SPS-023-14422/10 - Stanowisko MPiPS w sprawie limitów dorabiania dla emerytów.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z przekazaną przez Pana Marszałka przy piśmie z dnia 17 lutego 2010 r., znak: SPS-023-14422/10, interpelacją posłanki Anny Sobeckiej w sprawie limitów dorabiania dla emerytów, pragnę uprzejmie przedstawić, co następuje.

Zasady łączenia pracy zarobkowej z pobieraniem emerytury lub renty uregulowane są przepisami art. 103-105 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227).

Z przepisów tych wynika, że bez względu na wysokość osiąganego przychodu z pracy nie podlega zawieszeniu ani zmniejszeniu emerytura kobiety, która ukończyła 60 lat, i mężczyzny, który ukończył 65 lat.

W pozostałych przypadkach na zawieszenie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych lub zmniejszenie ich wysokości wpływa przychód osiągany z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnych i rentowych. Za taką działalność uważa się, zgodnie z art. 104 ustawy, zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową (np. pracę nakładczą, pracę wykonywaną na podstawie umowy zlecenia) albo prowadzenie pozarolniczej działalności.

W przypadku emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność zgodnie z art. 104 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS za przychód mający wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tych osób stanowi zaś zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy.

Przyjęcie takiego rozwiązania zostało podyktowane poważnymi przesłankami merytorycznymi. Należy pamiętać, że o zawieszeniu lub ograniczeniu wypłaty świadczenia decyduje wysokość osiąganego przychodu, a nie dochodu. Różnica między tymi kategoriami (koszty uzyskania) w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność jest nieporównywalnie większa niż w przypadku pracowników.

Wprowadzenie zasady, że ZUS będzie sprawdzał, ile faktycznie zarabiają, oznaczałoby konieczność nałożenia na wszystkie osoby prowadzące pozarolniczą działalność obowiązku szczegółowej ewidencji przychodów i wydatków w każdym przypadku, bez względu na stosowaną do tych osób formę opodatkowania. W praktyce oznaczałoby to konieczność prowadzenia ewidencji przychodów nawet w przypadku prowadzenia działalności w niewielkich rozmiarach, np. prowadząc stragan warzywny.

Emerytura osoby, która nie osiągnęła powszechnego wieku emerytalnego, jest wypłacana w zmniejszonej wysokości, jeżeli przychód z pracy zarobkowej jest wyższy niż 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ale nie przekracza 130 % tego wynagrodzenia. Natomiast osiąganie przychodu w kwocie przekraczającej 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia powoduje zawieszenie prawa do pobierania świadczeń.

Jedną z podstawowych zasad ubezpieczenia społecznego jest reguła, że świadczenia są ekwiwalentem utraconych przychodów z pracy wskutek zaistnienia odpowiednich ryzyk ubezpieczeniowych. Tylko w przypadku emerytur przysługujących po osiągnięciu pełnego wieku emerytalnego przyjęto, w ramach zreformowanego systemu emerytalnego, tezę, że są one zarobkami przesuniętymi w czasie. Teoretycznie zakłada się, że emeryt, który osiągnął pełny wiek emerytalny, przez długoletnie opłacanie składek wypracował środki na wypłatę swego świadczenia. Tezy tej nie można jednak w żaden sposób przyjąć w przypadku pozostałych świadczeń, kiedy prawo do nich przysługuje nieraz po bardzo krótkim okresie ubezpieczenia.

Z uwagi na poziom świadczeń emerytalnych, ustawa o emeryturach i rentach z FUS dopuszcza rozwiązania kompromisowe polegające na możliwości uzyskania dodatkowych przychodów przez rencistów i osoby pobierające wcześniejsze emerytury, ale w ramach ściśle określonych przez ustawodawcę zasad, tak aby mogli oni poprawić poziom życia, a jednocześnie, aby świadczenie nie było dodatkiem do przychodu osiąganego z pracy.

Problem ograniczenia lub zakazu całkowitego łączenia pracy zarobkowej z pobieraniem emerytury jest problemem niezwykle kontrowersyjnym, wzbudzającym emocje społeczne i z tego powodu wymagającym kompromisowych rozwiązań, które, z jednej strony, pozwalają uzupełnić dochodami z pracy emeryturę, ale z pewnymi ograniczeniami.

Możliwość uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury jest przywilejem i wyjątkiem w odniesieniu do powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego. Ustawodawca ma prawo wprowadzać dodatkowe warunki, których spełnienie umożliwia uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury. Jednym z takich warunków jest wprowadzenie limitów zarobkowych dla osób, które pobierają wcześniejszą emeryturę i chcą nadal kontynuować zatrudnienie.

Przedstawiając powyższe, uprzejmie informuję, że w chwili obecnej nie przewiduję zmiany obowiązujących przepisów w omawianym zakresie.