SPS-023-16690/10 - Zasady wyliczenia przyszłych emerytur.

W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 5 lipca 2010 r., znak: SPS-023-16690/10, dotyczące interpelacji poseł Anny Sobeckiej w sprawie wyliczenia przyszłych emerytur uprzejmie wyjaśniam.

Obowiązek informowania ubezpieczonych o stanie ich indywidualnych kont w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w tym również o wysokości hipotetycznej emerytury, nakłada na zakład art. 50 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).

Na tej podstawie ZUS przekazuje ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. informację o wysokości środków zewidencjonowanych na ich kontach, a także - po raz pierwszy począwszy od informacji za rok 2008 - ubezpieczonym, którzy na dzień 31 grudnia 2008 r. ukończyli co najmniej 35 lat, również informację o wysokości hipotetycznej emerytury.

Celem informowania ubezpieczonych, w tym także w zakresie dotyczącym wysokości hipotetycznej emerytury, jest przede wszystkim:

- powiadomienie ubezpieczonych o stanie środków na koncie emerytalnym w ZUS, przez co wzrasta świadomość emerytalna uczestników systemu w zakresie przewidywanej wysokości przyszłej emerytury,

- umożliwienie ubezpieczonym monitorowania stanu swojego konta (tekst jedn. sprawdzenia prawidłowości zapisów na ich kontach i w razie stwierdzenia nieprawidłowości - podjęcia interwencji w sprawie skorygowania błędnych danych, odpowiednio, u płatnika składek, w ZUS, w OFE lub w instytucji obsługującej wpłaty).

Wprowadzenie informowania ubezpieczonych o wysokości przyszłej emerytury ma także w sposób pośredni uświadomić charakter konsekwencji, jakie wynikają z nieformalnego zatrudnienia. Tym samym jest to również ważny element w walce z szarą strefą.

Jednocześnie pragnę zwrócić uwagę, że w informacjach o stanie konta osób ubezpieczonych, które na swoim indywidualnym koncie w ZUS zgromadziły niski kapitał (kapitał początkowy i składki na ubezpieczenie emerytalne), mogą być wykazane niskie kwoty hipotetycznej emerytury, co może wynikać m.in. z:

- braku zewidencjonowanych danych o wysokości zwaloryzowanego kapitału początkowego (osoba nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu przed dniem 1 stycznia 1999 r. albo podlegała ubezpieczeniu, ale nie złożyła jeszcze wniosku o ustalenie kapitału początkowego),

- braku zewidencjonowanych danych albo zapisanej na koncie niskiej kwoty zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne (osoba osiągała niskie przychody stanowiące podstawę wymiaru składek bądź miała krótki okres ubezpieczenia objęty waloryzacją),

- zewidencjonowania na koncie wyłącznie kwot składek na ubezpieczenie emerytalne za rok objęty informowaniem (osoba w trakcie tego roku miała krótkie okresy ubezpieczenia lub osiągała niskie kwoty przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek).

Pragnę nadmienić, że zamieszczane w przesyłanych informacjach wartości hipotetycznej emerytury, jak wskazuje nazwa, są wartościami szacunkowymi, opartymi na odpowiednio przyjętych założeniach, a nie faktycznymi wartościami przyszłego świadczenia. W związku z powyższym podane w informacji kwoty hipotetycznej emerytury nie mogą stanowić podstawy do jakichkolwiek roszczeń.

Odpowiadając na pytanie dotyczące przyszłej wysokości świadczeń emerytalnych, uprzejmie wyjaśniam, że zgodnie z art. 25-26a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) rzeczywista wysokość emerytury dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. ustalana jest poprzez podzielenie podstawy obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danej osoby, określonym w ukończonych latach i miesiącach.

Podstawą obliczenia emerytury jest suma zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata tego świadczenia, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Podstawę obliczenia emerytury dla osób, które po 31 grudnia 1998 r. nie podlegały ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, stanowi jedynie wartość zwaloryzowanego kapitału początkowego. Z kolei w przypadku osób, które podjęły działalność zarobkową dopiero po 31 grudnia 1998 r., podstawą tą jest tylko kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zgromadzonych na koncie ubezpieczonego, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Na wysokość przyszłej emerytury dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. wpływa kilka istotnych czynników, do których należy zaliczyć:

- długość stażu ubezpieczeniowego oraz wysokość zarobków przed dniem 1 stycznia 1999 r. (co ma odzwierciedlenie w wysokości kapitału początkowego),

- liczbę przepracowanych lat oraz wysokości zarobków po dniu 31 grudnia 1998 r. (co odzwierciedla kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego),

- wysokość wskaźników waloryzacji składek i kapitału początkowego (dotychczasowych i przyszłych),

- wiek przejścia na emeryturę (z uwagi na tzw. średnie dalsze trwanie życia stosowane przy obliczeniu emerytury).

Pragnę przy tym zaznaczyć, że w nowym systemie emerytalnym uzyskanie prawa do emerytury nie zależy od długości stażu ubezpieczeniowego, ale od osiągnięcia odpowiedniego wieku emerytalnego, tj. 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny.

Należy jednak mieć świadomość, że krótki staż ubezpieczeniowy oznacza również niskie świadczenie emerytalne, bez możliwości wyrównania do wysokości najniższej emerytury. Emeryturę podwyższa się w taki sposób, aby nie była niższa od kwoty najniższej emerytury, o ile ubezpieczony:

Jedynie dla zobrazowania przykładu podam, że gdyby obliczyć wysokość emerytury według nowych zasad (w 2009 r.) dla kobiety, która legitymowała się stażem ubezpieczeniowym wynoszącym 1 rok i 5 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych, ustaloną bez podstawy wymiaru (zatrudnienie ustało w 1978 r.), wyniosłaby ona 220,68 zł miesięcznie.

Powyższe wskazuje, że może się w istocie zdarzyć, że w przypadku uzyskiwania przez ubezpieczonego niskich zarobków i posiadania krótkiego stażu pracy emerytura obliczona w myśl powołanych wyżej przepisów będzie zbliżona do kwoty wskazanej w interpelacji lub nawet niższa.

Dlatego też za ważne uważam budowanie świadomości emerytalnej wśród uczestników systemu ubezpieczeniowego i wskazywanie charakteru konsekwencji wynikających chociażby z krótkiego stażu pracy czy pracy w szarej strefie m.in. poprzez przesyłanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych informacji odnośnie do przewidywanej wysokości przyszłej emerytury.