SPS-023-11691/09 - Zasady opłacania składek na Fundusz Pracy.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z przekazaną przez Pana Marszałka przy piśmie z dnia 6 października br., znak: SPS-023-11691/09, interpelacją posła Grzegorza Raniewicza w sprawie realizacji przepisów dotyczących naliczania składek na Fundusz Pracy, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wystąpiło do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z prośbą o przedstawienie stanowiska w tej mierze, w kontekście wspomnianych przez pana posła Grzegorza Raniewicza kontroli płatników w tym obszarze ze strony ZUS. Pozwolę sobie zatem przedstawić następujące wyjaśnienia.

Zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) obowiązkowe składki na Fundusz Pracy ustalane są od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.), wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę w przypadku osób, o których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.), co najmniej wynagrodzenie, o którym mowa w tym przepisie, a w przypadku osób wykonujących pracę w okresie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania co najmniej 50 % minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zgodnie z art. 107 ustawy składki na Fundusz Pracy opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne. Poboru składek na Fundusz Pracy dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych na wyodrębniony rachunek bankowy prowadzony dla składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, i przekazuje na rachunek bankowy dysponenta Funduszu Pracy niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni roboczych od ich otrzymania, w formie zaliczek, część składek zgromadzonych na koncie odpowiadającą udziałowi stopy procentowej składek na Fundusz Pracy w sumie stóp procentowych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ostatecznie rozlicza pobrane składki na Fundusz Pracy do 20 dnia następnego miesiąca.

W zakresie opłacania składek na Fundusz Pracy płatnik opłaca zatem obowiązkowe składki na Fundusz Pracy na wskazany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych rachunek bankowy prowadzony dla Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenie społeczne, które mogą obejmować także rozliczenie tych składek za pomocą dokumentów korygujących.

Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) do składek na Fundusz Pracy w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w odróżnieniu od przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych nie reguluje natomiast kwestii opłacania dobrowolnych składek na Fundusz Pracy, zatem każdy przypadek opłacenia składek na Fundusz Pracy, pomimo braku takiego ustawowego obowiązku, należy uznać jako przypadek opłacenia składek nienależnych ZUS jako ustawowemu poborcy oraz nienależnych Funduszowi Pracy jako finalnemu odbiorcy (adresatowi wpłaty).

W powiązaniu z treścią art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (ust. 6a do 6d) powyższe oznacza, że nienależnie opłacone składki na Fundusz Pracy podlegają zaliczeniu przez zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek. Zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które mogą być zwrócone, chyba że nie stanowią więcej niż 5 % najniższego wynagrodzenia. Wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek płatnik składek może złożyć po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, jednak nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia, o którym wyżej mowa. Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wspomnianego wyżej wniosku.

Na podstawie art. 68 ust. 1 lit. c) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do zakresu działania zakładu należy m.in. wymierzanie i pobieranie składek na Fundusz Pracy, a na podstawie ust. 1 pkt 6 tego samego artykułu także kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz innych zadań zleconych zakładowi (zatem także w zakresie rozliczania i opłacania przez płatników składek na Fundusz Pracy).

Z powyższym przepisem koresponduje treść art. 86 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który przewiduje, że kontrola wykonywania zadań i obowiązków przez płatników składek przeprowadzana przez inspektorów kontroli zakładu może obejmować w szczególności także prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest zakład (czyli wszelkich składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest ZUS).

Należy podkreślić, iż kontrole płatników ze strony ZUS nie są działaniem doraźnym, lecz systemowym i są przeprowadzane w oparciu o plan kontroli. Płatnik składek, u którego zostaną stwierdzone nieprawidłowości w zakresie składek na Fundusz Pracy, na podstawie art. 41 ust. 7b oraz art. 47 ust. 3b, zobowiązany jest złożyć deklaracje rozliczeniową korygującą (w ciągu 30 dni od otrzymania protokołu kontroli) za każdy miesiąc, którego dotyczą niewłaściwie rozliczone składki na Fundusz Pracy.

Według posiadanej przez ZUS ewidencji w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 30 września 2009 r., w myśl wcześniej przytoczonych przepisów, oddziały ZUS dokonały zwrotów nienależnie opłacanych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na łączną sumę 6,4 mln zł (statystyki obejmują łącznie oba fundusze). Prowadzona ewidencja obejmuje wszystkie przypadki zwrotów nadpłat składek, w tym także będących wynikiem błędów płatników lub instytucji finansowych pośredniczących w przekazywaniu składek czy też wynikiem korekty dokumentów rozliczeniowych.

Zgodnie z otrzymaną w dniu 26 października br. informacją pani Elżbiety Łopacińskiej, członka Zarządu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w pierwszym półroczu 2008 r. zakład przeprowadził 34 229 kontroli, natomiast w pierwszym półroczu 2009 r. - 34 817 kontroli. Ogółem w zakresie opłacania składek na Fundusz Pracy kontrole ujawniły nieprawidłowości polegające na:

Biorąc pod uwagę przedstawione przesłanki, należy stwierdzić, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych, realizując przepisy dotyczące opłacania i naliczania składek na Fundusz Pracy, jest w pełni uprawniony do kontroli płatników w tym obszarze, jak również w pełni uzasadnione są oczekiwania zakładu w stosunku do płatników składek dotyczące prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek na Fundusz Pracy, w tym także dotyczące prawidłowości dokumentów rozliczeniowych - niezależnie od tego, czy chodzi o sytuację zaniżenia, czy nadpłaty składek na Fundusz Pracy. Jest to o tyle istotne, że ZUS nie jest dysponentem i ostatecznym odbiorcą tych składek i sam musi w prawidłowy sposób prowadzić rozliczenia z Funduszem Pracy z tytułu poboru składek na jego rzecz.