SPS-023-14564/10 - Stanowisko MZ w sprawie emerytur pomostowych dla salowych zatrudnionych w szpitalach psychiatrycznych.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z przesłaną przy wystąpieniu pana Krzysztofa Putry, wicemarszałka Sejmu RP, z dnia 26 lutego 2010 r. (SPS-023-14564/10) interpelacją pana posła Jacka Falfusa w sprawie emerytur pomostowych dla salowych zatrudnionych w szpitalach psychiatrycznych dziękuję za zainteresowanie się powyższym tematem, jednocześnie uprzejmie informuję, że przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 165), w przeciwieństwie do uregulowań ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), określają wyłącznie rodzaje prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie stanowiska pracy, gdyż te w prawidłowy sposób można określić jedynie bezpośrednio w zakładzie pracy.

Wykaz rodzajów takich prac został opracowany na podstawie raportu Komisji Ekspertów Medycyny Pracy. W swoich pracach komisja kierowała się wyłącznie kryteriami medycznymi oraz kryteriami wchodzącymi w zakres ochrony pracy, ponieważ pracownicy wykonujący taki sam zawód, lecz w różnych zakładach pracy mogą być obciążeni innym zakresem odpowiedzialności za wykonywanie swych czynności, mogą również wykonywać prace o różnej intensywności i w różnych warunkach środowiska (np. w narażeniu na działanie czynników, których - niezależnie od starań pracodawcy - nie można wyeliminować).

W związku z powyższym o tym, czy dana praca wykonywana przez określonego pracownika powinna być uznana za pracę w szczególnych warunkach czy też o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, nie powinna decydować nazwa stanowiska pracy, na którym praca ta jest wykonywana, lecz jej charakterystyka, zgodna z kryteriami zawartymi w art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy oraz innymi przepisami prawa nierozerwalnie z tymi kryteriami związanymi.

Bezsporny pozostaje fakt, że praca salowych zatrudnionych w szpitalach jest cenna, polega na zajmowaniu się utrzymaniem czystości w placówkach ochrony zdrowia, w szczególności w salach szpitalnych. Podlegając służbowo (w szpitalach) pielęgniarce oddziałowej, pełni także funkcje pomocnicze przy obsłudze chorych i opiece nad nimi. Ich praca jest bardzo ważna, a ich obecność niezbędna. Salowe sprzątają gabinety lekarskie, gabinety zabiegowe, pokój pielęgniarek, sale chorych oraz korytarz oddziału szpitalnego. Bez pracy salowych oddział szpitalny nie mógłby funkcjonować normalnie i nie spełniałby swoich zadań należycie.

Stosownie do unormowań ustawy o emeryturach pomostowych jedynym podmiotem uprawnionym do kwalifikowania danego rodzaju pracy jako pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest wyłącznie zakład pracy (płatnik składek), u którego praca taka jest wykonywana. Ocena ryzyka zawodowego na wszystkich stanowiskach pracy jest bowiem, zgodnie z art. 226 ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) oraz przepisami rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), obowiązkiem pracodawcy.

Ocena, czy dany pracownik wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, powinna być zatem dokonywana na szczeblu zakładu pracy, przy uwzględnieniu przepisów art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Przepisy te, w połączeniu z wykazami rodzajów prac zamieszczonymi w załącznikach Nr 1 i 2, umożliwiają pracodawcom wykonać obowiązki nałożone na nich przepisami omawianej ustawy.

Zakład pracy (bez względu na jego status organizacyjno-prawny) jest obowiązany od 1 stycznia 2010 r., stosownie do art. 41 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz ewidencję pracowników wykonujących takie prace. Kontrola prawidłowości zakwalifikowania określonej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przebiega w trybie art. 41 ust. 6. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku nieumieszczenia przez płatnika składek danego pracownika w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub pracę o szczególnym charakterze, pracownikowi przysługuje skarga do Państwowej Inspekcji Pracy. W przypadku uwzględnienia tej skargi właściwe ograny Państwowej Inspekcji Pracy uprawnione są do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Od decyzji inspektora pracy zarówno pracownikowi, jak i płatnikowi składek przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy, którego z kolei decyzja może być skontrolowana na drodze sądowego postępowania administracyjnego.

Ponadto uprzejmie informuję, że na stronie: www.emeryturypomostowe.gov.pl został umieszczony, przygotowany przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy (we współpracy z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej), obszerny poradnik do ustawy o emeryturach pomostowych: Zasady kwalifikacji prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, przeznaczony dla pracodawców i osób odpowiedzialnych za sporządzanie wykazu stanowisk prac wykonywanych w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze oraz ewidencji osób zatrudnionych na tych stanowiskach. W zakładce zatytułowanej "Dla pracownika" znajdują się również wyjaśnienia dotyczące poszczególnych pojęć użytych w ustawie o emeryturach pomostowych, tak więc każdy zainteresowany ma możliwość zapoznania się z ich definicją.

Z uwagi na powyższe, jak również na fakt, że to pracodawcy powinni każdy przypadek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze traktować indywidualnie, resort zdrowia nie widzi potrzeby nowelizacji przepisów omawianej ustawy.