SPS-023-15903/10 - Stanowisko MPiPS w sprawie uchwały Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2010 r., która dotyczy kwoty zdeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o s.u.s., obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność. Z treści art. 18 ust. 8 ustawy o s.u.s. wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. Wyjątek stanowi sytuacja, w której w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 % kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Jednocześnie, zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 powołanej ustawy, roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone.

Należy wskazać, że wysokość składki chorobowej jest ściśle powiązana z wysokością składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W myśl art. 20 ust. 1 i 3 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z tym zastrzeżeniem, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie (m.in. osób prowadzących pozarolniczą działalność), nie może przekraczać miesięcznie 250 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego dla celów emerytalnych.

Podkreślenia wymaga fakt, że wysokość podstawy wymiaru składek w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą nie jest uzależniona od osiąganych przez nie przychodów. Ustawodawca określił jedynie dolną i górną granicę podstawy wymiaru składek. Wydaje się, że należy zachęcać osoby ubezpieczone do opłacania jak najwyższych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, po to, by uzyskały w stosownym czasie godziwe świadczenia. Wyższa składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wiąże się jednak z wyższa składką na ubezpieczenie chorobowe, o ile do tego ubezpieczenia osoba prowadząca działalność przystąpiła. Trudno wyobrazić sobie sytuację, w której prowadzący działalność opłaca wysokie składki na emeryturę lub rentę, czyli świadczenia co do zasady oddalone w czasie, a odmawia mu się możliwości ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa w takiej samej wysokości. Nie można karać uczciwego przedsiębiorcy rygorystycznym obniżeniem składki (a co za tym idzie, świadczeń z tego tytułu mu przysługujących) z powodu pojawienia się pojedynczych przypadków patologicznych zachowań zmierzających do wyłudzenia nieadekwatnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Jednakże podjęłam kroki mające na celu zbadanie skali tego zjawiska i ewentualne rozważenie podjęcia dalszych działań zmierzających do jego ograniczenia.