczególności jej zakresu) mogą mieć istotny wpływ na wymagania co do sposobu identyfikacji towarów i usług w tym znaczeniu, że brak możliwości technicznych, związany przykładowo z niewystarczającą liczbą pozycji dostępnych w kasie rejestrującej (w stosunku do asortymentu oferowanych towarów), będzie skutkować mniej szczegółowym prowadzeniem identyfikacji (tekst jedn.: dostosowanym do możliwości kasy).

Odpowiednie dostosowanie nazwy towaru do specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej nie będzie powodowało konieczności wymiany kasy czy też konieczności zaopatrywania się w dodatkowe urządzenia.

Biorąc pod uwagę powyższe, uprzejmie informuję, że obecnie nie jest planowana zmiana (rozszerzanie) ww. regulacji.