SPS-023-13703/10 - Stanowisko MPiPS w sprawie ochrony przedemerytalnej przysługującej pracownikom.

W związku z interpelacją Pani Poseł Anny Zalewskiej w sprawie ochrony przedemerytalnej dla pracowników uprawnionych do emerytury pomostowej, przekazaną przy piśmie z dnia 5 stycznia br., znak: SPS-023-13703/10, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Zgodnie z przepisem art. 39 Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Kodeks pracy nie zawiera definicji pojęcia "wiek emerytalny", natomiast w dotychczasowej interpretacji tego przepisu prezentowanej przez doktrynę i potwierdzonej orzecznictwem Sądu Najwyższego wiek emerytalny, o którym mowa w art. 39 Kodeksu pracy, oznacza wiek emerytalny określony przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W myśl tych przepisów wiekiem emerytalnym dla kobiet jest wiek 60 lat, zaś dla mężczyzn - 65 lat. Ponadto przepisy powołanej ustawy przewidują niższy wiek emerytalny dla osób urodzonych przed dniem l stycznia 1949 r., jak i niektórych osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., będących pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, dla których warunki uprawniające do emerytury określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepisy tego rozporządzenia określają niższy od powszechnego wiek emerytalny zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzn, np. 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.

W świetle powyższego stanu prawnego ochrona trwałości zatrudnienia, o której mowa w art. 39 Kodeksu pracy, obejmuje kobiety w wieku 56-60 lat, mężczyzn w wieku 61-65 lat oraz kobiety i mężczyzn na 4 lata przed upływem wieku emerytalnego określonego dla danej grupy zatrudnionych w powołanym rozporządzeniu Rady Ministrów, np. kobiety w wieku 51-55 lat i mężczyzn w wieku 56-60 lat.

W związku z wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych pojawiły się pytania dotyczące możliwości objęcia szczególną ochroną trwałości stosunku pracy, określoną w art. 39 Kodeksu pracy, także pracowników w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku uprawniającego do emerytury pomostowej. Pragnę jedynie przypomnieć, że prawo do tej emerytury przysługuje, co do zasady, po osiągnięciu wieku co najmniej 55 lat w przypadku kobiet i co najmniej 60 lat w przypadku mężczyzn (dla niektórych grup ubezpieczonych wiek ten wynosi 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn). Wysokość emerytury pomostowej jest określana zgodnie z zasadami przyjętymi w ustawie o emeryturach pomostowych, odrębnymi od tych, które są stosowane przy obliczaniu emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Podkreślić należy, że ubezpieczony, który uzyskał prawo do emerytury pomostowej, nie może pobierać tego świadczenia po ukończeniu wieku emerytalnego. Jest to zatem świadczenie okresowe, do którego prawo ustaje z dniem osiągnięcia przez uprawnionego wieku emerytalnego, tj. 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.

Wieku, w którym powstaje prawo do emerytury pomostowej, nie można zatem uznać za "normalny" wiek emerytalny dla osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

Osiągnięcie wieku uprawniającego do emerytury pomostowej, wraz ze spełnieniem pozostałych warunków wymaganych do ustalenia tego świadczenia, nie powoduje, jak to miało miejsce (i jeszcze ma nadal) w przypadku stosowania przepisów powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów, jednorazowego ustalenia emerytury (według takiej samej formuły, jak w przypadku emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego, która byłaby pobierana przez ubezpieczonego do chwili jego śmierci). Spełnienie przesłanek określonych w ustawie o emeryturach pomostowych skutkuje jedynie możliwością ubiegania się o ustalenie świadczenia okresowego (ustawowo określonego jako emerytura pomostowa), które po osiągnięciu 60 lat przez kobietę lub 65 lat przez mężczyznę może być zastąpione emeryturą obliczoną według zasad określonych w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, różniących się od zasad stosowanych przy obliczaniu wysokości emerytury pomostowej.

Mając na uwadze powyższy stan prawny, prezentuję pogląd, że skoro wiek uprawniający do emerytury pomostowej nie jest wiekiem emerytalnym w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to pracownicy uprawnieni do emerytury pomostowej w okresie 4 lat przed nabyciem prawa do tej emerytury nie są objęci ochroną trwałości stosunku pracy przewidzianą w art. 39 Kodeksu pracy. Natomiast ochrona taka będzie im przysługiwała przed nabyciem prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. kobietom w wieku 56-60 lat oraz mężczyznom w wieku 61-65 lat.

Nawiązując do pytania zawartego w interpelacji Pani Poseł, pragnę wyjaśnić, że nie znajduję uzasadnienia do zmiany powyższego stan prawnego. Konsekwencją wprowadzenia szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy w okresie 4 lat przed nabyciem prawa do emerytury pomostowej mogłoby być bowiem dwukrotne objęcie takich pracowników normą ochronną (co łącznie obejmowałoby okres 8 lat). W przypadku bowiem np. nieskorzystania z prawa do emerytury pomostowej pracownicy podlegaliby ponownie ochronie w zakresie trwałości stosunku pracy w okresie 4 lat przed nabyciem prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z przepisem art. 39 Kodeksu pracy. W obecnym stanie prawnym żadna grupa pracowników nie korzysta z takiego przywileju.